Η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) μπορεί να προκληθεί από πολλές τραυματικές εμπειρίες και μπορεί να προκαλέσει ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων. 

Η διαταραχή μετατραυματικού στρες, (Posttraumatic stress disorder), είναι μια ψυχική και συμπεριφορική διαταραχή που προκύπτει μετά από ένα τραυματικό γεγονός.

Η PTSD, είναι μια σύνθετη διαταραχή, με πολλαπλά συμπτώματα που διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

Καθημερινά ο κάθε άνθρωπος σε όλο τον κόσμο μπορεί να έχει μια εμπειρία που είναι δυσβάσταχτη, τρομακτική και πέρα από τον έλεγχό του αλλά οι περισσότεροι ξεπερνούν αυτές τις δυσάρεστες εμπειρίες με την πάροδο του χρόνου χωρίς την υποστηρικτική βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας ή φαρμακευτικής αγωγής.

Αλλά τι ακριβώς είναι το PTSD; Ποια είναι τα συμπτώματα; Πόσο συχνή είναι η εν λόγω διαταραχή και πώς μπορεί ένας άνθρωπος να θεραπευτεί και να ανακάμψει ψυχικά;

Τι είναι το PTSD;

Το PTSD αναφέρεται στη διαταραχή μετατραυματικού στρες. Με άλλα λόγια, σημαίνει κυριολεκτικά μια διαταραχή άγχους που ακολουθεί ένα τραυματικό γεγονός.

Αν και η ακριβής διατύπωση μπορεί να διαφέρει, σχεδόν όλοι οι ορισμοί PTSD που χρησιμοποιούνται την αναφέρουν ως μια συναισθηματική ή και αγχωτική κατάσταση που προκαλείται είτε από την εμπειρία είτε από την παρακολούθηση ενός τραυματικού και τρομακτικού γεγονότος.

Τι προκαλεί PTSD;

Ουσιαστικά, οτιδήποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί τραυματικό, αγχωτικό και να προκαλέσει άγχος ή ακόμη και μια διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την παρακολούθηση ενός τραυματικού γεγονότος ή την συμμετοχή σε αυτό.

Μερικά από τα αγχωτικά γεγονότα που μπορούν να προκαλέσουν PTSD είναι τα εξής:

• Σεξουαλική επίθεση ή βιασμός
• Ένοπλη σύγκρουση/πόλεμος
• Σωματική επίθεση ή ληστεία
• Προσωπική προδοσία
• Σοβαρά προβλήματα υγείας
• Τροχαίο ατύχημα
• Το βίωμα μιας φυσικής καταστροφής
• Ζώντας σε μια ζώνη συγκρούσεων, όπως κοντά στη Γάζα όπου εκτοξεύονται πολύ συχνά ρουκέτες

Όπως εξηγούν το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας (NIMH) και το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ (NIH), οι περισσότεροι άνθρωποι που βιώνουν τραύμα θα εμφανίσουν βραχυπρόθεσμα συμπτώματα. Ωστόσο, αυτό δεν είναι το ίδιο με τη συνεχιζόμενη ή χρόνια PTSD.

Για να θεωρηθεί ότι ένας άνθρωπος πάσχει από PTSD, τα συμπτώματα πρέπει να διαρκούν περισσότερο από ένα μήνα και να είναι αρκετά σοβαρά ώστε να παρεμβαίνουν πραγματικά στην καθημερινή ζωή κάποιου. Μερικοί άνθρωποι, όπως εκείνοι που έχουν μόνο βραχυπρόθεσμα συμπτώματα, καταλήγουν να αναρρώνουν μέσα σε μισό χρόνο. Οι περισσότεροι άνθρωποι που βιώνουν τραύμα θα έχουν μόνο βραχυπρόθεσμα συμπτώματα. Αλλά μερικοί θα αναπτύξουν μια χρόνια περίπτωση PTSD.

Επίσης, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν PTSD από τους άνδρες και το τραύμα που βασίζεται σε σωματική επίθεση είναι πιο πιθανό να προκαλέσει PTSD από το μη σωματικό τραύμα.

Σε ορισμένα επαγγέλματα είναι πιο πιθανό οι άνθρωποι να αναπτύξουν PTSD. Επί παραδείγματι οι στρατιώτες, οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, οι αστυνομικοί και οι δημοσιογράφοι είναι μεταξύ αυτών.

Υπάρχουν επίσης συννοσηρότητες όπως η χρήση ουσιών, το αλκοόλ, καθώς και άλλα θέματα ψυχικής υγείας και συναισθηματικής απορρύθμισης που κάνουν τους ανθρώπους επιρρεπείς στη διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Τα παιδιά και οι έφηβοι είναι επίσης σε θέση να αναπτύξουν PTSD, αν και τα συμπτώματά τους μπορεί να διαφέρουν από τους ενήλικες.

Αν και μπορεί να υπάρχει μια γενετική προδιάθεση για την ανάπτυξη PTSD, αυτή η θεωρία εξακολουθεί να αποτελεί θέμα συζήτησης μεταξύ των ειδικών ψυχικής υγείας.

Ποια είναι τα συμπτώματα της PTSD;

Τα περισσότερα συμπτώματα συνήθως εκδηλώνονται πολύ γρήγορα μετά το τραυματικό γεγονός (κατά μέσο όρο μέσα σε 3 μήνες). Ωστόσο, μερικές φορές θα εκδηλωθούν ακόμη και χρόνια αργότερα.

Για να διαγνωστεί με PTSD, κάποιος πρέπει να έχει τουλάχιστον ένα σύμπτωμα επανεμφάνισης, ένα σύμπτωμα αποφυγής, δύο συμπτώματα διέγερσης και αντιδραστικότητας και δύο συμπτώματα γνωστικής λειτουργίας και διάθεσης, τα οποία πρέπει να διαρκέσουν τουλάχιστον ένα μήνα.

Η επανεμφάνιση των συμπτωμάτων της PTSD περιλαμβάνει εφιάλτες και αναδρομές στο τραυματικό γεγονός που μπορεί ακόμη και να προκαλέσει σωματικά συμπτώματα όπως μια κρίση πανικού. Αυτά μπορεί να είναι εξουθενωτικά συμπτώματα, καθώς μπορούν να ενεργοποιηθούν από πράγματα όπως λέξεις, αντικείμενα ή μια κατάσταση που λειτουργεί ως υπενθύμιση του τραύματος. Επίσης, μπορούν να πυροδοτηθούν από τα συναισθήματα και τις σκέψεις κάποιου.

Τα συμπτώματα αποφυγής της PTSD περιλαμβάνουν την αποφυγή καταστάσεων που μπορεί να προκαλέσουν μια υπενθύμιση του τραύματος, είτε πρόκειται για κάτι φυσικό όπως ένα μέρος, αντικείμενο ή γεγονός ή κάτι αφηρημένο όπως ένα συναίσθημα ή μια σκέψη. Αυτά τα συμπτώματα αποφυγής μπορεί επίσης να είναι εξουθενωτικά, καθώς μπορεί να αναγκάσουν κάποιον να αλλάξει εντελώς την καθημερινή του ρουτίνα, όπως να αποφύγει το σημείο όπου βίωσε ένα τραύμα ή να αποφύγει την οδήγηση εάν το τραύμα προκλήθηκε από τροχαίο ατύχημα.

Η γνωστική λειτουργία και τα συμπτώματα διάθεσης της PTSD σχετίζονται με τις προσωπικές σκέψεις και τα συναισθήματα του ατόμου και μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην προσωπική ζωή κάποιου. Αυτά περιλαμβάνουν συνολικά αρνητικά συναισθήματα για τον κόσμο ή τον ίδιο μας τον εαυτό, συναισθήματα ενοχής και ευθύνης, αδιαφορία για όσα στο παρελθόν παρείχαν ικανοποίηση, αυπνία καθώς και κενά μνήμης που συνδέονται με το τραυματικό γεγονός.

Υπάρχουν διαφορετικά συμπτώματα PTSD σε παιδιά και εφήβους. Τα πολύ μικρά παιδιά, για παράδειγμα, μπορεί να συνδεθούν ασυνήθιστα με έναν γονέα ή ενήλικα και μπορεί να σταματήσουν να μιλούν ή ακόμη και να αρχίσουν να βρέχουν το κρεβάτι τους αν διαταραχθεί αυτή η σχέση.

Μεταξύ των μεγαλύτερων παιδιών και των εφήβων τα συμπτώματα είναι συνήθως παραπλήσια με αυτά των ενηλίκων, αν και μπορεί να αναπτυχθούν συμπεριφορές εκδικητικού τύπου, καταστροφής ή και ασέβειας.

Τι είναι η C-PTSD;

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι υπάρχει μια άλλη παραλλαγή του PTSD γνωστή ως C-PTSD (Complex post-traumatic stress disorder) ή σύνθετη διαταραχή μετατραυματικού στρες η οποία ενώ φαίνεται παρόμοια με το PTSD διαφέρει.

Όσον αφορά τις αιτίες, η C-PTSD διαφέρει από τη PTSD καθώς ενώ η PTSD μπορεί να προκληθεί από ένα μόνο τραυματικό γεγονός, η C-PTSD προκαλείται συνήθως από ένα συνεχιζόμενο τραυματικό γεγονός ή μια σειρά τραυμάτων.

Οι πιθανές αιτίες για C-PTSD

• Συνεχιζόμενη σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση και επίθεση
• Συνεχής εκφοβισμός
• Μακροχρόνιες απαγωγές ή καταστάσεις ομηρίας
• Κράτηση σε αιχμαλωσία (π.χ. αιχμάλωτος πολέμου ή στρατόπεδο συγκέντρωσης)
• Δουλεία και εμπορία ανθρώπων
• Παιδική εργασία
• Όντας σε μια κακοποιητική σχέση
• Έχοντας ζήσει σε ένα αυταρχικό καθεστώς

Η C-PTSD προκαλείται συνήθως από παρατεταμένες τραυματικές εμπειρίες που κάνουν τον πάσχοντα να αισθάνεται παγιδευμένος, να μην έχει τον έλεγχο της ζωής του έχοντας την πεποίθηση ότι δεν θα έχει καμία πιθανότητα να ξεφύγει ποτέ από αυτήν τη δυσάρεστη κατάσταση.

Αυτό το συναίσθημα, με τη σειρά του, οδηγεί και σε άλλα συμπτώματα. Όπως σε μεγαλύτερη εστίαση στο γεγονός, στη συναισθηματική απορρύθμιση και τις σοβαρές στρεβλώσεις της προσωπικής ταυτότητας, της αυτοαντίληψης και της ενσυναίσθησης.

Πώς μπορείτε να αντιμετωπίσετε το PTSD;

Μια σειρά από μεθόδους θεραπείας PTSD υπάρχουν και χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο.

Ένα δίκτυο υποστήριξης από φίλους, την οικογένεια και ειδικούς ψυχικής υγείας, μπορεί να συμβάλουν στη μείωση των συμπτωμάτων.

Είναι επίσης σημαντικό να προσπαθήσετε να βρείτε μια θετική στρατηγική αντιμετώπισης, να είστε σε θέση να ενεργείτε παρά το φόβο και να μπορείτε να αισθάνεστε καλά για τον εαυτό σας και τις αποφάσεις σας.

Η φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία είναι συνήθως το καλύτερο σχήμα για τη θεραπεία.

Τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα για τη θεραπεία της PTSD είναι τα αντικαταθλιπτικά, ειδικά οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης. Αυτά τα φάρμακα χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των συναισθηματικών συμπτωμάτων, όπως θλίψη, θυμός, αίσθημα μουδιάσματος και ούτω καθεξής.

Τα φάρμακα μπορούν επίσης να θεραπεύσουν άλλα συμπτώματα, όπως προβλήματα ύπνου.

Άλλες ιατρικές θεραπείες που διατίθενται για PTSD περιλαμβάνουν ιατρική κάνναβη, η οποία χρησιμοποιείται σε ορισμένες χώρες.

Να θυμάστε πως δεν είναι ντροπή να επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας εφόσον είναι απαραίτητο καθώς η θεραπεία της ψυχής είναι ένα «εσωτερικό» ταξίδι που αποτελεί μονόδρομο για μια ευτυχισμένη ζωή!