Ειλεός ονομάζεται η πλήρης απόφραξη του εντέρου, δηλαδή η κατάσταση κατά την οποία η προώθηση του εντερικού περιεχομένου μειώνεται ή φράζει πλήρως.
Σε προχωρημένα στάδια παρουσιάζεται εντερική νέκρωση και οξεία κοιλία, μια κατάσταση όπου απαιτείται επείγουσα χειρουργική αντιμετώπιση και εάν δε θεραπευθεί, ο ασθενής μπορεί να καταλήξει.
Ο ειλεός διακρίνεται σε δυο κατηγορίες, τον αποφρακτικό και τον παραλυτικό ειλεό.
Συμπτώματα Ειλεού
Τα συμπτώματα εμφάνισης του ειλεού είναι ο πόνος στην κοιλιακή χώρα, η ναυτία και οι συχνοί εμετοί, η δυσκοιλιότητα, η ανορεξία, η απουσία αποβολής εντερικών αερίων, πιθανώς αιματηρές κενώσεις, η αφυδάτωση και οι ηλεκτρολυτικές διαταραχές.
Διάγνωση Ειλεού
Η σωστή διάγνωση γίνεται από έμπειρο ιατρό μέσα από την εξέταση και τη κλινική εικόνα του ασθενή. Ο ιατρός εξετάζει το ιστορικό του ασθενούς και αξιολογεί τα συμπτώματα και τη κλινική εικόνα του ασθενή.
Ο ασθενής κατά την εξέταση μπορεί να έχει τυμπανισμό με μεταλλικούς ήχους στην ακρόαση κοιλίας ή ήχους προσπαθείας (απόφραξη) ή μπορεί να έχει διάταση κοιλίας με παντελή απουσία εντερικών ήχων (παραλυτικός ειλεός) .
Απαραίτητη είναι η απεικονιστική εξέταση. Με τις απεικονιστικές εξετάσεις, διαπιστώνεται αν ο ειλεός είναι αποφρακτικός ή παραλυτικός, παχέος ή λεπτού εντέρου. Επίσης στον αποφρακτικό , γίνεται ορατό το σημείο της απόφραξης του εντέρου. Ως απεικονιστικές εξετάσεις εννοούνται η ακτινογραφία κοιλίας σε όρθια θέση και η αξονική τομογραφία άνω – κάτω κοιλίας.
Διάκριση Ειλεού
Ο ειλεός διακρίνεται στον αποφρακτικό ειλεό και στον παραλυτικό ειλεό.
Ο αποφρακτικός ειλεός περιγράφεται από την αδυναμία προώθησης του εντερικού περιεχομένου, λόγω απόφραξης του εντέρου. Η απόφραξη αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί τέλεια ή ατελής ανάλογα από το εάν ο αυλός είναι τελείως ή μερικώς αποφραγμένος.
Ο παραλυτικός ειλεός είναι αποτέλεσμα διαταραχών της νεύρωσης του εντέρου. Σ αυτή τη περίπτωση παρατηρείται μειωμένος έως ανύπαρκτος περισταλτισμός, ατονία και στάση του εντερικού περιεχομένου, χωρίς να υπάρχει όμως συγκεκριμένη απόφραξη.
Αίτια εμφάνισης Ειλεού
Ο ειλεός είναι η πιο συνηθισμένη πάθηση του λεπτού εντέρου και λιγότερο του παχέος εντέρου. Ενήλικες και παιδιά είναι δυνατό να έρθουν αντιμέτωποι με την πάθηση, με συχνότερη όμως εμφάνιση στα παιδιά και τα βρέφη.
Τα αίτια εμφάνισης διαφέρουν στον αποφρακτικό από τον παραλυτικό ειλεό.
- Αποφρακτικός ειλεός
- Εγκολεασμός
- Συμφύσεις
- Συστροφή
- Περίσφιξη
- Ενδοαυλική απόφραξη
- Παραλυτικός ειλεός
- Μετεγχειρητικός ειλεός
- Φάρμακα
- Διάφορες παθήσεις (υποθυρεοειδισμός, σακχ. Διαβήτης κ.α.)
- Πάρεση στομάχου
- Τοξικό μεγάκολο
Αποφρακτικός ειλεός
Εγκολεασμός
Σε αυτή την περίπτωση μια εντερική έλικα εγκλωβίζεται μέσα στον αυλό της αμέσως επόμενής της.
Αίτια εγκολεασμού μπορεί να είναι:
- Περιτοναϊκές συμφύσεις.
- Γαστρεντερικές λοιμώξεις, κυρίως σε παιδιά.
- Χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου όπως η νόσος Crohn.
- Εντερικοί πολύποδες.
Συμφύσεις
Οι συμφύσεις είναι τμήματα ουλώδους συνδετικού ιστού, τα οποία σχηματίζονται μεταξύ του κοιλιακού τοιχώματος και των ενδοκοιλιακών σπλάγχνων, σαν αποτέλεσμα φλεγμονών ή προηγούμενων χειρουργικών επεμβάσεων. Αποτελούν μαζί με τις κήλες και τα νεοπλάσματα, τα συχνότερα αίτια ειλεού γενικότερα.
Η συνήθης αιτία των συμφύσεων μπορεί να είναι προηγούμενα χειρουργεία, τραύματα, ενδοκοιλιακές φλεγμονές (Crohn, ελκώδης κολίτις, λοιμώξεις), νεοπλάσματα.
Οι συμφύσεις, αποτελούν πολύ συχνό αίτιο ειλεού, καθώς τμήμα του εντέρου μπορεί να παγιδευτεί ανάμεσα σε αυτές, να αποφραχθεί, να ισχαιμήσει και να νεκρωθεί.
Συστροφή
Η συστροφή οφείλεται σε ανώμαλη περιστροφή του εντέρου γύρω από τον άξονα του μεσεντερίου, με συνέπεια τη συμπίεση τροφοφόρων κλάδων της μεσεντερίου αρτηρίας, εμποδίζοντας την αιμάτωση του εντέρου, που καταλήγει σε ισχαιμία και γαγγραινώδη νέκρωσή του.
Η συστροφή κατηγοριοποιείται ανάλογα το σημείο του πεπτικού σωλήνα που εμπλέκεται, σε συστροφή λεπτού εντέρου, δωδεκαδακτύλου, νήστιδας ή ειλεού και στο παχύ έντερο, σε συστροφή τυφλού, σιγμοειδούς ή εγκαρσίου κόλου.
Περίσφιξη
Η περίσφιξη είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ύπαρξη κήλης και παγίδευση εντερικών ελίκων ή επιπλόου ή και των δύο, εντός κηλικού σάκου βουβωνοκήλης, μηροκήλης ή ομφαλοκήλης. Οι εντερικές έλικες ή το επίπλουν, συμπιέζονται στο στόμιο της κήλης, οδηγώντας σε στένωση του αυλού, συμπίεση των αγγείων, οίδημα, ισχαιμία και νέκρωση.
Αν η κήλη δεν είναι εξωτερικά ανατάξιμη και προκαλεί έντονο πόνο στον ασθενή, δυσκοιλιότητα, ναυτία και εμέτους, αποτελεί ένδειξη περίσφιξης και ισχαιμίας του εγκλωβισμένου εντέρου, που οδηγείται σταδιακά στη νέκρωση, περιτονίτιδα, σηψαιμία και αναπόφευκτα στο θάνατο αν δεν αντιμετωπισθεί εγκαίρως.
Η περίσφιξη αποτελεί εξωαυλικό αίτιο αποφρακτικού ειλεού, το οποίο παρατηρείται συνήθως στο λεπτό έντερο, αλλά και σε τμήματα του παχέος όπως το τυφλό και το σιγμοειδές.
Περίσφιξη μπορεί να συμβεί και λόγω εσωτερικών κηλών και η κλινική εικόνα δεν διαφέρει σε τίποτα από την οξεία κοιλία.
Ενδοαυλική απόφραξη
Απόφραξη του αυλού μπορεί να συμβεί από διάφορες μάζες και όγκους του εντέρου, όπως π.χ. κοπρόλιθους (λόγω κοπρόστασης σε ηλικιωμένους λόγω δυσκοιλιότητας) και χολόλιθους. Εδώ το συχνότερο αίτιο είναι οι καρκινικοί όγκοι, όταν βέβαια λάβουν μεγάλες διαστάσεις.
Ο ειλεός εκ χολολίθου αποτελεί σπάνια αιτία απόφραξης, αλλά και πολύ επικίνδυνη και συμβαίνει σε έδαφος χρόνιας λιθιασικής χολοκυστίτιδας, συνήθως επί δημιουργίας χολοδωδεκαδακτυλικού συριγγίου.
Παραλυτικός ειλεός
Μετεγχειρητικός ειλεός
Όλες οι χειρουργικές επεμβάσεις της κοιλίας προκαλούν άμεσα μετεγχειρητικό ειλεό, ο οποίος λύνεται, καλώς εχόντων των πραγμάτων, 2η προς 3η ημέρα.
Φάρμακα
- Οπιοειδή αναλγητικά όπως μορφίνη.
- Αντιχολινεργικά όπως ατροπίνη, βιπεριδίνη.
- Αναστολείς διαύλων ασβεστίου όπως βεραπαμίλη, διλτιαζέμη, νιφεδιπίνη.
- Νευροληπτικά όπως αλοπεριδόλη.
- Αντικαταθλιπτικά όπως αμιτριπτυλίνη.
- Λοπεραμίδη (ένα οπιοειδές αντιδιαρροϊκό φάρμακο).
Παθήσεις
- Υποθυρεοειδισμός.
- Σακχαρώδης διαβήτης.
- Ουραιμία.
- Ηλεκτρολυτικές διαταραχές (κυρίως στο ισοζύγιο του καλίου).
- Διάφορες παθήσεις ενδοκοιλιακών οργάνων όπως η οξεία παγκρεατίτιδα και ο αποφρακτικός ειλεός.
- Η ισχαιμία, η διάτρηση και ο τραυματισμός του εντέρου.
- Παθήσεις του νευρικού συστήματος όπως νόσος Parkinson και η σκλήρυνση κατά πλάκας.
- Τραυματισμοί του Κ.Ν.Σ.
- Ρευματολογικά-αυτοάνοσα νοσήματα όπως το σκληρόδερμα, μυοσίτιδες, βαριά μυασθένεια.
Πάρεση του στομάχου ή Γαστροπάρεση
Γαστροπάρεση, ονομάζεται η κατάσταση μειωμένου περισταλτισμού του στομάχου και συνοδεύεται από μειωμένη πέψη και προώθηση των τροφών στο δωδεκαδάκτυλο, από αίσθημα πρόωρης πλήρωσης, μετεωρισμού και ναυτίας με εμέτους, που περιέχουν συνήθως τροφές προηγούμενων γευμάτων.
Τα αίτια μπορεί να είναι ιδιοπαθή, φαρμακευτικά (με υπεύθυνα φάρμακα, τα ίδια που ισχύουν και για τον παραλυτικό ειλεό), δυσπεψία, ιογενείς λοιμώξεις, εγχειρήσεις στομάχου με βαγοτομή, ρευματολογικά και μεταβολικά νοσήματα).
Τοξικό μεγάκολο
Στο τοξικό μεγάκολο παρατηρείται παράλυση και διάταση του παχέος εντέρου, που συνοδεύεται με κοιλιακό άλγος, μετεωρισμό και δυσκοιλιότητα.
Μπορεί να οφείλεται σε συγγενή έλλειψη νευρικού εντερικού πλέγματος, σε ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις παθήσεις, σε λοιμώξεις, ή σε ρευματολογικά και μεταβολικά νοσήματα.
Θεραπεία αποφρακτικού ειλεού
Η θεραπεία του αποφρακτικού ειλεού είναι πάντοτε χειρουργική και εξαρτάται από το αίτιο που προκάλεσε τον ειλεό, το οποίο ο χειρουργός προσπαθεί να διορθώσει.
Στις περιπτώσεις του συμφυτικού ειλεού, η λύση συμφύσεων (συμφυσιόλυση λαπαροσκοπικά), είναι αρκετή για να λυθεί το κόλλημα και το αίτιο της απόφραξης.
Εάν ο ειλεός οφείλεται σε εγκολεασμό γίνεται ανάταξη του εγκολεασμού με έλξη και απελευθέρωση της εγκλεισμένης έλικας. Αν το εγκλεισμένο τμήμα έχει νεκρωθεί, τότε γίνεται εκτομή του εγκλεισμένου ισχαιμικού τμήματος και αναστόμωση του έντερου στο σημείο της τομής.
Εάν το αίτιο είναι συστροφή, τότε γίνεται ανάταξη και αποσυστροφή του εντέρου, αφαιρείται όσο έντερο έχει νεκρωθεί και γίνεται αναστόμωση. Γενικά στη συστροφή, γίνεται προσπάθεια να σωθεί όσο μεγαλύτερο μήκος εντέρου γίνεται, διότι εάν υπάρχει εκτεταμένη νέκρωση, πρέπει να αφαιρεθεί μεγάλο τμήμα εντέρου και ενδεχομένως να χρειαστεί δημιουργία παρά φύση έδρας (κολοστομία), οπότε η επιβίωση δυσχεραίνεται, κυρίως λόγω μετέπειτα διαταραχών στην πέψη και την απορρόφηση των τροφών.
Εάν το αίτιο είναι περίσφιξη, τότε το έντερο, αν δεν έχει νεκρωθεί, επανατοποθετείται στην αρχική του θέση, αλλιώς αφαιρείται το νεκρωμένο τμήμα, γίνεται αναστόμωση και στη συνέχεια συρραφή ή ενίσχυση με πλέγμα του χαλαρού σημείου στο κοιλιακό τοίχωμα που προκάλεσε τη δημιουργία κήλης.
Η πρόγνωση εξαρτάται από το μέγεθος του εντέρου που έχει παραμείνει λειτουργικό και γενικά είναι καλή, αν διαγνωσθεί εγκαίρως.
Θεραπεία παραλυτικού ειλεού
Η θεραπεία του παραλυτικού ειλεού είναι φαρμακευτική και εξαρτάται από το αίτιο που προκάλεσε τη παράλυση.
Επιτυγχάνεται γενικά με τη χορήγηση φαρμάκων που διεγείρουν την κινητικότητα του εντέρου όπως το χολινεργικό βητανεχόλη ή το αντιντοπαμινεργικό μετοκλοπραμίδη, ρύθμιση της λειτουργίας του θυρεοειδούς ή του επιπέδου των ηλεκτρολυτών και εάν το αίτιο της ατονίας ήταν φαρμακευτικό, την απόσυρση ή την αλλαγή των φαρμάκων που την προκάλεσαν.
Η πρόγνωση εξαρτάται από την ταχύτητα ανάκτησης της κινητικότητας του εντέρου. Εάν το εντερικό τοίχωμα οδηγηθεί σε σήψη, διάτρηση ή περιτονίτιδα, θα χρειαστεί χειρουργική αντιμετώπιση.