Μικρές αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής του ζευγαριού μπορούν να ενισχύσουν της πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής
Τα ζευγάρια που προσπαθούν να αποκτήσουν παιδί με τη βοήθεια της εξωσωματικής γονιμοποίησης, επιζητούν, όπως είναι φυσικό, τα καλύτερα αποτελέσματα για την προσπάθειά τους. Η σωστή και απόλυτα εξατομικευμένη θεραπεία, η σχολαστική παρακολούθηση από τον γιατρό τους, καθώς και οι δυνατότητες και η ποιότητα του εμβρυολογικού εργαστηρίου, αποτελούν αναμφίβολα τα θεμέλια πάνω στα οποία θα στηριχθεί η προσπάθεια ώστε να στεφθεί με επιτυχία.
Δεν αρκούν μόνο οι εξελιγμένες τεχνικές εξωσωματικής
Εκτός όμως από πολύπλοκες, εξελιγμένες, και κοστοβόρες τεχνικές, που συχνά απαιτούνται, αλλά και επιζητούνται από τα ζευγάρια, καλό θα είναι να γνωρίζουμε πως κάποιες απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής και στη συμπεριφορά (τη σημασία των οποίων συχνά υποεκτιμούμε) μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην επίτευξη του στόχου.
Οι παράγοντες που ενισχύουν τις πιθανότητες επιτυχίας
Οι αλλαγές αυτές αφορούν στην υoθέτηση ενός ισορροπημένου μοντέλου διατροφής, τη διατήρηση του σωματικού βάρους σε φυσιολογικά πλαίσια, τη συστηματική άσκηση, την αποφυγή αλκοόλ, τη διακοπή του καπνίσματος και τον περιορισμό της κατανάλωσης καφεΐνης. Στους παράγοντες που συνυπολογίζονται για μια επιτυχημένη προσπάθεια υποβοηθούμενης αναπαραγωγής θα πρέπει να προσθέσουμε, επίσης, τον καλό και αδιατάρακτο ύπνο, καθώς και εν γένει την ψυχολογική κατάσταση, με έμφαση στον περιορισμό του stress.
Ας δούμε, λοιπόν, μερικές απλές συμβουλές που αξίζει να υιοθετούν τα ζευγάρια:
Διατροφή
Συνιστάται μια ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή «μεσογειακού» τύπου, η οποία θα είνμαι πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια και θαλασσινά.
Δεν χρειάζεται υπερβολική κατανάλωση κόκκινου κρέατος, ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται τροφές με πολλά κορεσμένα λιπαρά. Σχετικά με τον τρόπο μαγειρέματος, θα πρέπει να αποφεύγονται οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες (όπως στο barbeque ή στο grill) και να προτιμάται το μαγείρεμα στον ατμό, στα μικροκύματα, καθώς και τα βραστά. Η διατροφή αυτή εξασφαλίζει την πρόσληψη άφθονων αντιοξειδωτικών παραγόντων και ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, που αποδεδειγμένα ενισχύουν τη γονιμότητα ανδρών και γυναικών.
Αντιοξειδωτικοί παράγοντες
Για την γυναίκα – πιο συγκεκριμένα – η επάρκεια των αντιοξειδωτικών παραγόντων είναι σημαντική, διότι μειώνει το «οξειδωτικό stress» στα ωοθυλάκια/ωάρια, κάτι που έχει συσχετισθεί με καλύτερη ποιότητα των ωαρίων, αλλά κυρίως των εμβρύων που προκύπτουν από αυτά, καθώς και με αυξημένα ποσοστά κυήσεων.
Μάλιστα, πολύ πρόσφατες μελέτες υποστηρίζουν ότι το αυξημένο οξειδωτικό stress ίσως να σχετίζεται και με αυξημένες διαταραχές των χρωμοσωμάτων, ιδίως σε γυναίκες μεγαλύτερης αναπαραγωγικής ηλικίας.
Όσον αφορά στον άνδρα, τα αντιοξειδωτικά βελτιώνουν κάποιες παραμέτρους του σπέρματος και κυρίως μειώνουν σε σημαντικό βαθμό το ποσοστό κατάτμησης του σπερματικού DNA (υψηλά ποσοστά κατάτμησης έχουν συνδεθεί με δυσμενή αναπαραγωγικά αποτελέσματα και ιδίως πρώιμες αποβολές).
Συνεπώς, τα ζευγάρια που ακολουθούν προγράμματα εξωσωματικής γονιμοποίησης, θα ωφεληθούν από την επαρκή πρόσληψη αντιοξειδωτικών, τόσο στο πλαίσιο της διατροφής, όσο και με την μορφή συμπληρωμάτων που περιέχουν συνδυασμούς αντιοξειδωτικών στοιχείων (φυτικά, βιταμίνη C, πυκνογενόλη, ισοφλαβόνες, α-λιποικό οξύ, και άλλα).
Ωμέγα – 3 λιπαρά
Τα ωμέγα-3 λιπαρά είναι ευεργετικά για τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές τους, και έχει διαπιστωθεί πως συγκεντρώνονται στη μεμβράνη των σπερματοζωαρίων συμμετέχοντας στην ομαλή λειτουργία τους. Μάλιστα, έχει διαπιστωθεί πως υπογόνιμοι άνδρες έχουν χαμηλότερα επίπεδα ωμέγα-3 λιπαρών, τόσο στο αίμα όσο και στα σπερματοζωάριά τους. Συνιστάται, επομένως, η πρόσληψη επαρκών ποσοτητών (περίπου 1800mg ημερησίως για 6 μήνες) μιας κι έχει αποδειχθεί πως μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση όλων των παραμέτρων του σπέρματος (συγκέντρωση σπερματοζωαρίων, κινητικότητα, μορφολογία). Για την γυναίκα η ευεργετική επίδραση των ωμέγα-3 λιπαρών φαίνεται να υπάρχει, αλλά προς το παρόν απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να θεωρηθεί δεδομένη.
Συνένζυμο Q10
Πρόσφατα δεδομένα δείχνουν πως η ομαλή εξέλιξη του εμβρύου έως το στάδιο της βλαστοκύστης εξαρτάται από τα μιτοχόνδρια, τα οποία παρέχουν την απαραίτητη ενέργεια για τους κυτταρικούς πολλαπλασιασμούς του εμβρύου. Τα μιτοχόνδρια τα οποία θα δώσουν την ενέργεια, είναι μόνο αυτά του ωαρίου, ενώ τα πατρικά μιτοχόνδρια καταστρέφονται αμέσως μετά την γονιμοποίηση. Επιπλέον, μετά την γονιμοποίηση δεν δημιουργούνται καινούργια μιτοχόνδρια μέχρι το στάδιο της βλαστοκύστης και -όπως είναι ευνόητο- ολόκληρη η ομαλή πορεία του εμβρύου εξαρτάται από αυτά που ήδη υπάρχουν στο ωάριο. Έτσι, λοιπόν, το συνένζυμο Q10 φαίνεται πως βοηθά στη σωστή λειτουργία των μιτοχονδρίων του ωαρίου και για το λόγο αυτό ίσως έχει νόημα η συμπληρωματική πρόσληψή του από τις γυναίκες που θα υποβληθούν σε εξωσωματική γονιμοποίηση. Η συνιστώμενη δόση είναι 600mg συνενζύμου Q10 την ημέρα για περίπου 2 μήνες.
Εξωσωματική: Οι καθοριστικοί παράγοντες για την επιτυχία και οι 11 μύθοι
Όλο και περισσότερα είναι τα ζευγάρια που δυσκολεύονται να αποκτήσουν παιδιά και καταφεύγουν στη λύση της εξωσωματικής. Αναμφισβήτητα, όμως η επιτυχία μιας εξωσωματικής δεν είναι θέμα «τύχης», αλλά εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων.
Ας τους δούμε αναλυτικά:
Η ηλικία της γυναίκας
Η ηλικία είναι ο ισχυρότερος προγνωστικός παράγοντας για να στεφθεί μία εξωσωματική από επιτυχία. Αυξανομένης της ηλικίας επιβαρύνονται δραματικά όλες οι παράμετροι της αναπαραγωγής, όπως η ικανότητα σύλληψης, τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής και τα ποσοστά αποβολών.
Έτσι, συνιστάται στις γυναίκες άνω των 35 ετών που προσπαθούν να συλλάβουν και δεν τα καταφέρνουν, να αναζητούν ιατρική συμβουλή στους 6 μήνες άκαρπων προσπαθειών (και όχι στον ένα χρόνο). Επίσης, αν δεν υπάρχουν σχέδια για τεκνοποίηση, οι γυναίκες που πλησιάζουν τα 38 έτη μπορούν να σκεφθούν σοβαρά την λύση της κατάψυξης και συντήρησης ωαρίων τους.
Το κάπνισμα
Το κάπνισμα επηρεάζει (εκτός των άλλων) και τις πιθανότητες για επιτυχία στην εξωσωματική. Υπολογίζεται πως οι καπνίστριες χρειάζονται διπλάσιες προσπάθειες εξωσωματικής για να πετύχουν τον στόχο τους.
Το αυξημένο σωματικό βάρος
Οι υπέρβαρες, και ιδίως οι παχύσαρκες γυναίκες παρουσιάζουν μικρότερες πιθανότητες να γεννήσουν μετά από εξωσωματική και μεγαλύτερες πιθανότητες να αποβάλουν αν επιτύχουν.
Η μονάδα που γίνεται η εξωσωματική
Επηρεάζει σημαντικά τα ποσοστά επιτυχίας. Πιο συγκεκριμένα, μεγάλης σημασίας είναι:
– Η εξατομίκευση της προσπάθειας: κάθε ζευγάρι είναι διαφορετικό και πρέπει να αντιμετωπίζεται με τρόπο προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητές του. Υπάρχουν διαφορετικά πρωτόκολλα φαρμάκων, από τα οποία πρέπει να επιλεγεί το ιδανικότερο για την κάθε γυναίκα. Αντίστοιχα υπάρχουν ειδικές τεχνικές εξωσωματικής γονιμοποίησης, ανάλογα με την παρουσία αλλά και το είδος της διαταραχής στο σπέρμα.
– Η προσοχή στις λεπτομέρειες, που όμως μπορεί να έχουν επίπτωση στα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, το πώς πραγματοποιείται η εμβρυομεταφορά καθορίζει σημαντικά τα αποτελέσματα, ενώ το πώς πραγματοποιείται η ωοληψία καθορίζει τον αριθμό των ωαρίων που θα πάρουμε.
– Η άρτια λειτουργία του εμβρυολογικού εργαστηρίου. Η τήρηση κανόνων και πρωτοκόλλων καθώς και ο συνεχής ποιοτικός έλεγχος με τακτική παρακολούθηση συγκεκριμένων δεικτών καλής λειτουργίας εξασφαλίζουν τα καλύτερα αποτελέσματα και συνεισφέρουν στην τελική επιτυχία της εξωσωματικής.
– Η επιστημονική κατάρτιση, η συμμετοχή στην έρευνα και η συνεχής ενημέρωση των ιατρών και εμβρυολόγων που απαρτίζουν την Μονάδα.
11 μύθοι γύρω από την εξωσωματική
Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή γίνεται μέρα με τη μέρα όλο και πιο δημοφιλής και όπως συμβαίνει σε κάθε τέτοια περίπτωση, πολλοί μύθοι δημιουργούνται γύρω από την IVF. Ας διαλευκάνουμε, λοιπόν, κάποιους από τους συχνότερους μύθους.
1ος μύθος:
Η εξωσωματική συνδέεται με γυναικολογικούς καρκίνους. Σε καμία περίπτωση δεν υπάρχει τέτοια συσχέτιση. Η διεθνής βιβλιογραφία επιβεβαιώνει πως οι γυναίκες που λαμβάνουν φαρμακευτική διέγερση, δεν διατρέχουν κανένα κίνδυνο να εμφανίσουν καρκίνο ωοθηκών ή μαστού. Τα φάρμακα της IVF φυσικά και δεν είναι καρκινογόνα, αλλά αντίθετα είναι απόλυτα ασφαλή.
2ος μύθος:
Τα παιδιά της εξωσωματικής είναι πιο φιλάσθενα σε σχέση με τα παιδιά που δημιουργούνται με φυσική σύλληψη.
Δεν υπάρχει καμία σοβαρή επιστημονική τεκμηρίωση αυτού του συσχετισμού. Είναι επιστημονικά αποδεκτό πως τα παιδιά που γεννιούνται με τη βοήθεια της IVF δεν διαφέρουν σε τίποτα από τα παιδιά της φυσικής σύλληψης όσον αφορά τη σωματική ή ψυχική τους διάπλαση, καθώς επίσης δεν εμφανίζουν αυξημένη συχνότητα δημιουργίας καρκίνου στο μέλλον.
3ος μύθος:
Η εξωσωματική δεν έχει όριο ηλικίας.
Η ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία είναι σαφής και ξεκάθαρη. Το ανώτατο ηλικιακό όριο στη γυναίκα είναι τα 50 έτη, ενώ στον άνδρα δεν υπάρχει όριο.
4ος μύθος:
Η επιτυχία της εξωσωματικής δεν συνδέεται με την ηλικία της γυναίκας.
Επειδή η πλειοψηφία των γυναικών που θα ακολουθήσουν τη λύση της IVF αφορά συνήθως μεγαλύτερης αναπαραγωγικής ηλικίας γυναίκες, έχει εσφαλμένα δημιουργηθεί η εντύπωση πως η επιστήμη της IVF αποτελεί πανάκεια για κάθε ώριμη ηλικία. Δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Γεγονός είναι πως καθώς μεγαλώνει η ηλικία των ωοθηκών, φθίνει η ποιότητα των ωαρίων, με αποτέλεσμα μετά τα 43-45 έτη της γυναίκας, η επίτευξη εγκυμοσύνης με τη βοήθεια της IVF να είναι εφικτή σχεδόν αποκλειστικά με τη μέθοδο των δανεικών ωαρίων.
5ος μύθος:
Τα κατεψυγμένα ωάρια υστερούν σε σχέση με τα φρέσκα ωάρια.
Η ποιότητα των ωαρίων είναι απόλυτα συνδεδεμένη με την ηλικία της γυναίκας. Γι’ αυτό ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της επιστήμης της IVF είναι η κρυοσυντήρηση ή αλλιώς κατάψυξη των ωαρίων. Όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα. Έτσι, όταν τα ωάρια καταψύχονται σε νεαρή αναπαραγωγική ηλικία με αξιόπιστες επιστημονικές μεθόδους, η αποτελεσματικότητά τους είναι παρόμοια με αυτή των φρέσκων. Αντίθετα, η ποιότητα των ωαρίων μετά τα 40-42 έτη φθίνει, με αποτέλεσμα μειωμένο ποσοστό επιτυχούς ολοκλήρωσης εγκυμοσύνης. Οπότε, σε μία τέτοια περίπτωση, τα φρέσκα ωάρια είναι εκείνα με τη μειωμένη αποτελεσματικότητα.
6ος μύθος:
Η IVF έχει 100% ποσοστό επιτυχίας.
Σε καμία περίπτωση δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Η μέθοδος της εξωσωματικής γονιμοποίησης δεν είναι πανάκεια. Δυστυχώς, δεν ευοδώνονται με επιτυχία όλες οι προσπάθειες εξωσωματικής. Ωστόσο, το κέντρο μας, το Institute of Life, καμαρώνει για το μεγάλο ποσοστό επιτυχιών σε σχέση με άλλα κέντρα, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τα καλύτερα ποσοστά επιτυχίας έχουν οι γυναίκες έως 37 ετών (62%), ποσοστά τα οποία βαθμιαία μειώνονται χρόνο με το χρόνο, έτσι ώστε μία γυναίκα στα 46 χρόνια της να έχει κάτω από 8% πιθανότητα εγκυμοσύνης.
7ος μύθος:
Τα παιδιά της IVF γεννιούνται μόνο με καισαρική τομή.
Η επίτευξη κύησης με τη μέθοδο της IVF δεν αποτελεί απόλυτη ένδειξη για καισαρική τομή. Αντίθετα, αν πρόκειται για μία ομαλή κύηση χωρίς επιπλοκές, τότε μπορεί να ολοκληρωθεί και με φυσιολογικό τοκετό.
8ος μύθος:
Το ζευγάρι μπορεί να επιλέξει το φύλο του μωρού με τη μέθοδο της εξωσωματικής.
Αν και είναι εφικτή η ανάλυση του εμβρυικού DNA, άρα και η αποκάλυψη του φύλου, στην Ευρώπη δεν είναι επιτρεπτή από το νόμο η επιλογή του φύλου.
9ος μύθος:
Με την εξωσωματική μειώνονται οι αποβολές.
Αυτό είναι αλήθεια ως ένα σημείο, διότι οι περισσότερες γυναίκες που φτάνουν να κάνουν εξωσωματική για να επιτύχουν εγκυμοσύνη, έχουν ήδη τελειώσει με τη διερεύνηση των περισσοτέρων παραγόντων αποβολών, όπως θρομβοφιλία, κατασκευαστικές ανωμαλίες μήτρας, μικροβιακοί παράγοντες, κλπ. Επιπλέον, σήμερα χρησιμοποιείται ευρέως πλέον ο γενετικός έλεγχος των εμβρύων (PGT-A) πριν την εμβρυομεταφορά, με αποτέλεσμα να μπορούμε να τοποθετούμε στη μήτρα μόνο τα υγιή έμβρυα. Αν και αυτή η μέθοδος είναι σήμερα εφαρμόσιμη με επιπλέον κόστος, είναι ο κυριότερος τρόπος μείωσης των αποβολών.
10ος μύθος:
Η τοποθέτηση φρέσκων εμβρύων είναι προτιμότερη από αυτή των κατεψυγμένων.
Σήμερα ισχύει το ακριβώς αντίθετο, με την ιατρική κοινότητα να στρέφεται περισσότερο στην τεχνική της κατάψυξης του συνολικού αριθμού των εμβρύων που προκύπτουν από ένα κύκλο εξωσωματικής. Συνιστάται η τοποθέτησή τους σε μελλοντικό φυσικό κύκλο. Αυτό γίνεται διότι όταν παράγονται πολλά ωάρια σε κύκλο εξωσωματικής με φάρμακα, το ενδομήτριο (εσωτερικό της μήτρας) δεν εναρμονίζεται κατάλληλα, με αποτέλεσμα να μην ευνοεί την εμφύτευση του εμβρύου.
11ος μύθος:
Ο φυσικός κύκλος είναι προτιμότερος του τεχνητού κύκλου με φάρμακα.
Εντελώς λάθος. Τα ωάρια είναι ίδια σε ποιότητα, είτε ληφθούν σε φυσικό κύκλο, είτε σε κύκλο με φάρμακα. Η ποιότητά τους εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας και μόνο. Συλλογή ωαρίων σε φυσικό κύκλο συνιστάται μόνο σε γυναίκες, οι οποίες ακόμα και με φάρμακα, παράγουν 1-2 ωάρια.
Πηγή: Iaso, Ελεύθερος Τύπος