Το μαγνήσιο είναι μέταλλο και αποτελεί το ενδέκατο πιο άφθονο στοιχείο της μάζας του ανθρώπινου σώματος. Τα ιόντα του μαγνησίου είναι απαραίτητα για όλα τα κύτταρα του οργανισμού και συμβάλλουν στον έλεγχο σημαντικών βιοχημικών λειτουργιών.
Πολυφωσφορικές ενώσεις όπως ATP, DNA και RNA, καθώς και εκατοντάδες ένζυμα απαιτούν ιόντα μαγνησίου για να λειτουργήσουν. Ενώσεις του μαγνησίου χρησιμοποιούνται ως καθαρτικά (πχ γάλα μαγνησίας), αντιόξινα φάρμακα, και για τη σταθεροποίηση της παθολογικής διέγερσης των νεύρων, του αίματος και του σπασμού των αγγείων.
Τα νεφρά είναι υπεύθυνα για τη διατήρηση της φυσιολογικής συγκέντρωσης μαγνησίου στο αίμα, η οποία έχει μικρό εύρος και οι φυσιολογικές τιμές κυμαίνονται από 0,7 έως 1,1 mmol/L. Οι αποθήκες του μαγνησίου είναι ενδοκυτταρικές, κυρίως στα μεγάλα οστά. Στο εξωκυττάριο υγρό, το μαγνήσιο μπορεί να είναι με τη μορφή ιόντων (ελεύθερο), συνδεδεμένο σε ανιόντα, ή συνδεδεμένο σε πρωτεΐνες.
Η μέτρηση του μαγνησίου στο αίμα δεν αποτελεί μέρος των εξετάσεων ρουτίνας και συνεπώς η ανεύρεση των ασθενών με υπομαγνησιαιμία συχνά απαιτεί κλινική υποψία στους ασθενείς, που έχουν παράγοντες κινδύνου να την αναπτύξουν, ή επί παρουσίας κλινικών εκδηλώσεων υπομαγνησιαιμίας (πχ ανεξήγητη υπασβεστιαιμία, ανθεκτική υποκαλιαιμία, νευρομυϊκές διαταραχές, καρδιακές αρρυθμίες κλπ).
Μαγνήσιο: Πού οφείλονται οι χαμηλές τιμές (υπομαγνησιαιμία);
Χαμηλό μαγνήσιο έχουν το 12% των ασθενών που νοσηλεύονται στο νοσοκομείο και το 60-65% των ασθενών που νοσηλεύονται στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, όπου η διατροφή, τα διουρητικά, η χαμηλή λευκωματίνη και αντιβιοτικά (όπως οι αμινογλυκοσίδες) παίζουν σημαντικό ρόλο. Υπάρχουν δύο κύριοι μηχανισμοί με τους οποίου πέφτει το μαγνήσιο: οι απώλειες μαγνησίου από το γαστρεντερικό ή τα νεφρά. Ακόμη και μικρή απώλεια μαγνησίου οδηγεί σε υπομαγνησιαιμία διότι δεν κινητοποιούνται άμεσα οι αποθήκες μαγνησίου που βρίσκονται στα μεγάλα οστά για να στείλουν μαγνήσιο στο αίμα. Το χαμηλό μαγνήσιο συχνά συσχετίζεται με χαμηλό κάλιο και χαμηλό ασβέστιο.
Μαγνήσιο: Ποιες παθήσεις συνοδεύονται από χαμηλό μαγνήσιο;
Παθήσεις από το γαστρεντερικό
- Χρόνια διάρροια
- Δυσαπορρόφηση
- Στεατόρροια
- Χειρουργείο (bypass λεπτού εντέρου)
- Πρωτοπαθής εντερική υπομαγνησιαιμία (Μετάλλαξη στο γονίδιο TRPM6 του χρωμοσώματος 9)
- Οξεία παγκρεατίτιδα
- Χρόνια χρήση φαρμάκων για το στομάχι που λέγονται πραζόλες (Losec, Nexium, Pariet, κλπ), ειδικά σε ασθενείς που λαμβάνουν διουρητικά φάρμακα
Άλλα αίτια
- Φάρμακα (διουρητικά, νεφροτοξικά όπως αμινογλυκοσίδες, αμφοτερικίνη Β, σισπλατίνη, κυκλοσπορίνη, αντισώματα έναντι του παράγοντα EGFR κλπ)
- Πρωτοπαθής αλδοστερονισμός
- Αλκοόλ
- Αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης
- Υπερασβεστιαιμία (πχ σε υπερπαραθυρεοειδισμό)
- Δυσλειτουργία των νεφρικών σωληναρίων (πχ οξεία σωληναριακή νέκρωση)
- Σύνδρομο Gitelman (οικογενής νεφρική απώλεια μαγνησίου που συνοδεύεται από υπασβεστιουρία)
- Άλλα συγγενή και επίκτητα νεφρικά αίτια
Μαγνήσιο: Συμπτώματα των χαμηλών τιμών
Ναυτία και Εμετός: Τα πρώιμα σημάδια της έλλειψης μαγνησίου μπορεί να περιλαμβάνουν γαστρεντερικές διαταραχές. Αυτές μπορεί να κυμαίνονται από μια απώλεια της όρεξης μέχρι ναυτία και έμετο.
Πίεση αίματος: Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ των επιπέδων μαγνησίου και της αρτηριακής πίεσης. Σε αυτές τις μελέτες, οι εθελοντές με χαμηλό μαγνήσιο ήταν πιο πιθανό να έχουν υπέρταση ή υψηλή πίεση του αίματος.
Προβλήματα ύπνου: Η χρόνια αϋπνία και άλλες διαταραχές του ύπνου μπορεί να συνδέονται με την ανεπάρκεια μαγνησίου. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι τα συμπληρώματα μαγνησίου μπορεί να παίξουν ρόλο-κλειδί στη ρύθμιση του ύπνου.
Άγχος και κατάθλιψη: Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει μια σύνδεση μεταξύ του μαγνησίου και του νευρικού συστήματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το συγκεκριμένο μέταλλο φαίνεται να έχει μια θετική επίδραση στο στρες, το άγχος και ορισμένα συμπτώματα της κατάθλιψης.
Καρδιακά προβλήματα : Παρά το γεγονός ότι τα χαμηλά επίπεδα μαγνησίου μπορεί να επηρεάσουν σχεδόν κάθε σύστημα στο σώμα, μία από τις πιο σημαντικές επιπτώσεις μπορεί να είναι στην καρδιά. Οι άνθρωποι που έχουν έλλειψη μαγνησίου είναι επιρρεπείς σε αρρυθμία, ή μη φυσιολογικό καρδιακό ρυθμό. Σε σχετικές μελέτες, τα άτομα με στεφανιαία νόσο είχαν μια υψηλότερη συχνότητα της έλλειψης μαγνησίου από εκείνους χωρίς την πάθηση.
Μειωμένη ενέργεια : Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η έλλειψη μαγνησίου κάνει το σώμα να εργάζεται πιο σκληρά για να φέρει εις πέρας τις καθημερινές λειτουργίες. Σε μια πρόσφατη μελέτη, οι εθελοντές χρησιμοποιούσαν περισσότερο οξυγόνο κατά τη διάρκεια μιας σωματικής δραστηριότητας, όταν τα επίπεδα μαγνησίου τους ήταν χαμηλά. Δεν έχει σημασία αν ασκείστε πολύ ή όχι. Τα συμπτώματα αυτά είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν σε άτομα με χαμηλό μαγνήσιο, ανεξάρτητα από το αν το άτομο είναι δραστήριο ή διάγει καθιστικό βίο.
Μυϊκοί σπασμοί και αδυναμία : Το μαγνήσιο έχει αποδειχτεί ότι σταθεροποιεί το κεντρικό νευρικό σύστημα και ειδικά τη νευρώδη ίνα που μεταδίδει πληροφορίες από τα νευρικά κύτταρα προς το υπόλοιπο σώμα. Όταν η ποσότητα του μαγνησίου πέφτει, το αποτέλεσμα είναι η υπερβολική νευρομυϊκή δραστηριότητα, που μπορεί να εκδηλωθεί με μυϊκό τρόμο, σπασμούς και γενικευμένη
Καθώς εντείνεται η έλλειψη του ιχνοστοιχείου, μπορεί να εκδηλωθούν και άλλα συμπτώματα, όπως:
- Στεφανιαίοι σπασμοί
- Μουδιάσματα
- Αλλαγές στην προσωπικότητα
- Επιληπτικές κρίσεις
- Μυρμηγκιάσματα
Μαγνήσιο: Πού οφείλονται οι υψηλές τιμές (υπερμαγνησιαιμία);
Το υψηλό μαγνήσιο (υπερμαγνησιαιμία) οφείλεται σε διαταραχή της νεφρικής λειτουργίας ή σε αυξημένη πρόσληψη μαγνησίου είτε ενδοφλεβίως είτε από το στόμα, είτε σε κλύσμα.
Μαγνήσιο: Ποιες παθήσεις συνοδεύονται από υψηλό μαγνήσιο;
- Νεφρική ανεπάρκεια. Υπερμαγνησιαιμία παρατηρείται στο 10-15% των νοσηλευόμενων ασθενών με νεφρική ανεπάρκεια.
- Παρεντερική χορήγηση μαγνησίου. Το μαγνήσιο χορηγείται παρεντερικώς για τη μείωση των νευρομυϊκών σπασμών σε εγκύους γυναίκες με σοβαρή προεκλαμψία ή εκλαμψία.
- Πρόσληψη μαγνησίου από το στόμα σε δόση μεγαλύτερη από την ικανότητα των νεφρών να το αποβάλουν, ειδικά αν συνυπάρχει νεφρική ανεπάρκεια. Προσοχή στα καθαρτικά, περιέχουν μεγάλες ποσότητες μαγνησίου.
- Κλύσματα μαγνησίου. Το μαγνήσιο μπορεί να απορροφηθεί από το παχύ έντερο έπειτα από κλύσματα μαγνησίου. Ειδικά σε ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια, η χορήγηση κλύσματος μαγνησίου μπορεί να αποβεί μοιραία.
- Άλλα αίτια (πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός, διαβητική κετοξέωση, υπερκαταβολικές καταστάσεις, λίθιο κλπ).
Μαγνήσιο: Ποιες τροφές είναι πλούσιες;
Οι τροφές πλούσιες σε μαγνήσιο είναι οι ακόλουθες:
- Ψάρια (πχ σκουμπρί, μπακαλιάρος)
- Σπόροι ολικής (πχ καστανό ρύζι)
- Αβοκάντο
- Γαλακτοκομικά χαμηλά σε λιπαρά
- Μπανάνα (100 γρ. μπανάνας περιέχουν 27 mg μαγνησίου)
- Αποξηραμένα φρούτα (πχ σύκα, δαμάσκηνα, βερίκοκα, σταφίδες)
- Μαύρη σοκολάτα (100 γρ. μαύρης σοκολάτας περιέχουν 327 mg μαγνησίου)
Επιπλέον:
Ξηροί καρποί: Την μεγαλύτερη περιεκτικότητα έχουν τα ψημένα αμύγδαλα (80 mg ανά 30 γραμμάρια καρπού). Ακολουθούν τα ψημένα κάσιους, ο ολόκληρος λιναρόσπορος, τα ψημένα φιστίκια, τα ψημένα σποράκια από κολοκύθα.
Όσπρια: Την μεγαλύτερη περιεκτικότητα έχουν τα βρασμένα μαυρομάτικα φασόλια (το μισό φλιτζάνι παρέχει 60 mg μαγνήσιο) και ακολουθούν τα φασόλια σόγιας ενταμάμε και τα φασόλια λίμα.
Δημητριακά ολικής αλέσεως: Πιο πλούσια είναι η βρασμένη κινόα (παρέχει 60 mg ανά μισό φλιτζάνι). Ακολουθεί το πλιγούρι από σιτάρι.
Λίγων λιπαρών γαλακτοκομικά: Ένας κεσές γιαούρτι λίγων λιπαρών παρέχει 42 mg μαγνήσιο. Αντίστοιχα, ένα ποτήρι γάλα παρέχει 24-27 mg μαγνήσιο.
Πράσινα λαχανικά και φρούτα: Το βρασμένο σπανάκι παρέχει 78 mg ανά μισό φλιτζάνι τροφίμου. Πολύ καλές πηγές μαγνησίου είναι επίσης το αβοκάντο, οι μπανάνες και άλλα.
Νερό: Όλα τα νερά (της βρύσης, μεταλλικά, εμφιαλωμένα) περιέχουν μαγνήσιο. Ωστόσο είναι δύσκολο να ξέρει κανείς πόσο ακριβώς καταναλώνει, εκτός κι αν πίνει και μαγειρεύει μόνο με εμφιαλωμένο νερό. Αν, πάντως, πίνετε αρκετό νερό (περίπου 2 λίτρα την ημέρα) λογικά θα φθάνετε τα 240 mg μαγνησίου
Μαγνήσιο: Ο ρόλος του σε διάφορες παθήσεις
Μαγνήσιο και Οστεοπόρωση
Πρόσφατα στο περιοδικό της Αμερικάνικης Γεροντολογικής Εταιρείας δημοσιεύθηκε άρθρο όπου οι συγγραφείς κατόρθωσαν να αποδείξουν ότι το μαγνήσιο σε ηλικιωμένους, άνδρες και γυναίκες, βοηθά στην αύξηση της οστικής μάζας και σε βελτίωση της αντοχής των οστών. Η μελέτη αυτή είναι η τελευταία μιας σειράς παρομοίων μελετών που κατέληγαν στο ίδιο περίπου συμπέρασμα. Κατά την άποψη των συγγραφέων το μαγνήσιο βοηθά τα οστά πιθανόν όσο και το ασβέστιο.
Μαγνήσιο και Ημικρανίες
Μελέτες που έγιναν σε ασθενείς με ημικρανίες απέδειξαν ότι το επίπεδο του μαγνησίου στο αίμα τους και στα ερυθρά τους αιμοσφαίρια ήταν χαμηλότερο από το φυσιολογικό. Στηριζόμενοι σε αυτά τα ευρήματα πολλοί άλλοι ερευνητές χορήγησαν συστηματικά μαγνήσιο και κατόρθωσαν να μειώσουν την ένταση και τη διάρκεια των κρίσεων ημικρανίας.
Μαγνήσιο και Στρες
Ήταν γνωστό από παλαιότερα πειράματα ότι το μαγνήσιο συμμετέχει στη δόμηση περισσοτέρων από 350 βασικών ενζύμων για τον οργανισμό μας. Σχετικά πρόσφατα αποδείχθηκε ότι σε άτομα που εργάζονται κάτω από δύσκολες περιβαλλοντικές συνθήκες (έντονος θόρυβος) ή μετά από έντονη πνευματική κόπωση το μαγνήσιο του οργανισμού τους μειώνεται επειδή αυξάνεται η αποβολή του από τα νεφρά στα ούρα.
Πράγματι σε αυτά τα άτομα, μελέτες έδειξαν ότι η χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής που περιείχαν μαγνήσιο βοήθησε σημαντικά την επαναφορά των επιπέδων του στο φυσιολογικό και την θεραπεία των όποιων συμπτωμάτων.
Μαγνήσιο και καρδιακές ταχυαρρυθμίες
Το πρόβλημα των ταχυαρρυθμιών είναι ιδιαίτερα συνηθισμένο. Στις ΗΠΑ πιστεύεται ότι πάσχουν περισσότερα από 2 εκατομμύρια άτομα ιδιαίτερα άνδρες. Συνήθως οι ταχυαρρυθμίες συνδυάζονται με Υπέρταση, καρδιακή ανεπάρκεια αλλά είναι και ιδιαίτερα συνηθισμένες και μετά καρδιακό bypass.
Τα αίτια δεν είναι γνωστά αλλά πιστεύεται ότι σε αυτές τις καταστάσεις υπάρχει μια υπερδιέγερση του καρδιακού μυ είτε από αυτή καθεαυτή την καρδιακή πάθηση ( εγχείρηση bypass), είτε από μια νευροορμόνη, την Αγγειοτενσίνη ΙΙ, που υπερπαράγεται στην Υπέρταση και διεγείρει ταυτόχρονα και τον καρδιακό μυ. Η υπερδιέγερση αυτή εκφράζεται τοπικά με αύξηση του ηλεκτρικού φορτίου του καρδιακού μυός (αύξηση των δυναμικών επανεισόδου).
Τόσο το ασβέστιο όσο και το κάλιο του οργανισμού συμμετέχουν σε αυτή την διαδικασία και γι αυτό η μείωση του Καλίου του οργανισμού σε εκτακτοσυστολική αρρυθμία, συνυπάρχει πάρα πολλές φορές με την μείωση του Μαγνησίου. Νευροφυσιολογικές μελέτες έδειξαν ότι η χορήγηση μαγνησίου έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση των ηλεκτρικών φορτίων και της διέγερσης του καρδιακού μυός.
Δυστυχώς επειδή το μαγνήσιο του αίματος αποτελεί μόνο το 1% του μαγνησίου του οργανισμού τις περισσότερες φορές σε ταχυαρρυθμίες παρόλο που φαίνεται ότι κυμαίνεται σε φυσιολογικά επίπεδα στο αίμα, μέσα στα καρδιακά κύτταρα είναι παθολογικά χαμηλό. Τα ευρήματα από πολλές μελέτες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα δείχνουν ότι το μαγνήσιο έχει αντιαρρυθμικές δυνατότητες και καλό θα ήταν να δοκιμάζεται σε περιπτώσεις ταχυαρρυθμιών μια και οι δόσεις του, όταν χορηγείται σαν προληπτική θεραπεία, δεν παρουσιάζουν ανεπιθύμητες ενέργειες.
Μαγνήσιο και Άσθμα
Το μαγνήσιο έχει βρεθεί ότι αναστέλλει την σύσπαση των λείων μυικών ινών, μειώνει έκκριση ισταμίνης από τα μαστοκύτταρα και αναστέλλει την έκκριση ακετυλχολίνης, επομένως αποτελεί χρήσιμο φάρμακο σε ασθενείς με βρογχική σύσπαση από άσθμα.
Πράγματι μελέτες που έγιναν έδειξαν ότι μπορεί να βοηθήσει σε άτομα ανθεκτικά στην κλασική θεραπεία με β-αγωνιστές, αντιχολινεργικά και κορτικοστεροειδή.
Μαγνήσιο και Καρδιακό Bypass
Παρά την εντυπωσιακή βελτίωση των χειρουργικών μεθόδων για το καρδιακό bypass η θνησιμότητα 1 χρόνο μετά την επέμβαση κυμαίνεται από 3-20 % και εξαρτάται από την προεγχειρητική κατάσταση του ασθενούς και την ηλικία. Από την άλλη πλευρά, η θετική επίδραση του Μαγνησίου στον τόνο των αγγείων, οι αντιαρρυθμικές δυνατότητές του και θετική δράση του σε περιπτώσεις εμφραγμάτων έχουν ήδη περιγραφεί.
Πρόσφατη επιδημιολογική μελέτη έδειξε ότι σε 1000 περίπου άτομα που υπέστησαν καρδιακό bypass, αυτά που είχαν φυσιολογικό μαγνήσιο στο αίμα τους παρουσίασαν 3% λιγότερα μετεγχειρητικά προβλήματα από αυτά με μειωμένο Μαγνήσιο στο αίμα τους.
Μαγνήσιο και κράμπες των κάτω άκρων
Δυσλειτουργία των μυών, όπως είναι οι μυικές κράμπες, μπορεί να προκύψει από πολλά αίτια, τα συχνότερα είναι η χρόνια φλεβική ανεπάρκεια των κάτω άκρων και η μείωση του μαγνησίου στο οργανισμό. Αρκετές μελέτες έδειξαν σε περιπτώσεις υπομαγνησιαιμίας οι κράμπες στα κάτω άκρα είναι ιδιαίτερα συχνές.