Νευρική Ανορεξία και Εφηβεία: Κριτήρια, Συμπτώματα και Διατροφικές Συνήθειες

Η Νευρική Ανορεξία στους εφήβους είναι μια Διατροφική Διαταραχή με ισχυρό ψυχολογικό υπόβαθρο. Οι διαταραχές της διατροφής που εμφανίζονται κυρίως στην εφηβεία και συνήθως στα κορίτσια, στρέφονται εναντίων του ίδιου του σώματος. Υποδηλώνουν μια απόπειρα να παρεμποδιστεί η έκφραση της σεξουαλικότητας.

Η νέα κοπέλα επιθυμεί να παραμείνει παιδί και υιοθετεί μια σειρά ακραίων διατροφικών συνηθειών λόγω της διαρκούς επιθυμίας να είναι λεπτή και να μην γίνει κι αυτή γυναίκα με καμπύλες. Δεν επιθυμεί το παιδικό σώμα να μετατραπεί βαθμιαία σε σώμα ενηλίκου, με προεξέχοντα τα χαρακτηριστικά του φύλου, ενώ η αποδοχή αυτών των αλλαγών θα προϋπέθετε ψυχική λειτουργία.

Η αναζήτηση της βαθύτερης έννοιας του προβλήματος πρέπει να προσεγγιστεί και στις πραγματικές σχέσεις μεταξύ κόρης και μητέρας, κόρης και τροφής. Γι’ αυτό η φράση «αν είχα καλή σχέση με το σώμα, δεν θα αδυνάτιζα» μπορεί να μεταφραστεί σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο ότι «αν είχα καλή σχέση με τους άλλους δεν θα αδυνάτιζα».

Οι επιπτώσεις της Νευρικής Ανορεξίας είναι πολύ βλαβερές, όμως συχνά δεν διαγιγνώσκεται προτού το άτομο φτάσει σε πολύ σοβαρή κατάσταση. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που νοσούν είναι έφηβοι και ιδιαίτερα κορίτσια ηλικίας 11-20 ετών.

Πώς μπορεί το άμεσο περιβάλλον αυτών των ατόμων, και ιδιαίτερα οι γονείς, να αντιληφθούν τα πρώιμα συμπτώματα αυτής της ύπουλης ασθένειας προτού το άτομο χρειαστεί βοήθεια από ειδικούς;

Νευρική Ανορεξία και εφηβεία: Ποια είναι τα κριτήρια που την υποδεικνύουν;

Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι ως Νευρική Ανορεξία θεωρείται η νόσος που πληρεί κάποια συγκεκριμένα κριτήρια που έχουν οριστεί από τον Αμερικάνικο Σύλλογο Ψυχιάτρωνκαι είναι τα εξής:

  • Επίμονη μείωση της ενεργειακής πρόσληψης που οδηγεί σε σημαντικά χαμηλό βάρος (σε σχέση με το ελάχιστο φυσιολογικό βάση ηλικία, φύλου, ανάπτυξης και υγείας)
  • Αυξημένος φόβος για την αύξηση βάρους
  • Διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος

Αξίζει να σημειωθεί ότι, πριν μερικά χρόνια ένα από τα κριτήρια για τη διάγνωση της νευρικής ανορεξίας ήταν και η απουσία έμμηνου ρύσης για τουλάχιστον 3 διαδοχικούς κύκλους. Όμως η τελευταία ανανεωμένη έκδοση των δαιγνωστικών κριτηρίων (DSM5) κατήργησε το εν λόγω κριτήριο, καθώς 1ον) δεν ήταν εφικτό να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση της νόσου σε αγόρια και 2ον) σχετιζόταν με υποδιάγνωση της νόσου, καθώς η διακοπή της εμμήνου ρύσης εμφανίζεται συχνά μετά από αρκετούς μήνες νόσου, με αποτέλεσμα να καθυστερεί τόσο η διάγνωση όσο και η έναρξη θεραπείας.

Παράλληλα όμως υπάρχουν και άτυπες μορφές της νόσου όπου δεν πληρούνται όλα τα κριτήρια. Για παράδειγμα, το άτομο πληρεί όλα τα κριτήρια αλλά το βάρος του είναι σε φυσιολογικά επίπεδα. Πάντως ακόμα και τα άτομα με τις άτυπες μορφές Νευρικής Ανορεξίας, βιώνουν στον ίδιο βαθμό το ψυχολογικό στρες με τα άτομα που πληρούν ακριβώς τα κριτήρια.

Οι περιπτώσεις εφήβων που έχουν όλα τα κριτήρια για Νευρική Ανορεξία έχουν συχνότητα 0,5-1%. Οι περιπτώσεις άτυπων μορφών όμως, μπορεί να φτάσουν και το 20% του εφηβικού πληθυσμού, ποσοστό τρομακτικά υψηλό.

Νευρική Ανορεξία στους εφήβους: Διάγνωση

Η διάγνωση της Νευρικής Ανορεξίας είναι συχνά δύσκολη στους έφηβους καθώς η σωματική ανάπτυξη δεν έχει ολοκληρωθεί και οι αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα μπορεί να ληφθούν ως φυσιολογικές.

Για παράδειγμα: Μια έφηβη κοπέλα στα πρόωρα στάδια της Νευρικής Ανορεξίας είναι πιθανό να μην έχει απώλεια σωματικού βάρους. Υπάρχει όμως μείωση του ρυθμού αύξησης του σωματικού βάρους που είναι απαραίτητη για να φτάσει στη βέλτιστη ανάπτυξη παράλληλα και με την αύξηση του ύψους.

Γι’ αυτό, θα πρέπει να αξιολογείται η ανάπτυξη της έφηβης και όχι μόνο το βάρος ως απόλυτη τιμή. Σύμφωνα με τους Bryant-Waugh, τα έφηβα άτομα με Νευρική Ανορεξία έχουν τα εξής χαρακτηριστικά:

Απώλεια σωματικού βάρους ή μη ικανοποιητική αύξηση βάρους χωρίς να υπάρχει άλλη σωματική ή ψυχική ασθένεια
Αποφυγή συγκεκριμένων τροφίμων που τα άτομα θεωρούν ως «παχυντικά». Επίσης, παρουσιάζουν τουλάχιστον 2 από τα ακόλουθα:

  • Εμμονή με το σωματικό βάρος
  • Εμμονή με την πρόσληψη ενέργειας (θερμίδες)
  • Διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος
  • Φόβος πάχυνσης
  • Αυτοπροκαλούμενος εμετός
  • Έντονη σωματική άσκηση
  • Κατάχρηση καθαρτικών
  • Καθοριστικό το περιβάλλον

Νευρική Ανορεξία στους εφήβους: Πώς να αντιληφθείτε τα πρώιμα συμπτώματα

Τα άτομα με Νευρική Ανορεξία δεν έχουν επίγνωση της σοβαρότητας της κατάστασής τους. Δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν ψυχολογικό πρόβλημα και μάλιστα θεωρούν το βάρος τους υψηλό.

Γι’ αυτό άλλωστε δεν αναζητούν βοήθεια. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν τα άτομα του άμεσου περιβάλλοντός τους να αντιληφθούν κάποια πρώιμα συμπτώματα και να αναζητήσουν οι ίδιοι βοήθεια από ειδικούς. Τα 5 σημάδια που «χτυπούν το καμπανάκι» για πιθανή Διατροφική Διαταραχή σε ένα άτομο είναι τα εξής:

  • Θέτει στόχους μείωσης του βάρους του αλλά όταν τους φτάνει θεωρεί ότι πρέπει να χάσει κι άλλο
  • Ασκεί αυξημένη κριτική για το βάρος και το σχήμα του σώματός του
  • Είναι κοινωνικά απομονωμένο και εμφανίζει σημάδια κατάθλιψης
  • Μή εμφάνιση ή διακοπή της εμμήνου ρύσης
  • Κάνει εμετό, παίρνει καθαρτικά ή κάνει υπερβολική γυμναστική με στόχο την αποβολή των θερμίδων
  • Προσπαθεί να είναι τέλειο σε ότι αφορά την επίδοση σε μαθήματα, αθλήματα κλπ

Νευρική Ανορεξία και Εφηβεία: Ποια είναι η συμπεριφορά των ασθενών;

Άλλα χαρακτηριστικά που μπορεί να συνδέονται άμεσα με την Νευρική Ανορεξία στους εφήβους είναι τα εξής:

  • Εμμονή με το σωματικό βάρος
  • Εμμονή με τις θερμίδες, τα λίπη, τους υδατάνθρακες
  • Απομόνωση και εσωστρέφεια
  • Ευερεθιστότητα – Οξυθυμία
  • Μεταβολές διάθεσης
  • Τελειομανία
  • Χαμηλή αυτοεκτίμηση
  • Διαταραχές άγχους και κατάθλιψης

Νευρική Ανορεξία και Εφηβεία: Διατροφικές συνήθειες

Τα άτομα με Νευρική Ανορεξία παρουσιάζουν ιδιαίτερες διατροφικές συμπεριφορές, οι οποίες μπορούν να κινήσουν την υποψία στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον τους, ώστε να τους παρακινήσουν για αναζήτηση βοήθειας:

  • Υπερβολικά αργή κατανάλωση φαγητού
  • Κατακερματισμός της τροφής σε πολύ μικρά κομμάτια
  • Κατανάλωση φαγητού με ακατάλληλα σκεύη
  • Ασυνήθιστοι συνδυασμοί τροφίμων
  • Υπερβολική χρήση μπαχαρικών, ξυδιού, λεμονιού
  • Αποφυγή συγκεκριμένων τροφίμων και επιλογή «ασφαλών» τροφίμων
  • Μικρή ποικιλία τροφίμων
  • Πολύ χαμηλή ή υπερβολική κατανάλωση υγρών με σκοπό είτε να μην «βαρύνει» λόγω του νερού είτε να «φουσκώσει» με
  • την κατανάλωσή του
  • Προσπαθεί να κρύψει την τροφή που δεν έχει καταναλώσει

Νευρική Ανορεξία και Εφηβεία: Σωματικά συμπτώματα

Τέλος, σημάδια τα οποία θα πρέπει να ανησυχήσουν το περιβάλλον του εφήβου, καθώς σχετίζονται άμεσα με την νευρική ανορεξία είναι τα ακόλουθα:

  • Απώλεια βάρους
  • Αμηνόρροια
  • Απώλεια όρεξης
  • Ναυτία
  • Κοιλιακός πόνος
  • Δυσκολία στην κατάποση
  • Διαταραχές ύπνου
  • Αφυδάτωση
  • Απώλεια τριχών κεφαλής και εφηβαίου
  • Δέρμα ξηρό με «βρώμικη» όψη
  • Lanugo (χνούδι στο πρόσωπο, τους ώμους, την ράχη)
  • Τρίχωση στέρνου και κοιλιακής χώρας
  • Υποθερμία
  • Βραδυκαρδία
  • Υπόταση
  • Οιδήματα κάτω άκρων
  • Οδοντική διάβρωση
  • Ζαλάδα και αδυναμία συγκέντρωσης
  • Μείωση μυϊκής μάζας
  • Καθυστερημένη γαστρική κένωση
  • Κορεσμός και φούσκωμα
  • Μειωμένη κινητικότητα λεπτού εντέρου
  • Δυσκοιλιότητα
  • Καθυστέρηση ήβης
  • Λιποθυμίες

Η αιτιολογία της Νευρικής Ανορεξίας στους εφήβους είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη. Η ασθένεια αυτή επηρεάζεται από βιολογικούς, γενετικούς, ενδοπροσωπικούς, οικογενειακούς και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες. Αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι η έγκαιρη διάγνωση. Όσο νωρίτερα διαγνωστεί η Νευρική Ανορεξία, τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση για την ασθενή.