Μήπως έχεις ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και δεν το ξέρεις; Κάνε το γρήγορο τεστ

Μήπως έχεις ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και δεν το ξέρεις; Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ) περιλαμβάνει παρεισφρητικές και εμμονικές σκέψεις, τις ιδεοληψίες (ή ψυχαναγκασμούς) συχνά ακολουθούμενες από καταναγκαστικές πράξεις (ή καταναγκασμούς).

Αυτές οι ιδεοληψίες ενδέχεται να ασκούν παραλυτικό αντίκτυπο στο άτομο, και ο μόνος τρόπος με τον οποίο ένα άτομο μπορεί να ανακουφιστεί από αυτές τις εμμονικές σκέψεις είναι να επαναλάβει μια καταναγκαστική πράξη μέχρι οι σκέψεις αυτές να κατευναστούν.

Υπάρχουν αρκετά παραπλανητικά στερεότυπα σχετικά με την ΙΨΔ, συμπεριλαμβανομένης της ιδέας ότι οι πάσχοντες από ΙΨΔ έχουν εμμονή με την καθαριότητα και με την τακτοποίηση.

Ωστόσο, στην πραγματικότητα η ΙΨΔ είναι μια πολύ πιο σύνθετη ψυχική νόσος και είναι πιθανό να καταστήσει την καθημερινή ζωή πολύ δύσκολη τόσο για τον πάσχοντα όσο και τους πλησίον του.

Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την οικογένεια και τους φίλους ενός ατόμου που υποφέρει από ΙΔΨ είναι η κατανόηση αυτής της νόσου. Εντούτοις, υπάρχει η δυνατότητα για όσους υποφέρουν από ΙΨΔ να μάθουν τρόπους με τους οποίους θα μπορέσουν να διαχειριστούν καλύτερα την κατάσταση.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Ποια συμπτώματα εμφανίζει;

Τα άτομα με ΙΨΔ μπορεί να έχουν εμμονές, καταναγκασμούς, ή και τα δύο. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να επηρεάζουν όλες τις πτυχές της ζωής τους, όπως η εργασία, το σχολείο και οι προσωπικές τους σχέσεις.

Οι εμμονές είναι επαναλαμβανόμενες σκέψεις, ορμές, ή νοητικές εικόνες, που προκαλούν άγχος στο άτομο. Τα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Φόβος μόλυνσης ή φόβος για μικρόβια
• Ανεπιθύμητες, απαγορευμένες, ή ταμπού σκέψεις, που αφορούν το φύλο, τη θρησκεία και την σωματική ακεραιότητα
• Επιθετικές σκέψεις απέναντι στους άλλους ή στον εαυτό του
• Το να πρέπει να διατηρεί τα αντικείμενα σε συμμετρική ή “τέλεια” διάταξη

Οι ψυχαναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, όπου το άτομο με ΙΨΔ νιώθει την παρόρμηση να τις κάνει ως αντίδραση/απάντηση/απόκριση σε κάποια έμμονη σκέψη. Οι πιο συνήθεις καταναγκασμοί περιλαμβάνουν:

• Υπερβολική καθαριότητα ή/και πλύσιμο των χεριών
• Τοποθέτηση και διάταξη των αντικειμένων με ένα συγκεκριμένο, ακριβή τρόπο
• Όταν επανειλημμένα ελέγχει κάποια πράγματα, όπως ο κατ’ επανάληψη έλεγχος για το αν μια πόρτα είναι κλειδωμένη, ή για το αν ο φούρνος/θερμοσίφωνας είναι εκτός λειτουργίας
• Ψυχαναγκαστική καταμέτρηση

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Άλλες ενδείξεις

Δεν είναι όλα αυτά τα “τελετουργικά”, ή συνήθειες, συμπτώματα καταναγκασμού. Σχεδόν ο καθένας μας θα ελέγξει κάποια πράγματα δύο και τρεις φορές ακόμα για να σιγουρευτεί για κάτι. Αλλά ένα άτομο με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή συνήθως:

• Δεν μπορεί να ελέγξει τις σκέψεις, ή τις συμπεριφορές του, ακόμη και όταν αναγνωρίζει ότι αυτές οι σκέψεις, ή συμπεριφορές είναι, πράγματι, υπερβολικές
• Ξοδεύει τουλάχιστον 1 ώρα την ημέρα βυθισμένο σε αυτές τις σκέψεις, ή τις συμπεριφορές
• Δεν παίρνει ευχαρίστηση όταν εκτελεί αυτές τις συμπεριφορές, ή τις τελετουργίες, αλλά μπορεί να αισθάνεται σύντομη ανακούφιση από το στρες/άγχος που του προκαλούν οι σκέψεις για να τις εκτελέσει
• Έχει σημαντικά προβλήματα στην καθημερινή του ζωή, εξαιτίας αυτών των σκέψεων, ή συμπεριφορών

Ορισμένα άτομα με ΙΨΔ έχουν επίσης και κάποιο “τικ”. Τα κινητικά τικ είναι ξαφνικές, σύντομες, επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως το να ανοιγοκλείνουν το μάτι (ή άλλες κινήσεις των ματιών), οι μορφασμοί του προσώπου, το ανασήκωμα των ώμων και το τίναγμα του κεφαλιού. Τα πιο συνήθη φωνητικά τικ περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενο “καθαρισμό” του λαιμού και η επαναλαμβανόμενη εισπνοή από την μύτη “σαν να μυρίζει κάτι”.

Τα συμπτώματα μπορεί “να έρχονται και να φεύγουν”, να μειωθούν με την πάροδο του χρόνου, ή και να επιδεινωθούν. Τα άτομα με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή μπορούν να βοηθήσουν τον εαυτό τους με την αποφυγή καταστάσεων που τους προκαλούν εμμονές, ή να επιχειρήσου να βρουν βοήθεια σε κάποια φάρμακα (πάντα σε συνεννόηση με το γιατρό τους) για να ηρεμήσουν.

Αν και οι περισσότεροι ενήλικες με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αναγνωρίζουν ότι αυτό που κάνουν δεν έχει νόημα, ορισμένοι ενήλικες και τα περισσότερα παιδιά δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι η συμπεριφορά τους είναι έξω από τα συνηθισμένα.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Συμπτώματα εμμονής

• Φόβος μόλυνσης από χειραψία ή από το απλό άγγιγμα αντικειμένων που έχουν αγγίξει και άλλοι άνθρωποι
• Αμφιβολίες για το αν έχετε κλειδώσει την πόρτα ή αν έχετε σβήσει το θερμοσίφωνο κλπ
• Έντονο στρες όταν τα αντικείμενα δεν είναι τοποθετημένα στην σειρά ή αν δεν “κοιτάνε” όλα προς το “σωστό” μέρος
• Σκέψεις αυτοτραυματισμού ή πρόκλησης τραυματισμού σε κάποιον άλλο
• Σκέψεις για υβρεολογίες ή ανάρμοστη συμπεριφορά
• Αποφυγή των καταστάσεων που μπορεί να προκαλέσουν εμμονές, όπως η χειραψία
• Αυξημένο άγχος από δυσάρεστες σεξουαλικές εικόνες που επαναλαμβάνονται στο μυαλό διαρκώς

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Συμπτώματα καταναγκασμού

• • Το πλύσιμο των χεριών μέχρι το δέρμα να γίνει πολύ ευαίσθητο
  • Το να ελέγχει κανείς επανειλημμένα για το αν οι πόρτες είναι κλειδωμένες, ή για το αν τα φώτα στο σπίτι είναι σβηστά κλπ
  • Το να ελέγχει κανείς επανειλημμένα αν είναι κλειστή η κουζίνα ή ο θερμοσίφωνας
  • Το να μετράει κανείς ακολουθώντας μόνο συγκεκριμένη “τελετουργία”
  • Το να επαναλαμβάνει κανείς διαρκώς και σιωπηλά μια προσευχή, μια λέξη ή μια φράση
  • Το να τακτοποιεί κανείς κάθε αντικείμενο γύρω του με έναν συγκεκριμένο τρόπο που είναι πάντοτε ο ίδιος

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Τρόποι έκφρασης

Οι περισσότερες περιπτώσεις ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής εμπίπτουν σε τέσσερις κύριες κατηγορίες, μολονότι υπάρχουν πολλές εκδοχές της οι οποίες εμπίπτουν σε μια σειρά από υποκατηγορίες.

Οι τέσσερις βασικοί τομείς είναι ο έλεγχος, ο αποθησαυρισμός, ο φόβος μόλυνσης και οι νοητικοί μηρυκασμοί/ παρεισφρητικές σκέψεις.

Έλεγχος

Τα είδη πραγμάτων που τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να αισθανθούν την ανάγκη να ελέγξουν προκειμένου να αποτρέψουν την πρόκληση κάποιας βλάβης περιλαμβάνουν:

• βρύσες (φόβος για ζημιές στο σπίτι και το περιεχόμενό του από κίνδυνο πλημμύρας)
• φώτα (φόβος πρόκλησης πυρκαγιάς)
• κλειδαριές αυτοκινήτων, πορτών και παραθύρων (φόβος για την κλοπή του αυτοκινήτου ή αντικειμένων οικιακής χρήσης)
• οικιακές συσκευές (φόβος μήπως πάρει φωτιά το σπίτι)
• συσκευές / φιάλες γκαζιού (φόβος για εκρήξεις)
• πορτοφόλι ή τσάντα (φόβος για απώλεια χρημάτων, προσωπικών εγγράφων ή τραπεζικών καρτών)
• επανειλημμένη ανάγνωση μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, καρτ-ποστάλ, επιστολών (φόβος μήπως το άτομο έχει κάνει κάποιο λάθος ή έχει γράψει κάτι προσβλητικό)
• Ο βαθμός ελέγχου που απαιτείται για την «εξουδετέρωση» της ιδεοληψίας κυμαίνεται από την επανάληψή του μερικές έως και εκατοντάδες φορές, κι αυτό μπορεί να φτάσει να διαρκέσει ώρες ολόκληρες. Αυτός ο επαναλαμβανόμενος έλεγχος μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την επαγγελματική σταδιοδρομία αλλά και τις προσωπικές σχέσεις ενός ατόμου.

Αποθησαυρισμός

Ο αποθησαυρισμός αναφέρεται στην καταναγκαστική συμπεριφορά της συσσώρευσης αντικειμένων. Θεωρείται σύμπτωμα καταναγκαστικής διαταραχής όταν η υπερσυγκέντρωση αντικειμένων δεν επιτρέπει την ομαλή διεξαγωγή της καθημερινής ζωής –για παράδειγμα, ένα άτομο που στοιβάζει τόσα πράγματα πάνω στο κρεβάτι του ώστε να μην έχει πού να κοιμηθεί– ή αν η συσσώρευση αντικειμένων έχει επιζήμια επίδραση στην κοινωνική ζωή ή την επαγγελματική σταδιοδρομία του ατόμου.

Φόβος μόλυνσης

Πρόκειται για τον εμμονικό φόβο ότι κάτι πρέπει να καθαριστεί ή να ξεπλυθεί διότι αλλιώς υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης∙ μπορεί να προκύψει σε μια σειρά από διαφορετικές καταστάσεις που μπορούν να κάνουν έναν πάσχοντα από ΙΨΔ να αισθανθεί άβολα:

• ντύσιμο (το άτομο έχει την ανάγκη να τινάζει κάθε τόσο τα ρούχα του για να απομακρύνει τυχόν ζουζούνια, νεκρό δέρμα κ.λπ.)
• παρουσία μέσα σε πλήθος (φόβος για κάποια αρρώστια που μπορούν να μεταδώσουν οι άλλοι άνθρωποι)
• χρήση τουαλέτας (φόβος για μετάδοση μικροβίων και ασθενειών από άλλα άτομα)
• χειραψία (φόβος για κάποια αρρώστια που μπορούν να μεταδώσουν οι άλλοι άνθρωποι)
• άγγιγμα του πόμολου της πόρτας, της κουπαστής μιας σκάλας κ.λπ. (φόβος για μετάδοση μικροβίων και ασθενειών από άλλα άτομα)

Νοητικοί μηρυκασμοί

Στην περίπτωση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, οι μηρυκασμοί αναφέρονται σε μια παρατεταμένη φάση σκέψης γύρω από ένα θέμα ή ένα ζήτημα που συχνά μπορεί να εγγράφεται σε

ένα θρησκευτικό ή φιλοσοφικό πλαίσιο. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η προσκόλληση στο τι συμβαίνει μετά θάνατον. Οι πάσχοντες ενδέχεται να παριστάνουν νοερά τον παράδεισο, την κόλαση και το καθαρτήριο, καθώς και το τι έχουν πει πάνω στο θέμα άλλοι φιλόσοφοι και θρησκευτικοί ηγέτες.

Παρεισφρητικές σκέψεις

Πρόκειται για εμμονικές, παρατεταμένες σκέψεις που συχνά προκαλούν από τη φύση τους μεγάλη ενόχληση. Οι παρεισφρητικές σκέψεις μπορεί να περιλαμβάνουν σκέψεις όπως, την πρόκληση σεξουαλικής ή βίαιας βλάβης σε αγαπημένα πρόσωπα.

Ωστόσο, τα άτομα με ΙΨΔ είναι συνήθως αυτά που έχουν τις λιγότερες πιθανότητες να υλοποιήσουν τέτοιου είδους σκέψεις, δεδομένου ότι τις βρίσκουν εξ ορισμού τόσο αποκρουστικές.

Άλλες κοινές παρεισφρητικές σκέψεις περιλαμβάνουν όσες αφορούν τις σχέσεις, το σεξ και τη θρησκεία.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Τεστάρετε τον εαυτό σου μέσα από τις παρακάτω ερωτήσεις

Το παρακάτω ερωτηματολόγιο έχει σχεδιασθεί από τους Zohar & Fineberg και αποσκοπεί στην γρήγορη ανίχνευση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.

Απαντήστε στις ερωτήσεις με ένα «ναι» ή «όχι»

• Μήπως έχετε την τάση να καθαρίζετε ή να πλένεστε πολύ; «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ»
• Μήπως έχετε την τάση να ελέγχετε τα πράγματα πολλές φορές; «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ»
• Μήπως σας έρχονται στο μυαλό ενοχλητικές σκέψεις που θα θέλατε να διώξετε αλλά δεν μπορείτε; «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ»
• Μήπως σας παίρνει πολύ ώρα να ολοκληρώσετε τις καθημερινές σας δραστηριότητες; «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ»
• Μήπως ανησυχείτε ιδιαίτερα όταν τα πράγματα γύρω σας δεν είναι στην σωστή τους θέση; «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ»

Τι σημαίνει η απάντησή σας;

Θετική απάντηση στις περισσότερες από τις παραπάνω ερωτήσεις μπορεί να μαρτυρά την παρουσία Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής. Αν τα συμπτώματα αυτά σας ενοχλούν, ίσως θα ήταν καλό να συζητήσετε με έναν ειδικό ώστε να δείτε εάν πάσχετε από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Πώς πραγματοποιείται η θεραπεία;

Η διάγνωση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής γίνεται από τον ψυχίατρο ή τον κλινικό ψυχολόγο. Κατά την κλινική εξέταση, ο ειδικός καταγράφει το ιστορικό του ασθενούς (τι νιώθει, πώς συμπεριφέρεται, τι σκέφτεται), αλλά και τη συνολική κατάσταση της υγείας του. Στη συνέχεια, μέσω κάποιων τεστ τίθεται η διάγνωση.

Η θεραπεία που προτείνεται στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ( OCD ) είναι ανάλογη με την βαρύτητα της νόσου. Σε ήπιες μορφές συστήνεται ψυχοθεραπεία, ενώ σε βαρύτερες μορφές η καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση, με βάσει πάντα την διεθνή βιβλιογραφία, συνήθως είναι συνδυασμός κάποιου αντικαταθλιπτικού με ψυχοθεραπεία.