Η ατοπική δερματίτιδα είναι η πιο συχνή μορφή εκζέματος, που κάνει το δέρμα ξηρό και προκαλεί φαγούρα (κνησμό). Είναι κοινή στα παιδιά, αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες. Επηρεάζει πάνω από το 20% των παιδιών στις ανεπτυγμένες χώρες και έως το 5% των ενηλίκων. Πρόκειται για μια μακράς διάρκειας (χρόνια) φλεγμονή του δέρματος, που έχει την τάση να υποχωρεί και να επανεμφανίζεται περιοδικά. Μπορεί να συνοδεύεται από άσθμα ή αλλεργική ρινίτιδα.
Η ατοπία είναι ένα είδος αλλεργίας, όπου υπάρχει έντονη αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, σε ουσίες που είναι ακίνδυνες φυσιολογικά (αλλεργιογόνα). Ο όρος ατοπία, περιγράφει την εμφάνιση μιας αλλεργικής αντίδρασης που εκδηλώνεται σε διαφορετικό σημείο από το σημείο επαφής με την ουσία που προκάλεσε την αλλεργία.
Ατοπική Δερματίτιδα: Τα αίτια, που οδηγούν στην εμφάνισή της
Όπως σε όλα τα αυτοάνοσα και χρόνια προβλήματα υγείας, τα αίτια ανάπτυξης ατοπικής δερματίτιδας είναι πολλαπλά.Η ατοπική δερματίτιδα, έχει συσχετιστεί με γενετική (κληρονομική) προδιάθεση. Η γενετική προδιάθεση όμως, δεν καθιστά βέβαιη την εκδήλωση της. Έτσι, σε ένα άτομο με γενετική προδιάθεση, πρέπει να προκύψουν επιπλέον επιβαρυντικοί παράγοντες κατά τη διάρκεια της ζωής, που θα προάγουν και θα πυροδοτήσουν την εμφάνιση της νόσου.
Οι παράγοντες, που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της ζωής και επιβαρύνουν ένα άτομο επιπρόσθετα της γενετικής προδιάθεσης, ονομάζονται «επι-γενετικοί» και έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα στην αντιμετώπιση της νόσου, γιατί συχνά μπορούν να μεταβληθούν. Επιπλέον, χωρίζονται σε δερματικούς παράγοντες και συστηματικούς, που αφορούν δηλαδή την λειτουργία ολόκληρου του οργανισμού.
Δερματικοί Παράγοντες
Πρόκειται για παράγοντες που σχετίζονται με απώλεια της φυσιολογικής λειτουργίας του δέρματος, ως φραγμού. Το υγιές δέρμα λειτουργεί ως προστατευτικός φραγμός, που δεν επιτρέπει στην πλειοψηφία των στοιχείων και των μικροοργανισμών να διεισδύσουν στο εσωτερικό του σώματος.
Η υπερβολική όμως χρήση καθαριστικών, σαπουνιού, καυτού νερού, καλλυντικών, η αυξημένη θερμοκρασία, ο κλιματισμός, η υπερβολική εφίδρωση, η τριβή με συνθετικά υφάσματα και ο διαβήτης, μπορούν να διαταράξουν τη συνέχεια του επιφανειακού προστατευτικού στρώματος του δέρματος και να επιτρέψουν την είσοδο ουσιών (αλλεργιογόνων) στο συγκεκριμένο σημείο.
Η είσοδος των αλλεργιογόνων προκαλεί φλεγμονή και φαγούρα (κνησμό). Ο κνησμός, αναγκάζει το άτομο σε ξύσιμο και επιπλέον βλάβη στο δέρμα. Αυτός ο φαύλος κύκλος «φλεγμονής – κνησμού – ξεσμού», είναι ένας από τους κεντρικούς μηχανισμούς, που οδηγούν σε χρονιότητα της ατοπικής δερματίτιδας. Οι ασθενείς, παρότι γνωρίζουν ότι πρέπει να αποφύγουν το ξύσιμο, δεν μπορούν να αντισταθούν στο βασανιστικό αίσθημα του κνησμού.
Συστηματικοί Παράγοντες
Γνωρίζουμε ότι η ατοπική δερματίτιδα, είναι μια κατάσταση που συνδέεται με διαταραχή της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος. Αίτια που συμμετέχουν στην παθολογική αντίδραση του ανοσοποιητικού είναι:
- Η χαμηλή έκθεση σε μικροοργανισμούς (Η μειωμένη επαφή με μικρόβια αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, οδηγεί σε απορρύθμιση του και είναι βασική παράμετρος στην ανάπτυξη αλλεργιών και αυτοάνοσων νοσημάτων.)
- Η αλλοίωση της μεταβολικής ισορροπίας του οργανισμού (Λόγω συνεχούς διαθεσιμότητας υψηλά επεξεργασμένων τροφών.)
- Η δυσλειτουργία του εντερικού φραγμού (Όπως το δέρμα λειτουργεί ως φραγμός για μικρόβια και ουσίες που δεν πρέπει να εισχωρήσουν στον οργανισμό, έτσι και το έντερο λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο.)
- H έλλειψη θρεπτικών στοιχείων (Ελλείψεις σε ω-3 και οφέλιμα ω-6 λιπαρά οξέα, σε βιταμίνη D, αντιοξειδωτικά και ψευδάργυρο.)
- Οι τροφικές αλλεργίες (Το ένα τρίτο σχεδόν των παιδιών με ατοπική δερματίτιδα εμφανίζει και τροφικές αλλεργίες.)
Ατοπική Δερματίτιδα: Ποιες είναι οι επιλογές θεραπείας;
Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει φαρμακευτική θεραπεία για την ατοπική δερματίτιδα. Ωστόσο, η εφαρμογή τοπικής αγωγής και η προστασία του δέρματος, μπορούν να ανακουφίσουν τον κνησμό και να μειώσουν σε κάποιο βαθμό την επανεμφάνιση νέων βλαβών. Βοηθά για παράδειγμα, η αποφυγή ισχυρών σαπουνιών, η τακτική ενυδάτωση της επιδερμίδας και η εφαρμογή κάποιας φαρμακευτικής κρέμας ή αλοιφής.
Την τελευταία δεκαετία, πληθώρα δεδομένων έχει ενισχύσει τη θέση ότι η ατοπική δερματίτιδα είναι μια πολυ-παραγοντική νόσος, που συνδέεται άμεσα με τη μεταβολική κατάσταση του οργανισμού, με ελλείψεις, με αλλοίωση της μικροβιακής χλωρίδας και με παράγοντες που αφορούν στο σύγχρονο τρόπο ζωής στις ανεπτυγμένες χώρες.
Οι παραπάνω παράγοντες είναι μεταβλητοί και μπορούν να αποκατασταθούν σε μεγάλο βαθμό. Έχουμε όμως διαπιστώσει, ότι η διόρθωση ενός μεμονωμένου παράγοντα δεν επιφέρει ουσιαστική αλλαγή στην κλινική εικόνα και στην πορεία της νόσου. Αντιθέτως, η συνολική τους αντιμετώπιση μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την πορεία ασθενών με ατοπική δερματίτιδα.