Σε όλους μας κάποια στιγμή στη ζωή μας, μας έχει τύχει να παραμιλήσουμε στον ύπνο μας ή να σηκωθούμε από το κρεβάτι χωρίς να το καταλάβουμε. Κάποιοι ωστόσο μπορεί να εκδηλώσουν πιο ασυνήθιστες συμπεριφορές κατά τον ύπνο, όπως για παράδειγμα να φάνε ή να οδηγήσουν.
Οι συμπεριφορές αυτές λέγονται παραϋπνίες και αποδίδονται στο γεγονός ότι κάποια τμήματα του εγκεφάλου μας «κοιμούνται» ενώ άλλα είναι ενεργά.
Οι παραϋπνίες δεν αποτελούν αιτία ανησυχίας όταν εμφανίζονται στα παιδιά, στους ενήλικες όμως χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης.
Έχει διαπιστωθεί ότι κάποια υπνωτικά φάρμακα (εσζοπικλόνη, ζαλεπλόνη, ζολπιδέμη) μπορεί να προκαλέσουν επικίνδυνες συμπεριφορές κατά τον ύπνο οι οποίες οδηγούν σε πτώσεις, ατυχήματα και υπερβολικές δόσεις φαρμάκων.
Γνωρίζουμε επίσης ότι όλα τα υπνωτικά φάρμακα μειώνουν το επίπεδο εγρήγορσης την επόμενη ημέρα.
Αρκετά από αυτά τα φάρμακα φέρουν πλέον μία προειδοποίηση πάνω στη συσκευασία τους έτσι ώστε ο ασθενής να είναι ενήμερος για τους κινδύνους.
Τυπικά, οι παραϋπνίες διαχωρίζονται ανάλογα με τη φάση του ύπνου στην οποία εμφανίζονται.
Διαταραχή Συμπεριφοράς του Ύπνου REM
Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM το σώμα βρίσκεται φυσιολογικά σε μία κατάσταση «παράλυσης». Στους ασθενείς με διαταραχή συμπεριφοράς του ύπνου REM, ωστόσο, η λειτουργία αυτή καταργείται με αποτέλεσμα ο ασθενής να κάνει τις κινήσεις που βλέπει στα όνειρά του.
Παραϋπνίες του Non-REM Ύπνου
Οι παραϋπνίες που εμφανίζονται στα άλλα στάδια του ύπνου είναι γνωστές ως διαταραχές έγερσης. Ο ενύπνιος τρόμος, η υπνοβασία και η συγχυτική έγερση ανήκουν στις παραπάνω διαταραχές. Όταν συμβαίνει κάποια από τις παραπάνω διαταραχές ο ασθενής έχει μειωμένη συνείδηση, μπορεί ωστόσο να φαίνεται ξύπνιος, καθώς τα μάτια συχνά είναι ανοιχτά. Η παθολογική σεξουαλική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του ύπνου, η οποία γίνεται χωρίς πρόθεση ή σκέψη, αποτελεί ένα ακόμα παράδειγμα των διαταραχών έγερσης. Τυπικά, ο ασθενής δεν έχει ενθύμηση του γεγονότος που συνέβη κατά τη διάρκεια του ύπνου. Οι παραϋπνίες του Non-REM ύπνου συμβαίνουν συνήθως στην αρχή του ύπνου και συγκεκριμένα κατά τη διάρκεια του ύπνου βραδέων κυμάτων. Προκλητικοί παράγοντες για την εμφάνισή τους περιλαμβάνουν τη στέρηση του ύπνου (η οποία αυξάνει τη διάρκεια του ύπνου βραδέων κυμάτων), το στρες και τις διαταραχές του ύπνου, όπως η υπνική άπνοια.
Κατανάλωση τροφής
Στη διαταραχή αυτή, οι ασθενείς τρώνε κατά τη διάρκεια του ύπνου, χωρίς ωστόσο να έχουν ενθύμηση για τα τρόφιμα που έχουν καταναλώσει. Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου, ο ασθενής μπορεί να καταναλώσει περίεργα τρόφιμα, όπως για παράδειγμα φαγητά που δεν έχουν μαγειρευτεί ή τρόφιμα για κατοικίδια ζώα, καθώς και μη βρώσιμα αντικείμενα όπως τσιγάρα, προϊόντα καθαρισμού ή βιβλία. Η διαταραχή αυτή έχει συνδεθεί με ορισμένα υπνωτικά φάρμακα, καθώς και με άλλες διαταραχές του ύπνου, όπως για παράδειγμα το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο
Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο στον κίνδυνο εμφάνισης υπνοβασίας. Αν οι γονείς σας υπνοβατούν, έχετε αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσετε επίσης αυτή τη συμπεριφορά.
Η διαταραχή συμπεριφοράς του ύπνου REM είναι αρκετά συχνή σε ασθενείς με ορισμένα νευροεκφυλιστικά νοσήματα, όπως η νόσος του Parkinson.
Αρκετά υπνωτικά φάρμακα, καθώς και ορισμένα αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά και αντιψυχωσικά έχουν συνδεθεί στο παρελθόν με παραϋπνίες.
Τρόποι αντιμετώπισης
Αν παίρνετε κάποιο από τα φάρμακα που συνδέονται με τις παραϋπνίες και παρουσιάσατε παθολογική συμπεριφορά κατά τον ύπνο, επικοινωνήστε με τον γιατρό σας και ρωτήστε τον αν πρέπει να προσαρμόσει τη δόση του φαρμάκου. Ο γιατρός χορηγεί συνήθως την ελάχιστη δόση που έχει αποτέλεσμα, επομένως είναι σημαντικό να ακολουθείτε πιστά τις οδηγίες του.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η ζολπιδέμη και η εσζοπικλόνη μπορεί να περιορίσουν την εγρήγορση το επόμενο πρωί, ενώ παρεμβαίνουν επίσης στο συντονισμό και τη μνήμη, επομένως δεν πρέπει να λαμβάνονται πριν την οδήγηση.
Αν ανησυχείτε για τις ανεπιθύμητες ενέργειες των υπνωτικών, συζητήστε με τον γιατρό σας το ενδεχόμενο μη φαρμακευτικών λύσεων για την αϋπνία.
Αϋπνία: Συμβουλές για ένα καλύτερο ύπνο
Αϋπνία είναι να ξαπλώνεις στο κρεβάτι σου και να δυσκολεύεσε να κοιμηθείς η να διατηρήσεις τον ύπνο σου .Συχνό και βασανιστικό πρόβλημα για σχεδόν 30% του γενικού πληθισμού. Όλοι γνωρίζουμε πώς είναι να στριφογυρνάμε στο κρεβάτι τη νύχτα. Για πολλούς, η αϋπνία είναι χρόνιο πρόβλημα, που διαρκεί ένα μήνα ή και περισσότερο.
Οι περισσότεροι ενήλικες χρειάζονται 7 με 8 ώρες ύπνου κάθε βράδυ, με την ιδανική διάρκεια ύπνου να ποικίλλει ελαφρώς από άτομο σε άτομο .Μελέτες έχουν δείξει ότι, ακόμη και για τους υπερήλικες, επαρκής ύπνος είναι αυτός που διαρκεί 7 έως 9 ώρες.
Εάν πάσχεις από αϋπνία τότε δεν μπορείς να ευχαριστηθείς τον ύπνο σου, όταν αυτός επέλθει δεν ξεκουράζεσαι με αποτέλεσμα να υπάρχει σοβαρό αντίκτυπο στα επίπεδα ενέργειας, μέσα στην ημέρα παρουσιάζεις ατονία, υπνηλία, κόπωση, έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης, εκνευρισμό, θλίψη, μειωμένη λειτουργικότητα.
Αϋπνία παροδική και χρόνια. Η παροδική, διαρκεί λίγο, μπορεί όμως να επανεμφανίζεται και οφείλεται σε κάποιον εξωτερικό παράγοντα και περνά χωρίς θεραπεία. Χρόνια αϋπνία χαρακτηρίζονται οι διαταραχές του ύπνου που συμβαίνουν τουλάχιστον 3 νύχτες ανά εβδομάδα και διαρκούν πάνω από 3 μήνες.
Η συνεχής έλλειψη ύπνου μπορεί να συμβάλλει σε πονοκεφάλους, πόνο στη μέση, ευερεθιστότητα, χαμηλότερο ανοσοποιητικό και άλλα προβλήματα υγείας. Άνθρωποι με φτωχή ποιότητα ύπνου έχουν υψηλότερο κίνδυνο για ορισμένες παθήσεις όπως υπέρταση, ακόμα και πρόωρο θάνατο.
Αυπνία: Βασικά συμπτώματα
- Δυσκολία χαλάρωσης ώστε να επέλθει ο ύπνος
- Διακοπή του ύπνου μέσα στη νύχτα
- Πολύ πρωινό ξύπνημα
- Ξυπνάμε με κούραση το πρωί
- Κούραση και υπνηλία μέσα στην ημέρα
- Νευρικότητα, κατάθλιψη, άγχος
- Δυσκολία συγκέντρωσης και απομνημόνευσης
- Συχνά λάθη
- Πονοκέφαλος
- Ενοχλήσεις στο στομάχι και το γαστρεντερικό γενικότερα
Αυπνία: Αιτίες
Στρες: Ανησυχίες για τη δουλειά, το σχολείο, τις σπουδές, την υγεία ή την οικογένεια κρατούν το μυαλό σε εγρήγορση , δυσκολεύοντας τον ύπνο .Αγχωτικές καταστάσεις , όπως η ασθένεια ή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, ένα διαζύγιο, μια απόλυση, μπορεί να οδηγήσουν στην αϋπνία.
Άγχος: Αγχώδεις διαταραχές, όπως το μετατραυματικό στρες, συνδέονται με τον κακό ύπνο και την αϋπνία.
Κατάθλιψη: Η κατάθλιψη συνδέεται τόσο με τις υπερβολικές ώρες ύπνου αλλά και με τις δυσκολίες στον ύπνο. Η αϋπνία συνοδεύει ποικίλες ψυχικές διαταραχές εκτός της κατάθλιψης.
Υποκείμενη ασθένεια: Ο χρόνιος πόνος, οι δυσκολίες στην αναπνοή, η συχνουρία (νυκτουρία), συμβάλλουν στην εκδήλωση της αϋπνίας. Παθήσεις που έχουν συνδεθεί με την αϋπνία είναι η αρθρίτιδα, ο καρκίνος, η καρδιακή ανεπάρκεια, η πνευμονοπάθεια, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, οι διαταραχές του θυρεοειδούς (υπερθυρεοειδισμός), το εγκεφαλικό επεισόδιο, το Πάρκινσον, το Αλτσχάιμερ.
Έντονες Αλλαγές στο περιβάλλον ή στο ωράριο εργασίας: Οι αλλαγές στο καθημερινό πρόγραμμα μπορεί να απορρυθμίσουν το βιολογικό ρολόι του οργανισμού, δυσκολεύοντας τον ύπνο.
Κακές συνήθειες στον ύπνο: Μερικές από αυτές είναι το ακανόνιστο πρόγραμμα ύπνου, οι δραστηριότητες που προκαλούν διέγερση τη νύχτα, το ακατάλληλο περιβάλλον ύπνου.
Φαρμακευτική αγωγή: Για παράδειγμα, αντικαταθλιπτικά, φάρμακα για την καρδιά, φάρμακα που ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση, φάρμακα για τις αλλεργίες, διεγέρτες, κορτικοστεροειδή. Επίσης, μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, όπως συνδυασμοί παυσίπονων, αποσυμφορητικά, και συμπληρώματα αδυνατίσματος ενδέχεται να περιέχουν καφεΐνη και άλλες διεγερτικές ουσίες.
Καφεΐνη, νικοτίνη, αλκοόλ: Ο καφές, το τσάι, τα αναψυκτικά τύπου κόλα και άλλα καφεϊνούχα ποτά και ροφήματα έχουν διεγερτική δράση και δεν πρέπει να καταναλώνονται από το απόγευμα και μετά. Η νικοτίνη αποτελεί επίσης διεγερτική ουσία. Το αλκοόλ έχει κατασταλτική δράση και προωθεί τη χαλάρωση, όμως δεν επιτρέπει στον οργανισμό να περάσει στα βαθύτερα στάδια του ύπνου και συχνά προκαλεί διακοπές στον ύπνο κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Υπερβολική κατανάλωση φαγητού το βράδυ: Ένα μεγάλο γεύμα το βράδυ προκαλεί δυσφορία και δυσκολεύει τον ύπνο. Μπορεί επίσης να προκαλέσει καούρα ή παλινδρόμηση οξέων, παράγοντες που επίσης συμβάλλουν στην αϋπνία.
Υπάρχουν βέβαια και παθολογικές καταστάσεις οι οποίες προκαλούν αϋπνία όπως : η ρινίτιδα, η παραρινοκολπίτιδα, το άσθμα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, οι παθήσεις του γαστρεντερικού, οι αρθρίτιδες, οι ενδοκρινοπάθειες, οι εγκεφαλοπάθειες, τα ψυχικά νοσήματα, η οσφυαλγία, ο χρόνιος πόνος, η συχνουρία, το σύνδρομο των ανήσυχων ποδών, η υπνική άπνοια και άλλες. Πολλά και διάφορα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για συνήθεις παθήσεις μπορούν να προκαλέσουν αϋπνία
Αυπνία: Χρήσιμες συμβουλές για να σε πάρει …… ο ύπνος
Πέρα από την βοήθεια που προσφέρουν οι ιατροί και οι ψυχοθεραπευτές για την θεραπεία της αϋπνίας, υπάρχουν αρκετά πράγματα που μπορεί από μόνος του να κάνει ο πάσχων ώστε να βελτιώσει τον ύπνο του. Τεχνικές χαλάρωσης όπως οι μυϊκές τάσεις και χαλάσεις, οι ελεγχόμενες αναπνοές, ο διαλογισμός και οι θετικές σκέψεις, ο έλεγχος των εξωτερικών ερεθισμάτων, η καθιέρωση σταθερών συνηθειών βοηθούν στην βελτίωση του ύπνου.
- Καθιερώστε ένα σταθερό ωράριο ύπνου.
- Πηγαίνετε για ύπνο, χωρίς αναβολή, όταν νυστάξετε.
- Χρησιμοποιείτε το κρεβάτι μόνο για τον ύπνο ή τον έρωτα.
- Μην ασχολείσθε με άλλα θέματα όταν ξαπλώνετε.
- Φροντίστε το περιβάλλον του υπνοδωματίου (θόρυβος, φωτισμός, θερμοκρασία, ενοχλήσεις).
- Βγάλτε από το υπνοδωμάτιο τις ηλεκτρονικές συσκευές.
- Να μην καταναλώνετε βαριά και πλούσια δείπνα.
- Περιορίστε, ιδίως το βράδυ, τα αλκοολούχα και καφεϊνούχα ποτά (καφές, τσάι, coca cola, μαύρη σοκολάτα)
- Παίρνετε νωρίς πριν την κατάκλιση τα τυχόν φάρμακα σας που έχουν διεγερτικές ιδιότητες (συμβουλευθείτε το φύλλο οδηγιών χρήσεως και τον ιατρό σας).
- Όταν πηγαίνετε για ύπνο ξεχάστε τις έγνοιες σας.
- Μη κοιμάστε το μεσημέρι ή έστω ο μεσημεριανός υπνάκος να μη διαρκεί πάνω από 30΄.
- Να ασκείστε τακτικά αλλά να έχετε τελειώσει την άσκηση τουλάχιστον 3 ώρες πριν την κατάκλιση.