Το σύνδρομο Άσπεργκερ, αποτελεί μια νευρολογική αναπτυξιακή διαταραχή, που πολλοί άνθρωποι ταυτίζουν με τον αυτισμό. Μολονότι, έχει αρκετές ομοιότητες, δεν παύουν να είναι δυο διαφορετικά σύνδρομα.
Το σύνδρομο Άσπεργκερ χαρακτηρίζεται από ελλείψεις και δυσλειτουργίες σε διάφορους τομείς της ανάπτυξης και επηρεάζει το πώς το άτομο αντιλαμβάνεται τον κόσμο, την ικανότητα του να κατανοεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων καθώς και την ικανότητά του να αλληλεπιδρά και να επικοινωνεί με άλλα άτομα.
Τα άτομα με Άσπεργκερ έχουν συνήθως μέση ή και ανώτερη νοημοσύνη. Επίσης, τα άτομα με Άσπεργκερ δεν παρουσιάζουν σημαντικές καθυστερήσεις ή αποκλίσεις στην απόκτηση της γλώσσας (γραμματική, σύνταξη κτλ.) όπως συμβαίνει συχνά με τα αυτιστικά άτομα.
Σύνδρομο Άσπεργκερ: Θετικές πτυχές και χαρακτηριστικά
Δεν είναι λίγοι οι εμπειρογνώμονες του τομέα που δίνουν έμφαση στα ιδιαίτερα «δώρα» και τις θετικές πτυχές του συνδρόμου Άσπεργκερ και εκτιμούν ότι αντιπροσωπεύουν ένα διαφορετικό, αλλά όχι απαραίτητα ελαττωματικό, τρόπο σκέψης. Στο βιβλίο τους «Ο οδηγός ενός γονέα για το σύνδρομο Άσπεργκερ και Υψηλής Λειτουργικότητας Αυτισμό», οι Ozonoff, Dawson, και McPartland δηλώνουν ότι η κατευθυντήρια αρχή είναι το να μάθει ο γονιός να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες του παιδιού του, και να διοχετεύει τις δυνάμεις του. Επισημαίνουν ότι πολλά άτομα με σύνδρομο Asperger έχουν αξιοσημείωτες ικανότητες και χαρακτηριστικά τα οποία έχουν περιγραφεί ως ευεργετικά σε πολλά επαγγέλματα, όπως:
- Αυξημένη ικανότητα να επικεντρώνονται σε λεπτομέρειες
- Ικανότητα να εργάζονται ανεξάρτητα
- Ικανότητα να εργάζονται με επιμονή και συγκέντρωση
- Μνήμη – ειδικά μνήμη παπαγαλίας
- Ανώτερες ακαδημαϊκές δεξιότητες
- Οπτική σκέψη
- Αναγνώριση της τάξης και τήρηση κανόνων
- Έχουν πάθος και πίστη
- Έχουν ένα πρωτότυπο τρόπο σκέψης
Είναι γεγονός ότι τίποτα δεν είναι μόνο αρνητικό, και τα «συμπτώματα» του συνδρόμου μπορούν να θεωρηθούν ως δυνάμεις και να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν το παιδί να είναι επιτυχής στη ζωή του. Επίσης, συχνά οι μοναδικές συμπεριφορές ενός παιδιού με Άσπεργκερ μπορούν να διοχετευθούν σε πλεονεκτήματα με την κατάλληλη υποστήριξη, λίγη δημιουργικότητα, και αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο βλέπει κανείς τα πράγματα.
Σύνδρομο Άσπεργκερ: Συσχετισμός διάγνωσης και θεραπείας
Η ποιότητα ζωής ατόμων με σύνδρομο Άσπεργκερ μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά απο ποικίλες θεραπευτικές προσεγγίσεις και παρεμβάσεις. Σε αυτές περιλαμβάνονται συμπεριφορικές και εκπαιδευτικές παρεμβάσεις, παρεμβάσεις κοινωνικής αλληλεπίδρασης, ακόμη και αλλαγές στη διατροφή. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να είναι βοηθητική για τον έλεγχο κάποιων συμπτωμάτων.
Η αξιολόγηση πρέπει να εξετάσει ποικίλους παράγοντες συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού συμπεριφοράς, τα τρέχοντα συμπτώματα, τα μοτίβα επικοινωνίας του ατόμου, τις κοινωνικές του ικανότητες καθώς και τη νευροψυχολογική του λειτουργία.
Για να αποκτήσει κανείς μια πλήρη και σαφή εικόνα της κατάστασης, είναι πολύ σημαντικό να διασαφηνιστούν τα πλεονεκτήματα και οι αδυναμίες του ατόμου σε κάθε έναν από τους προαναφερόμενους τομείς. Ένα άτομο με σύνδρομο Άσπεργκερ μπορεί να έχει εντελώς διαφορετικά πλεονεκτήματα και αδυναμίες από ενα άλλο άτομο με την ίδια διάγνωση. Ως αποτέλεσμα, μια θεραπεία που είναι πολύ αποτελεσματική για ένα άτομο μπορεί να είναι τελείως περιττή και αναποτελεσματική για κάποιο άλλο.
Ο παράγοντας που έχει αποδειχθεί ότι είναι ο πιο κρίσιμος όσον αφορά τη βελτίωση σε παιδιά που έχουν διαγνωστεί με σύνδρομο Άσπεργκερ είναι η πρώιμη παρέμβαση. Εάν η διαχείριση της συμπεριφοράς και η ανάπτυξη/εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων αρχίσουν σε νεαρή ηλικία, οι πιθανότητες να υπάρξει πρόοδος είναι σημαντικά μεγαλύτερες.
Ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα θεραπείας περιλαμβάνει τους γονείς ως μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας, βασίζεται στα ενδιαφέροντα του παιδιού, προωθεί την αυτοεκτίμηση και προσφέρει ένα προβλέψιμο χρονοδιάγραμμα. Ένα τέτοιο πρόγραμμα διδάσκει το παιδί να εκτελεί πράξεις ακολουθώντας μια σειρά από απλά βήματα, εμπλέκει ενεργά την προσοχή του παιδιού σε εξαιρετικά δομημένες δραστηριότητες, βοηθά το παιδί να ενταχθεί σε ένα τυπικό κοινωνικό περιβάλλον, και παρέχει τακτική ενίσχυση θετικών συμπεριφορών.
Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και λογοθεραπεία
Τα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ μπορούν με εκπαίδευση να αναπτύξουν και να βελτιώσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Αν και είναι πολύ πιθανόν να έχουν ανεπτυγμένες γλωσσικές δεξιότητες, είναι σημαντικό να μάθουν πώς να εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους κατάλληλα. Η ικανότητά τους να αλληλεπιδρούν με τους άλλους μπορεί να βελτιωθεί με εξάσκηση και ρητή διδασκαλία. Οι θεραπευτές συχνά διδάσκουν κοινωνικές δεξιότητες στα παιδιά αυτά χρησιμοποιώντας οπτικές τεχνικές, όπως κοινωνικές ιστορίες, ή χρησιμοποιώντας ασκήσεις που εμπλέκουν τα παιδιά σε διάφορες κοινωνικές καταστάσεις.
Οι ομάδες κοινωνικών δεξιοτήτων έχουν αποδειχθεί ότι είναι πολύ ευεργετικές για παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ, διδάσκοντάς τα πώς να αλληλεπιδρούν με τους συμμαθητές τους. Η λογοθεραπεία μπορεί επίσης να βοηθήσει αυτά τα παιδιά να επικοινωνούν καλύτερα. Αυτή η μορφή θεραπείας μπορεί να διορθώσει προβληματικούς τρόπους ομιλίας π.χ. μονοτονία στο λόγο, και να βοηθήσει στην περαιτέρω κατανόηση και ικανότητα ορθής ερμηνείας των μηνύματων ομιλίας και επικοινωνίας των άλλων, όπως το χιούμορ, την επαφή με τα μάτια και τις διάφορες χειρονομίες.
Γνωσιακή – συμπεριφορική θεραπεία του συνδρόμου Άσπεργκερ
Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με σύνδρομο Asperger να μάθουν να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους και να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους, βελτιώνοντας έτσι τη συμπεριφορά τους. Επιπλέον, ορισμένα άτομα αντιμετωπίζουν φοβίες, άγχος, ή κατάθλιψη. Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία μπορεί να είναι βοηθητική για τη μείωση αρνητικών συναισθημάτων και συμπεριφορών που σχετίζονται με το άγχος και την κατάθλιψη, επιφέροντας αλλαγή στις σκέψεις και τις αντιλήψεις του ατόμου.
Παράλληλα, οι θεραπευτές επιδιώκουν να μειώσουν δύσκολες συμπεριφορές, όπως εμμονές ή ξεσπάσματα, ενώ ταυτόχρονα διδάσκουν τα άτομα να εξοικειώνονται με τα συναισθήματα τους και να τα διαχειρίζονται με πιο βοηθητικούς τρόπους. Η θεραπεία μπορεί να εξατομικευτεί στην κάθε περίπτωση, και έτσι να γίνει ακόμη πιο αποτελεσματική στην αντιμετώπιση δυσκολιών και αλλαγή συγκεκριμένων συμπεριφορών. Η συναισθηματική σταθεροποίηση και η βελτίωση μη βοηθητικών συμπεριφορών επιτρέπει στα άτομα με σύνδρομο Asperger να είναι πιο προετοιμασμένα και να ανταποκρίνονται καλύτερα σε ορισμένες καταστάσεις.
Εφαρμοσμένη Συμπεριφορική Ανάλυση (ABA)
Αυτή είναι μια θεραπευτική μέθοδος η οποία διδάσκει κοινωνικές, ακαδημαϊκές και εργασιακές δεξιότητες, δεξιότητες στην επικοινωνία, στο παιχνίδι, στη φροντίδα του εαυτού, και στη διαβίωση στην κοινότητα. Η μέθοδος αυτή έχει επίσης χρησιμοποιηθεί για να μειωθούν τα προβλήματα συμπεριφοράς σε μαθητές με αυτισμό. Αρκετές έρευνες καταδεικνύουν ότι η θεραπευτική αυτή μέθοδος είναι αποτελεσματική, ιδιαίτερα στη βελτίωση γνωστικών και γλωσσικών ικανοτήτων. Σκοπός είναι η διδαχή νέων μοτίβων συμπεριφοράς, που επιτυγχάνεται μέσω της θετικής ενίσχυσης θετικών συμπεριφορών και/ή καμίας αντίδρασης για την προβληματική/λανθασμένη συμπεριφορά.
Τα περισσότερα προγράμματα ABA είναι ιδιαίτερα δομημένα. Οι στοχευμένες δεξιότητες και συμπεριφορές βασίζονται σε ένα καθιερωμένο πρόγραμμα σπουδών. Κάθε δεξιότητα διαχωρίζεται σε μικρά βήματα, και διδάσκεται με τη χρήση προτροπών, οι οποίες σταδιακά εξαλείφονται όταν τα βήματα έχουν κατακτηθεί. Τα παιδιά έχουν επανειλημμένες ευκαιρίες να μάθουν και να εξασκήσουν το κάθε βήμα κάτω απο διάφορες περιστάσεις. Κάθε φορά που το παιδί επιτυγχάνει το επιθυμητό αποτέλεσμα, λαμβάνει θετική ενίσχυση, π.χ. λεκτικό έπαινο ή κάτι άλλο που αποτελεί γι’αυτό κίνητρο.
Τα προγράμματα ΑΒΑ συχνά περιλαμβάνουν υποστήριξη και στο σχολικό περιβάλλον με ένα ατομικό βοηθό, ο οποίος διασφαλίζει οτι οι δεξιότητες που αποκτά το παιδί μεταφέρονται στο τυπικό περιβάλλον του.
Εκπαίδευση γονέων
Η εκπαίδευση γονέων μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητική για τη βελτίωση των παιδιών με σύνδρομο Άσπεργκερ. Αν τα άτομα που φροντίζουν το παιδί όπως οι γονείς, οι παππούδες και οι γιαγιάδες, τα αδέλφια, κλπ έχουν πλήρη επίγνωση και κατανοούν τα πλεονεκτήματα και τις ελλείψεις του παιδιού, θα μπορούν να δρουν θεραπευτικά με το παιδί ακόμη και στην καθημερινή συναναστροφή τους π.χ. επικοινωνώντας με το παιδί θα μπορούν να το βοηθούν να αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες. Έτσι η θεραπεία γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των παιδιών με σύνδρομο Άσπεργκερ. Όσο περισσότερο εκτίθενται στην εκμάθηση κοινωνικών δεξιοτήτων και την εκπαίδευση συμπεριφοράς, τόσες περισσότερες πιθανότητες έχουν να βελτιωθούν σε αυτούς τους τομείς.
Θεραπεία Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης / Εργοθεραπεία
Πολλά παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ έχουν προβλήματα με τις κινητικές τους δεξιότητες ή με τις αισθήσεις τους. Στη θεραπεία αισθητηριακής ολοκλήρωσης, εργοθεραπευτές βοηθούν τα παιδιά να σταθεροποιήσουν τις αισθήσεις τους και τις αντιδράσεις τους σε εξωτερικά ερεθίσματα. Αυτή η μορφή θεραπείας μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αποκτήσουν καλύτερο έλεγχο πάνω στο σώμα τους, και ως εκ τούτου να περιορίσει τυχόν αδέξιες κινήσεις και αστάθειες και να βελτιώσει το συντονισμό χεριού – ματιού (οπτικόκινητικός συντονισμός).
Βελτιώνοντας τον τρόπο που τα παιδιά ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένους ήχους ή αγγίγματα, η θεραπεία αυτή μπορεί επίσης να μειώσει σημαντικά το άγχος τους. Όταν τα παιδιά έχουν καλύτερο έλεγχο των αισθήσεών τους, μπορούν να ελέγχουν καλύτερα τις κινήσεις τους, τους ήχους και τα συναισθήματά τους. Αυτό οδηγεί στη μείωση της αμηχανίας που αισθάνονται και στη βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων τους.
Φαρμακοθεραπεία
Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει συγκεκριμένη ιατρική θεραπεία για την αντιμετώπιση του συνδρόμου Άσπεργκερ. Ωστόσο, τα φάρμακα μπορεί να είναι βοηθητικά όσον αφορά τον έλεγχο συγκεκριμένων συμπτωμάτων που σχετίζονται με το σύνδρομο, αλλά και τον έλεγχο συμπτωμάτων άλλων παθήσεων όπως άγχος, κατάθλιψη, ελλειμματική προσοχή και υπερκινητικότητα (ADHD), που πιθανόν να συνυπάρχουν με το σύνδρομο Άσπεργκερ.