Καρκίνος ωοθηκών: Ο καρκίνος των ωοθηκών αποτελεί το δεύτερο πιο συχνό γυναικολογικό καρκίνο στις αναπτυγμένες χώρες. Η μέση ηλικία εμφάνισης της νόσου είναι τα 63 έτη, ενώ η πιθανότητα να προσβληθεί μια γυναίκα στη διάρκεια της ζωής της είναι 1.3%. Εξαίρεση αποτελούν οι γυναίκες που έχουν την αντίστοιχη γενετική προδιάθεση.
Καρκίνος ωοθηκών: Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης του;
Στους παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών ανήκουν:
- Η προχωρημένη ηλικία (συνήθως γυναίκες >60 ετών)
- Η έναρξη της περιόδου σε μικρή ηλικία ή/και η καθυστερημένη εμμηνόπαυση.
- Η ατοκία και η υπογονιμότητα
- Η ενδομητρίωση
- Το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του ενδομητρίου, μαστού ή ωοθηκών, ιδιαίτερα αν η γυναίκα έχει μετάλλαξη σε ορισμένα γονίδια (π.χ. BRCA1, BRCA2)
- Το οικογενειακό ιστορικό συνδρόμου Lynch
Ο καρκίνος ωοθηκών δεν θα προσβάλλει οπωσδήποτε τις γυναίκες που έχουν έναν ή περισσότερους από τους ανωτέρω παράγοντες κινδύνου. Ωστόσο, θα ήταν χρήσιμο για αυτές να επισκεφθούν εξειδικευμένους Ιατρούς για περαιτέρω συμβουλευτική.
Καρκίνος ωοθηκών: Πώς μπορεί μια γυναίκα να μειώσει τις πιθανότητες εμφάνισης του;
Δυστυχώς, δεν υπάρχει τρόπος που να εξασφαλίζει απόλυτη προστασία από τον καρκίνο των ωοθηκών. Παρ’ όλα αυτά, τα παρακάτω μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου:
- Η χρήση αντισυλληπτικών δισκίων
- Η κύηση
- Πιθανότατα, ο θηλασμός
- Η απολίνωση των σαλπίγγων στα πλαίσια αντισύλληψης
- Η σαλπιγγεκτομή.
Καρκίνος ωοθηκών: Πώς εκδηλώνεται;
Ο καρκίνος των ωοθηκών μπορεί να εκδηλωθεί με μια ποικιλία συμπτωμάτων, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται:
- Ακαθόριστο άλγος ή αίσθημα πίεσης χαμηλά στην κοιλιά
- Άλγος στη μέση
- Διάταση της κοιλίας (φούσκωμα)
- Ανορεξία ή γρήγορο αίσθημα πλήρωσης μετά τη λήψη φαγητού
- Ναυτία ή/και εμέτους
- Ανεξήγητες μεταβολές στο σωματικό βάρος ή έντονο αίσθημα κόπωσης
- Αλλαγές στις εντερικές συνήθειες (κυρίως, νεοεμφανιζόμενη δυσκοιλιότητα)
- Συμπτώματα από το ουροποιητικό σύστημα, όπως συχνουρία ή επιτακτική ανάγκη για ούρηση
- Αιμορραγία ή ασυνήθιστες κολπικές εκκρίσεις μετά την εμμηνόπαυση
Δυστυχώς, σε ένα ποσοστό που υπερβαίνει το 70-80%, ο καρκίνος ωοθηκών διαγιγνώσκεται όταν πλέον έχει προχωρήσει πολύ. Ο σημαντικότερος λόγος που εμποδίζει την έγκαιρη διάγνωση της νόσου είναι η απουσία χαρακτηριστικών συμπτωμάτων.
Πολλές από τις παραπάνω κλινικές εκδηλώσεις συνοδεύουν, συνήθως, καλοήθεις παθήσεις (π.χ. σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ενδομητρίωση κλπ), με αποτέλεσμα οι ασθενείς να μην δίνουν τη δέουσα προσοχή.
Καρκίνος ωοθηκών: Τι πρέπει να κάνετε αν έχετε συμπτώματα;
Μην αγνοείτε συμπτώματα (π.χ.«φούσκωμα» της κοιλίας) που επιμένουν για περισσότερες από 2 εβδομάδες. Επισκεφθείτε τον Ιατρό σας και συζητήστε κάθε αλλαγή στο σώμα σας, όσο μικρή κι αν είναι η πιθανότητα να οφείλεται σε κάτι σοβαρό.
Αν μετά τη γυναικολογική εξέταση ή το υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων ο Ιατρός διαπιστώσει κάποιον όγκο στην περιοχή των ωοθηκών, πιθανότατα θα σας ζητήσει να υποβληθείτε σε μαγνητική τομογραφία (MRI) κάτω κοιλίας με ενδοφλέβιο σκιαγραφικό.
Επιπλέον, θα σας συστήσει μέτρηση καρκινικών δεικτών στο αίμα, όπως CA-125 (κυρίως), CEA, CA 19-9, AFP, hCG, LDH και inhibin-B. Τονίζεται πως κάθε όγκος των ωοθηκών δεν είναι απαραίτητα κακοήθης.
Επιπλέον, η εύρεση αυξημένων καρκινικών δεικτών δεν σημαίνει υποχρεωτικά πως υπάρχει καρκίνος, αφού συχνά βρίσκονται σε υψηλότερα από τα φυσιολογικά επίπεδα και σε καλοήθεις παθήσεις.
Το σύνολο των πληροφοριών, όμως, που θα πάρει ο Ιατρός σας από την κλινική εξέταση, τον απεικονιστικό έλεγχο και τους καρκινικούς δείκτες καθορίζει το βαθμό υποψίας να πάσχετε από καρκίνο των ωοθηκών.
Καρκίνος ωοθηκών: Τι πρέπει να κάνετε αν υπάρχει υποψία για καρκίνο των ωοθηκών;
Αν οι εξετάσεις δείξουν αυξημένη πιθανότητα για καρκίνο των ωοθηκών, το επόμενο βήμα για την ασθενή είναι να επισκεφθεί Γυναικολόγο Ογκολόγο, δηλαδή Γυναικολόγο με επίσημη εξειδίκευση στη διαχείριση των γυναικολογικών καρκίνων.
Ο Γυναικολόγος Ογκολόγος έχει όλες τις απαραίτητες γνώσεις και τεχνικές δεξιότητες προκειμένου να αξιολογήσει την ασθενή, να της παρέχει την ενδεικνυόμενη χειρουργική θεραπεία και να συντονίσει την υπόλοιπη αγωγή και τη μετέπειτα παρακολούθησή της.
Καρκίνος ωοθηκών: Τα στάδια
Στάδιο 1: Εντοπίζεται σε μία ωοθήκη
Στάδιο 2: Εντοπίζεται σε μία ή και στις δύο ωοθήκες και έχει εξαπλωθεί και σε άλλα κοντινά όργανα
Στάδιο 3: Παρατηρείται εξάπλωση στα εσωτερικά τοιχώματα της κοιλιάς και της λεκάνης
Στάδιο 4: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στο συκώτι, στους πνεύμονες ή σε μακρινούς λεμφαδένες. Το στάδιο 4 αποτελεί και το τελικό στάδιο.
Δυστυχώς ο καρκίνος των ωοθηκών είναι επιθετικός καρκίνος και η γυναίκα τον διαπιστώνει τις περισσότερες φορές, αργά. Το ποσοστό επιβίωσης ανέρχεται στο 40-50%.
Αν η θεραπεία είναι επιθετική τότε υπάρχει περίπτωση οι γυναίκες με προχωρημένο καρκίνο ωοθηκών να ζήσουν περισσότερα χρόνια.
Καρκίνος ωοθηκών: Οι θεραπευτικές επιλογές
Για τις ασθενείς στα αρχικά στάδια της νόσου (στάδια I-II), η αντιμετώπιση είναι πάντα χειρουργική.
Στα προχωρημένα στάδια (III-IV), ο θεραπευτικός σχεδιασμός εξατομικεύεται για κάθε ασθενή και αποφασίζεται από μία επιστημονική ομάδα ιατρών διαφόρων ειδικοτήτων (Ογκολογικό Συμβούλιο).
Ένας έξυπνος συνδυασμός χειρουργείου και χημειοθεραπείας αποτελεί τη βασική θεραπευτική προσέγγιση. Το Ογκολογικό Συμβούλιο, λαμβάνοντας υπ’ όψιν παράγοντες όπως η ηλικία, η γενική κατάσταση της ασθενούς και η έκταση της νόσου, αποφασίζει εάν η ασθενής είναι υποψήφια για πρωτογενή κυτταρομείωση (primary cytoreduction).
Ο στόχος του πρωτογενούς χειρουργείου είναι να εξαιρεθεί πλήρως η νόσος, γεγονός το οποίο οδηγεί πολλές φορές τον χειρουργό σε εκτεταμένα χειρουργεία με εξαίρεση διαφόρων ενδοκοιλιακών οργάνων (multiorgan resection). Μετά την ανάρρωση από το χειρουργείο, η ασθενής υποβάλλεται σε 6 κύκλους επικουρικής χημειοθεραπείας.
Εάν η ασθενής δεν είναι σε καλή γενική κατάσταση για να υποβληθεί σε εκτεταμένο χειρουργείο ή εάν το Ογκολογικό Συμβούλιο θεωρεί ότι η νόσος είναι τόσο εκτεταμένη που δεν είναι δυνατή η πλήρης εξαίρεσή της, η ασθενής δύναται να λάβει 3 κύκλους χημειοθεραπείας (neoadjuvant chemotherapy) ώστε να μειωθεί η έκταση της νόσου και να μπορέσει να χειρουργηθεί με σκοπό πάντα την πλήρη εξαίρεση των νεοπλασματικών εστιών. Μετά το χειρουργείο, η ασθενής λαμβάνει και τους υπόλοιπους 3 κύκλους χημειοθεραπείας.
Υπέρθερμη Ενδοπεριτοναϊκή Χημειοθεραπεία (HIPEC)
Σημαντικό πεδίο επιστημονικής αντιπαράθεσης έχει αποτελέσει τα τελευταία χρόνια η χρήση της Υπέρθερμης Ενδοπεριτοναϊκής Χημειοθεραπείας (HIPEC) στον προχωρημένο καρκίνο ωοθηκών. Η θεωρία της HIPEC είναι ότι η χορήγηση χημειοθεραπείας σε υψηλή θερμοκρασία εντός της περιτοναϊκής κοιλότητας μετά την ολοκλήρωση της κυτταρομείωσης οδηγεί στην καταστροφή μικροσκοπικών, μη ορατών καρκινικών κλώνων με καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα. Μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει όφελος από την προσθήκη της HIPEC στον προχωρημένο καρκίνο ωοθηκών. Αναμένονται στα επόμενα χρόνια οι μελέτες οι οποίες θα καθορίσουν εάν πράγματι η HIPEC έχει θέση στη θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου.
Η κατάλληλη αντιμετώπιση
Η πλήρης κυτταρομειωτική επέμβαση, η χρήση επικουρικής και νεοεπικουρικής χημειοθεραπείας καθώς και οι στοχευμένες θεραπείες αποτελούν αυτή τη στιγμή τα κατάλληλα όπλα για την αντιμετώπιση του καρκίνου των ωοθηκών και έχουν καταφέρει να βελτιώσουν κατά πολύ την επιβίωση των ασθενών τα τελευταία χρόνια. Ακόμη και σε περίπτωση υποτροπής της νόσου, η χειρουργική προσέγγιση αλλά και η χρήση χημειοθεραπείας δεύτερης γραμμής αποτελούν ρεαλιστικές επιλογές που μπορεί να βελτιώσουν το προσδόκιμο επιβίωσης.
Οι σύγχρονες εξελίξεις στη γυναικολογική ογκολογία έχουν οδηγήσει ήδη στην εποχή όπου η θεραπεία του καρκίνου των ωοθηκών σε νεαρές γυναίκες έχει σκοπό όχι μόνον την επιβίωση αλλά και τη διατήρηση της αναπαραγωγικής ικανότητας, προσφέροντας ακόμη και τη δυνατότητα τεκνοποίησης μετά τον καρκίνο.
Δεδομένου ότι ο καρκίνος των ωοθηκών θεωρείται συστηματική νόσος, τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει μεγάλες προσπάθειες για την εξατομικευμένη αντιμετώπιση των ασθενών ανάλογα με το γενετικό τους προφίλ. Οι έρευνες αυτές έχουν ήδη αποδώσει με αποτέλεσμα την παραγωγή στοχευμένων θεραπειών οι οποίες χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο.
Τέλος, σημαντικές εξελίξεις που αφορούν τη διερεύνηση της μοριακής σφραγίδας του καρκίνου των ωοθηκών, αλλά και η διενέργεια μεγάλων τυχαιοποιημένων φάσεως ΙΙΙ μελετών για πιο αποτελεσματικές προσεγγίσεις τόσο χειρουργικά όσο και χημειοθεραπευτικά, αναμένεται να βελτιώσουν ακόμη περισσότερο τη στρατηγική αντιμετώπισης της νόσου και υπό το πρίσμα αυτό το μέλλον προοιωνίζεται ελπιδοφόρο.