Φωτοευαισθησία: Καλοκαίρι, παραλία, κοκτέιλ και ο ήλιος να καίει. Ακούγεται δελεαστικό, αλλά κρύβει κινδύνους όσον αφορά στην έκθεσή σας στον ήλιο.

Τι είναι η «αλλεργία στον ήλιο» ή φωτοευαισθησία

Ο όρος «αλλεργία στον ήλιο» χρησιμοποιείται, για να περιγράψει μια ομάδα δερματοπαθειών, που εμφανίζονται μετά από έκθεση σε ηλιακή ακτινοβολία.

Τα δερματικά αυτά νοσήματα ονομάζονται φωτοδερματοπάθειες και μπορεί να εμπεριέχουν αλλεργικό μηχανισμό ή όχι. Ο όρος “αλλεργία στον ήλιο” είναι λανθασμένος, καθώς δεν υπάρχει κάποιος ειδικός μηχανισμός υπερευαισθησίας έναντι της ηλιακής ακτινοβολίας. Ήλιος και αλλεργία, όμως, είναι έννοιες που συχνά συνυπάρχουν.

«Αλλεργία στον ήλιο»: Συμπτώματα

Σε ορισμένους ασθενείς μπορεί να υπάρχει γενετική προδιάθεση για την εμφάνιση εξανθήματος μετά από έκθεση στον ήλιο. Σε άλλους, το εξάνθημα εμφανίζεται λόγω επίδρασης της ηλιακής ακτινοβολίας σε μεταβολίτες φαρμάκων ή άλλες ουσίες που λαμβάνει ο ασθενής.

Οι φωτοδερματοπάθειες αφορούν κατά βάση το δέρμα και μπορεί να εμφανίζονται με τα εξής συμπτώματα:

• Ερυθρότητα
• Κνησμό ή καύσο
• Κνιδωτικό εξάνθημα
• Εξάνθημα με απολέπιση, βλατίδες ή φυσσαλίδες

«Αλλεργία στον ήλιο»: Οι παθήσεις που συνδέονται με τον ήλιο

Οι φωτοδερματοπάθειες μπορούν να διαχωρισθούν σε αυτές με:

Επίδραση του ήλιου σε ενδογενείς ουσίες

• Πορφυρίες, οι οποίες είναι μια ομάδα νοσημάτων, που προκαλούνται από μεταβολικές διαταραχές στην οδό σύνθεσης της αίμης και υπερπαραγωγή αυτής. Συχνά, χαρακτηρίζονται από φωτοευαισθησία που επιμένει.

Επίδραση του ήλιου σε εξωγενείς ουσίες

• Φωτοτοξικές αντιδράσεις, που προκαλούνται από την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου σε φωτοτοξικές ουσίες. Οι ουσίες αυτές είτε έχουν εφαρμοστεί στο δέρμα τοπικά (π.χ. κρέμες) ή έχουν καταποθεί (π.χ. φάρμακα). Το εξάνθημα εμφανίζεται μόνο στα εκτεθειμένα μέρη του σώματος, μέσα σε λεπτά εώς ώρες.  Η εικόνα μοιάζει με ηλιακό έγκαυμα, και σε σοβαρότερες περιπτώσεις φυσσαλίδες μπορεί να εμφανισθούν.
• Φωτοαλλεργικές αντιδράσεις, όπου η επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας (συνήθως UVA) σε μιά ουσία αυξάνει την αλλεργιονικότητά της, σε έναν ευαισθητοποιημένο ασθενή. Το αποτέλεσμα είναι μία επιβραδυνόμενου τύπου αλλεργική αντίδραση, περίπου 24 με 48 ώρες μετά την έκθεση στον ήλιο. Το εξάνθημα είναι κνησμώδες, και στην εμφάνισή του μοιάζει αρκετά με έκζεμα. Τα αίτια είναι είτε τοπικοί παράγοντες (κρέμες, καλλυντικά, αρώματα) είτε -σπανιότερα- συστηματικοί (φάρμακα όπως οι κινολόνες ή οι σουλφοναμίδες).

Ιδιοπαθείς

• Το πολύμορφο εκ φωτός ερύθημα, το οποίο επίσης καλείται συχνά “αλλεργία στον ήλιο”, αποτελεί τη συχνότερη φωτοδερματοπάθεια και συχνά επιμένει για χρόνια. Εμφανίζεται ώρες έως ημέρες μετά την έκθεση στον ήλιο, εντονότερα την άνοιξη και τις αρχές του καλοκαιριού, υποχωρώντας το χειμώνα και επανεμφανιζόμενο την επόμενη άνοιξη.
• Η ακτινική κνήφη, μιά σοβαρότερη υποκατηγορία του πολύμορφου εκ φωτός ερυθήματος, απαντάται συχνότερα σε ιθαγενείς ινδιάνους. Χαρακτηρίζεται από εντονότερο κνησμό και τα συμπτώματα συχνότερα επιμένουν και τους χειμερινούς μήνες.
• Η ηλιακή κνίδωση, αποτελεί μια σπάνια υποκατηγορία της κνίδωσης. Τα εξανθήματα εμφανίζονται σχετικά γρήγορα, 5-10 λεπτά μετά την έκθεση στον ήλιο και χαρακτηρίζονται από ερυθρότητα και κνησμό. Διαρκούν συνήθως λιγότερο από ημέρα, ενώ η αποτελεσματικότητα των αντιισταμινικών ποικίλλει.

Πότε υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να εμφανίσει κάποιος «αλλεργία στον ήλιο»;

Παράγοντες που έχουν συσχετισθεί με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης εξανθήματος μετά από έκθεση σε ήλιο είναι:

• Η φυλή (π.χ. στους Καυκάσιους απαντάται συχνότερα το πολύμορφο εκ φωτός ερύθημα, η πιό κοινή φωτοδερματοπάθεια)
• Προϋπάρχουσες δερματίτιδες (αντίθετα με την κοινή αντίληψη πως η έκθεση σε ήλιο καταπραϋνει τα εξανθήματα). Τέτοιες μπορεί να είναι ο ερυθηματώδης λύκος, η δερματομυοσίτιδα, η ακμή, η ροδόχρους νόσος, ιογενή εξανθήματα κ.α.
• Φάρμακα, όπου ο υποκείμενος μηχανισμός μπορεί να είναι αλλεργικός  (π.χ. στα μη-στεροειδη αντιφλεγμονώδη) ή συνηθέστερα μη-αλλεργικος (π.χ. στις τετρακυκλίνες ή τις φλουοροκινολόνες). Οι αντιδράσεις καλούνται αντίστοιχα φωτοαλλεργικές και φωτοερεθιστικές.
• Άλλες ουσίες, όπως αρώματα ή ακόμα και συστατικά των αντι-ηλιακών σκευασμάτων.
• Η επαφή με φυτά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε περιπτώσεις φωτοτοξικών αντιδράσεων, με υπεύθυνη ουσία συνήθως τις φουροκουμαρίνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η επαφή με μοσχολέμονο (lime) σε bartenders, το οποίο χρησιμοποιείται ευρύτατα για την παρασκευή cocktails.

«Αλλεργία στον ήλιο»: Μπορώ να προστατευθώ;

Η βάση της πρόληψης των φωτοδερματοπαθειών είναι ο περιορισμός έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία. Σε περιπτώσεις που αυτός είναι αδύνατος, η χρήση αντιηλιακών με υψηλό δείκτη προστασίας είναι επιβεβλημένη.

Σε περιπτώσεις φωτοτοξικών και φωτοαλλεργικών αντιδράσεων ο υπεύθυνος παράγοντας θα πρέπει να απομακρύνεται. Τα αντιηλιακά με επαρκή προστασία είναι ιδιαίτερα χρήσιμα, καθώς η UVA ακτινοβολία συσχετίζεται συχνότερα με τις αντιδράσεις αυτές.

Πέραν τούτων, οι δύο οντότητες διαφέρουν ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης. Οι φωτοτοξικές αντιδράσεις αντιμετωπίζονται συνηθως με τρόπο αντίστοιχο ενός σοβαρού ηλιακού εγκάυματος, με τοπική αγωγή και υποστηρικτική θεραπεία. Η χρήση τοπικά ψυχρών επιθεμάτων, και μαλακτικών κρεμών, όπως και από του στόματος παυσίπονων  βοηθά σημαντικά.

Από την άλλη, η αντιμετώπιση των αντιδράσεων με αλλεργία στον ήλιο είναι αντίστοιχη της εξ’ επαφής αλλεργίας. Λόγω της υποκείμενης φλεγμονώδους αντίδρασης, η αγωγή με κορτικοειδή έχει θέση, συνήθως τοπικά. Σε εκτενείς βλάβες, ή και βαρύτερες περιπτώσεις από του στόματος χορήγηση κορτικοειδών μπορεί, επίσης, να χρειαστεί.

«Αλλεργία στην ήλιο»: Συμβουλές

– Αποφεύγετε την απότομη έκθεση στον ήλιο και ειδικά τις ώρες 12:00 με 16:00.

– Χρησιμοποιείτε αντηλιακά με υψηλό δείκτη προστασίας, καπέλο και μακρυμάνικα, ειδικά στην αρχή του καλοκαιριού.

– Μην χρησιμοποιείτε καλλυντικά και αρώματα όταν πρόκειται να βγείτε στον ήλιο.

– Ζητήστε από τον γιατρό σας να σας ενημερώσει αν οι αγωγές που κάνετε προκαλούν φωτοευαισθησία.

Οι ήπιες περιπτώσεις της αλλεργίας στον ήλιο μπορούν να αντιμετωπιστούν αν ακολουθήσετε τις οδηγίες του γιατρού. Ωστόσο, συνιστάται να ζητήσετε περαιτέρω ιατρική βοήθεια εάν τα συμπτώματα παραμένουν για περισσότερο από μια εβδομάδα.

Εναλλακτικά μπορείτε να κάνετε πλύσεις στις πληγείσες περιοχές με:

Χαμομήλι

Πράσινο τσάι

Αιθέριο έλαιο λεβάντας

Αλόη Βέρα