Το σύνδρομο Άσπεργκερ, αποτελεί μια νευρολογική αναπτυξιακή διαταραχή, που πολλοί άνθρωποι ταυτίζουν με τον αυτισμό. Μολονότι, έχει αρκετές ομοιότητες, δεν παύουν να είναι δυο διαφορετικά σύνδρομα.
Το σύνδρομο Άσπεργκερ χαρακτηρίζεται από ελλείψεις και δυσλειτουργίες σε διάφορους τομείς της ανάπτυξης και επηρεάζει το πώς το άτομο αντιλαμβάνεται τον κόσμο, την ικανότητα του να κατανοεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων καθώς και την ικανότητά του να αλληλεπιδρά και να επικοινωνεί με άλλα άτομα. Χαρακτηριστικό της διαταραχής είναι επίσης η εμφάνιση στερεότυπης συμπεριφοράς, ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων.
Τα άτομα με Άσπεργκερ έχουν συνήθως μέση ή και ανώτερη νοημοσύνη. Επίσης, τα άτομα με Άσπεργκερ δεν παρουσιάζουν σημαντικές καθυστερήσεις ή αποκλίσεις στην απόκτηση της γλώσσας (γραμματική, σύνταξη κτλ.) όπως συμβαίνει συχνά με τα αυτιστικά άτομα. Εντούτοις, πιο λεπτές πτυχές της κοινωνικής επικοινωνίας ( π.χ. το τυπικό δούναι και λαβείν σε μια συνομιλία ) είναι πιθανό να επηρεαστούν.
Τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου ενδέχεται να επηρεάσουν την κοινωνική ή επαγγελματική ζωή του πάσχοντα, καθώς και τον συναισθηματικό του κόσμο καθώς αυτός θα αντιλαμβάνεται τη διαφορετικότητά του. Ωστόσο, κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και κάποια άτομα ενδέχεται να επηρεαστούν πολύ λιγότερο από άλλα. Με την κατάλληλη υποστήριξη, όλα τα άτομα με συνδρόμου Άσπεργκερ είναι ικανά να ζήσουν μια πιο λειτουργική, ολοκληρωμένη και ανεξάρτητη ζωή.
Σύνδρομο Άσπεργκερ: Παράγοντες που οδηγούν στην εμφάνιση του
Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, το συνδρόμου Άσπεργκερ επηρεάζει άτομα κάθε εθνικότητας, γεωγραφικής περιοχής, κοινωνικής τάξης, οικονομικής κατάστασης και θρησκεύματος. Οι άντρες φαίνεται να είναι πιο επιρρεπείς σε αυτό απ’ ότι οι γυναίκες, ενώ ο λόγος παραμένει αδιευκρίνιστος.
Τα ακριβή αίτια του συνδρόμου Άσπεργκερ συνεχίζουν να αποτελούν αντικείμενο έρευνας. Κλινικές μελέτες υποδεικνύουν ότι ένας συνδυασμός παραγόντων, τόσο γενετικών όσο και περιβαλλοντικών, μπορεί να ευθύνεται για τις αλλαγές στη νευροβιολογική εξέλιξη του εγκεφάλου που σχετίζονται με την εμφάνιση του συνδρόμου. Η κληρονομικότητα φαίνεται να εμπλέκεται κατά κάποιο τρόπο, γεγονός που υποστηρίζεται απο την παρατήρηση ότι το σύνδρομο εμφανίζεται πιο συχνά σε συγγενικά άτομα.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες που μπορούν να δράσουν μεμονωμένα ή από κοινού τροποποιώντας ή αυξάνοντας την επίδραση της γενετικής προδιάθεσης περιλαμβάνουν τοξικά ανοίγματα, τερατογόνα, προβλήματα με την εγκυμοσύνη ή τον τοκετό, και προγεννητικές λοιμώξεις. Το σίγουρο είναι ότι το σύνδρομο δεν οφείλεται στην ανατροφή του ατόμου ή τις κοινωνικές του εμπειρίες.
Σύνδρομο Άσπεργκερ: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του;
Τα άτομα με Άσπεργκερ εμφανίζουν ποικίλα χαρακτηριστικά. Οι πλείστοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση και την επικοινωνία. Άλλα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν την εμμονή σε συγκεκριμένες ρουτίνες, την ύπαρξη περιορισμένων ενδιαφερόντων με τα οποία το άτομο μπορεί να ασχολείται σχολαστικά και επαναλαμβανόμενα, αισθητηριακές δυσκολίες, κινητική αδεξιότητα καθώς και ιδιαιτερότητα στον τρόπο σκέψης. Ο βαθμός στον οποίο εκδηλώνονται αυτά τα χαρακτηριστικά διαφέρει από άτομο σε άτομο, καθιστώντας τη διαταραχή από πολύ ελαφριάς ως βαριάς μορφής.
Κοινωνική αλληλεπίδραση & επικοινωνία
Συχνά τα παιδιά με Άσπεργκερ δυσκολεύονται, παρόλο που επιζητούν την κοινωνική συναναστροφή, να αναπτύξουν και να διατηρήσουν φιλίες με τους συνομήλικούς τους. Αυτό συμβαίνει γιατί αδυνατούν να κατανοήσουν και να χρησιμοποιήσουν τους άγραφους νόμους που διέπουν την κοινωνική συμπεριφορά, τη σημασία της μη λεκτικής επικοινωνίας (π.χ. επικοινωνία με το βλέμμα, εκφράσεις προσώπου, χειρονομίες, στάση του σώματος, αλλαγές στον τόνο της φωνής, λόγια κ.α) και τα παιχνίδια.
Δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν τα λόγια, τις πράξεις και τα συναισθήματα των άλλων και, πολλές φορές παρερμηνεύουν τη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία, ή κοιτάζουν επίμονα το πρόσωπο του συνομιλητή τους, προσπαθώντας να συλλάβουν αυτά που τους διαφεύγουν. Η δυσκολία τους να αντιλαμβάνονται πτυχές της επικοινωνίας μπορεί να προκαλέσει άγχος στα άτομα με σύνδρομο Άσπεργκερ, γιατί η συμπεριφορά των άλλων συχνά βιώνεται ως απρόβλεπτη.
Τα άτομα με σύνδρομο Άσπεργκερ συνήθως δεν παρουσιάζουν σημαντική καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου. Ωστόσο, δυσκολεύονται να εκφραστούν συναισθηματικά και κοινωνικά. Συχνά, έχουν ιδιαίτερα ανεπτυγμένο λεξιλόγιο, δύσκολα όμως κατανοούν τα λογοπαίγνια, τις μεταφορές, τα αστεία και την ειρωνεία (αντιλαμβάνονται τα νοήματα πάντα κυριολεκτικά).
Συχνά, υστερούν στην κοινωνική φαντασία; δυσκολεύονται δηλαδή να φανταστούν εναλλακτικά κοινωνικά σενάρια και να προβλέψουν τι θα συμβεί καθώς εξελίσσεται μια κοινωνική συναναστροφή. Μπορεί να μη γνωρίζουν πότε μπορούν να αρχίσουν ή να τελειώσουν μια συζήτηση, και δεν αντιλαμβάνονται πότε ο συνομιλητής τους έχει χάσει το ενδιαφέρον του, με αποτέλεσμα συχνά να μακρηγορούν και να μονολογούν σε θέματα που ενδιαφέρουν κυρίως τους ίδιους.
Συχνά επινοούν λέξεις, μιλούν με ασυνήθιστη, δυνατή, μη εκφραστική μονότονη φωνή ενώ ο λόγος τους μπορεί να είναι πιο ακριβής, τυπικός και σχολαστικός απο το συνηθισμένο. Η έκφραση του προσώπου τους μπορεί να είναι επίπεδη και οι χειρονομίες υπερβολικές, αδέξιες, ή μη συμβατές με το περιεχόμενο των λόγων τους. Αυτή η κοινωνικά «ακατάλληλη» συμπεριφορά μπορεί να συμβάλει στην μοναχικότητα των ατόμων αυτών.
Εμμονή σε συγκεκριμένες ρουτίνες
Τα άτομα με Άσπεργκερ δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές και προτιμούν την ομοιομορφία. Αυτό τους οδηγεί στο να προσκολλώνται σε συμπεριφορές ρουτίνας προκειμένου να ελέγξουν τη σύγχιση και το άγχος που βιώνουν, ειδικά όταν πρόκειται να αντιμετωπίσουν νέες καταστάσεις (π.χ. ένα ταξίδι, αλλαγή σχολείου ή τάξης, ή ακόμα και μια μικρή ξαφνική αλλαγή στο καθημερινό πρόγραμμα). Για παράδειγμα, ορισμένα παιδιά μπορεί να επιμένουν να ακολουθούν πάντοτε τον ίδιο δρόμο για το σχολείο ενώ οι ενήλικες με Άσπεργκερ συχνά προτιμούν να κάνουν τις δραστηριότητες της μέρας με την ίδια πάντοτε προκαθορισμένη σειρά (π.χ. δουλειά, γεύμα, μπάνιο, τηλεόραση) και να αναστατώνονται εαν το πρόγραμμα τροποποιηθεί για οποιοδήποτε λόγο.
Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα
Τα άτομα με Άσπεργκερ μπορεί να αναπτύξουν έντονα ενδιαφέροντα όπως, για παράδειγμα, τη συλλογή αντικειμένων ή πληροφοριών για συγκεκριμένα θέματα, τα οποία κυριαρχούν στη ζωή τους, στο χρόνο και τις συζητήσεις τους, σε πολύ μεγάλο βαθμό. Τομείς που μπορεί να αποτελούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον γι’αυτούς περιλαμβάνουν τα φυσικά φαινόμενα, το διάστημα, διαδρομές, χάρτες, μάρκες αυτοκινήτων, κ.α.
Τα ενδιαφέροντα τους μπορεί να είναι ισόβια ή να αλλάζουν κατά διαστήματα π.χ. πολύ απότομα μπορεί να πάψουν να ασχολούνται με κάτι (π.χ.υπολογιστές) και να παθιαστούν με κάτι καινούριο, εντελώς διαφορετικό (π.χ. αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού). Μέσα από τα ενδιαφέροντα που αναπτύσσουν μπορούν να μάθουν πάρα πολλά πράγματα κι ακόμα, να γίνουν αυθεντίες στον τομέα με τον οποίο έχουν επιλέξει να ασχοληθούν. Με σωστή ενθάρρυνση αυτές οι ικανότητες και οι γνώσεις μπορούν να αποτελέσουν γι’αυτούς πεδία σπουδής και να χρησιμεύσουν ως μέσο επαγγελματικής αποκατάστασης.
Αισθητηριακές δυσκολίες
Τα άτομα με Άσπεργκερ μπορεί να έχουν υπερευαισθησία (ιδιαίτερα έντονες αισθήσεις) ή αντίθετα, υποευαισθησία. Στην πρώτη περίπτωση είναι δηλαδή, ασυνήθιστα ευαίσθητα σε κάποιους ήχους, γεύσεις, μυρωδιές και εικόνες, με αποτέλεσμα να ταράζονται από ήχους και φώτα που οι άλλοι δεν παρατηρούν.
Έντονες μυρωδιές, ζωηρά φώτα, η επαφή με ασυνήθιστα υλικά και ξαφνικοί δυνατοί θόρυβοι ή ήχοι όπως η ηλεκτρική σκούπα ή το γάβγισμα ενός σκύλου μπορεί να τους τρομάξουν και να τους κάνουν να αισθανθούν ανασφάλεια. Προκειμένου να διαχειριστούν την έντονη ενόχληση που βιώνουν μπορεί να συμπεριφερθούν ασυνήθιστα (π.χ. να φύγουν στο μέσον μιας συνομιλίας ή να καλύψουν τα αυτιά με τα χέρια τους). Για αυτό, πολλοί άνθρωποι που δεν γνωρίζουν για το σύνδρομο αυτό μπορεί να θεωρήσουν αύτα τα άτομα ιδιόρρυθμα και εκκεντρικά.
Δυσκολία στον συντονισμό κινήσεων
Τα άτομα με σύνδρομο Άσπεργκερ έχουν μειωμένη επίγνωση της σχετικής θέσης τους στο χώρο, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αδέξιες κινήσεις και παράξενο βάδισμα π.χ. επαναλαμβανόμενες κινήσεις που κάνουν προκειμένου να ρυθμίσουν την ισορροπία τους. Επίσης, μπορεί να έχουν δυσκολία στο να ακολουθήσουν το ρυθμό, στην εκτέλεση λεπτών χειρισμών όπως το να δένουν τα κορδόνια των παπουτσιών τους, ή στο να πιάσουν και να πετάξουν μια μπάλα.
Ιδιαιτερότητα στη σκέψη
Αρκετές ιδιαιτερότητες υπάρχουν και στις γνωστικές δεξιότητες των ατόμων με σύνδρομο Άσπεργκερ. Απο τη σκέψη τους απουσιάζει η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα στις αλλαγές και τις αποτυχίες. Λόγω του ξεχωριστού τρόπου σκέψης τους, το φανταστικό παιχνίδι τους είναι συχνά μοναχικό. Ωστόσο, αρκετές είναι και οι θετικές πτυχές της διαφορετικότητάς τους. Στα περισσότερα άτομα με Άσπεργκερ, η μακροπρόθεσμη μνήμη είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένη, ειδικά στα θέματα που τους ενδιαφέρουν. Η νοημοσύνη τους είναι φυσιολογική και μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις είναι πολύ υψηλή. Επίσης, πολλοί έχουν ιδιαίτερες ικανότητες στα μαθηματικά ή στις ξένες γλώσσες ή κάποια ανεπτυγμένη ικανότητα ή ταλέντο σε κάποιο τομέα.