Αμβλυωπία: Η αμβλυωπία εμφανίζεται αρκετά συχνά στην παιδική ηλικία, τόσο που χαρακτηρίζεται, ως μια από τις συχνότερες παιδικές, οφθαλμολογικές παθήσεις. Επιπλέον, είναι ευρέως γνωστή και ως τεμπέλικο μάτι ή lazy eye.
Είναι η οφθαλμική κατάσταση, όπου η η λειτουργία της όρασης δεν αναπτύχθηκε με τον φυσιολογικό τρόπο. Η συγκεκριμένη δυσλειτουργία συνήθως αφορά τα οπτικά ερεθίσματα του ενός οφθαλμού, ωστόσο είναι δυνατόν να επηρεάζει και τις λειτουργίες της διόφθαλμης όρασης.
Αμβλυωπία: Τι ακριβώς συμβαίνει;
Η όραση αναπτύσσεται φυσιολογικά από τη γέννηση μέχρι περίπου την ηλικία των 6 ετών. Για να αναπτυχθεί σωστά, θα πρέπει όχι μόνο τα όργανα του οπτικού συστήματος να είναι φυσιολογικά δομημένα (οφθαλμοί δομικά υγειείς), αλλά και οπτικά ερεθίσματα να κάνουν εκείνα τα όργανα λειτουργικά.
Ουσιαστικά, κοιτάζουμε με τα μάτια, αλλά βλέπουμε με τον εγκέφαλο. Με άλλα λόγια, τα μάτια στέλνουν οπτικά μηνύματα στον εγκέφαλο για να εκπαιδευθούν τα οπτικά του κέντρα.
Στην περίπτωση που τα οπτικά μηνύματα που καταφτάνουν στον εγκέφαλο δεν είναι κατάληλα, τότε τα οπτικά κέντρα δεν εκπαιδεύονται να βλέπουν καθαρά και έτσι η όραση παραμένει θολή.
Εάν τα πρώτα χρόνια της ζωής ο εγκέφαλος δεν λαμβάνει καθαρές οπτικές εικόνες από το ένα μάτι, ώστε να μάθει να τις αποκρυπτογραφεί, αναλύει, μεταφράζει σε οπτική πληροφορία, τότε δε θα μπορέσει ποτέ αργότερα να αναλάβει το δύσκολο αυτό έργο. Η αμβλυωπία αν δεν ανακαλυφθεί σε μικρή παιδική ηλικία, δυστυχώς δεν μπορεί να θεραπευτεί.
Αμβλυωπία: Ποιοι τύποι υπάρχουν;
Υπάρχουν 3 βασικοί τύποι αμβλυωπίας:
- Στραβισμική αμβλυωπία: οφείλεται σε κακή ευθυγράμμιση των ματιών (στραβισμός – συνήθως το μάτι που στραβίζει παρουσιάζει την πάθηση),
- Εξ’ ανοψίας αμβλυωπία: οφείλεται σε αποστέρηση της οπτικής πληροφορίας (π.χ. καταρράκτης)
- Διαθλαστική αμβλυωπία: εξαιτίας υψηλών διαθλαστικών ανωμαλιών (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός) ή ανισομετρωπίας (διαφορά διάθλασης στους 2 οφθαλμούς)
Αμβλυωπία: Ποια αίτια προκαλούν την εμφάνιση της;
- Ο στραβισμός: συνήθως αμβλυωπεί ο οφθαλμός που στραβίζει
- Η ανισομετρωπία: διαφορά διαθλαστικής δύναμης (βαθμοί) στα 2 μάτια
- Ο αποκλεισμός του οπτικού άξονα του οφθαλμού: κάθε πάθηση που εμποδίζει την είσοδο των οπτικών ερεθισμάτων στο μάτι (π.χ. βλεφαρόπτωση, θόλωση του κερατοειδούς, καταρράκτης) προκαλεί αμβλυωπία στις μικρές ηλικίες
Ανάλογα πάνταμε τα αίτια η βαρύτητα της αμβλυωπίας ποικίλει από ήπια σε σοβαρή. Τις περισσότερες φορές η διάγνωση της αμβλυωπίας γίνεται σε τυχαία προληπτική οφθαλμολογική εξέταση. Για το λόγο αυτό, οι προληπτικοί οφθαλμολογικοί έλεγχοι στις προσχολικές ηλικίες κρίνονται επιβεβλημένοι.
Αμβλυωπία: Πώς αντιμετωπίζεται;
Η αμβλυωπία εάν εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί έγκαιρα, ανατάσσεται και η όραση βελτιώνεται θεαματικά. Η περισσότερο διαδεδομένη (και πιστοποιημένη) θεραπεία είναι η μέθοδος επικάλυψης του ‘δυνατού’ οφθαλμού, συνήθως στην περίπτωση της στραβισμικής αμβλυωπίας, για την ‘εκγύμναση’ του άλλου (βελτίωση του οπτικού συστήματος).
Η θεραπεία πρέπει να εξατομικεύεται σε κάθε περίπτωση. Δύο ώρες επικάλυψης της ημέρα έχουν αποδειχθεί αρκετές εάν και εφόσον η αμβλυωπία δεν είναι πολύ μεγάλη και η ηλικία του ασθενούς μεταξύ 3 και 7 ετών.
Σε μια τέτοια περίπτωση απαραίτητη προυπόθεση είναι η συνεχής παρακολούθηση από τον ειδικευμένο οφθαλμίατρο για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητάς της μεθόδου και την αποφυγή ανάπτυξης αμβλυωπίας στον επικρατή φυσιολογικό οφθαλμό.
Εφόσον χρειάζεται και η χρήση γυαλιών, τότε αυτά πρέπει να συνταγογραφούνται. Αξίζει να σημειωθεί πως η αποκατάσταση της όρασης σε 10/10 δεν είναι πάντα εφικτή στην θεραπεία της αμβλυωπίας.
Εάν ένα παιδί αντιστέκεται στη χρήση των ειδικών τσιρότων επικάλυψης, τότε υπάρχουν και άλλες λύσεις που μπορεί να συστήσει ο παιδοφθαλμίατρος (π.χ. σταγόνες ατροπίνης, κάλυψη του γυαλιού κ.ά.).
Αμβλυωπία: Πρόληψη για υγιή παιδική όραση
Οι προληπτικοί οφθαλμολογικοί έλεγχοι απευθύνονται σε όλα παιδιά της προσχολικής κυρίως ηλικίας και στοχεύουν στην πρώιμη εντόπιση οπτικών διαταραχών, ώστε να αντιμετωπιστούν έγκαιρα.
Οι περισσότεροι προληπτικοί έλεγχοι προσπαθούν να εντοπίσουν περιπτώσεις αμβλυωπίας, στραβισμού και σημαντικών διαθλαστικών ανωμαλιών (μυωπίας, υπερμετρωπίας, αστιγματισμού), ενώ πιο εξειδικευμένα προγράμματα καταρτίζονται για την ανίχνευση άλλων σπανιότερων παθήσεων.
Κάθε νεογέννητο μωρό γνωρίζει τον κόσμο μέσα από τις αισθήσεις του. Η καλή όραση θα το βοηθήσει να επικοινωνήσει, να κινηθεί, να μάθει. Η όραση των παιδιών αναπτύσσεται σταδιακά από τη γέννηση μέχρι τα 7 τους χρόνια.
Για να αναπτυχθεί σωστά, θα πρέπει τα όργανα της όρασης (μάτια & οπτικό σύστημα) να έχουν δομηθεί σωστά. Βλάβες στα μάτια στη βρεφική ηλικία πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα διότι μπορεί να οδηγήσουν σε μόνιμες διαταραχές, οπτικές και αναπτυξιακές.
Οι έλεγχοι θα πρέπει να ξεκινούν από το μαιευτήριο, όπου ο παιδοφθαλμίατρος ελέγχει την αρτιότητα δόμησης των ματιών, αποκλείοντας πιθανές ανωμαλίες διάπλασης (πχ. μικροφθαλμία, κολοβώματα, καταρράκτη κ.ά.).
Το 7-8% των προσχολικών παιδιών παρουσιάζουν κάποιο οφθαλμολογικό πρόβλημα (στραβισμό, αμβλυωπία, μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμό κ.ά.), που μπορεί να προκαλέσει μόνιμη διαταραχή της όρασης.
Πολλές φορές τα προβλήματα αυτά δεν είναι εμφανή και η διάγνωσή τους γίνεται μετά από τυχαία εξέταση. Η πρώιμη αντιμετώπισή τους οδηγεί σε πλήρη ίαση, ενώ η αργοπορημένη θεραπεία δεν αποδίδει πάντα.
Για το λόγο αυτό, τα παιδιά στην ηλικία των 3-4 ετών θα πρέπει να ελέγχονται με τεστ κατάλληλα για την ηλικία τους, από έμπειρους στη παιδική όραση οφθαλμιάτρους.
Ένα παιδί δεν αποτελεί μια μικρογραφία ενηλίκου. Έτσι και η όρασή του διαφέρει από αυτή των μεγάλων, τουλάχιστον στα χρόνια της ανάπτυξής του. Οι προληπτικοί έλεγχοι κατά τη προσχολική περίοδο είναι απαραίτητοι. Στην ηλικία αυτή τα παιδιά συνεργάζονται άψογα.
Αμβλυωπία: Αν έρθει η ώρα για γυαλιά…
Η μη αντιμετώπιση ενός σημαντικού διαθλαστικού σφάλματος στη προσχολική ηλικία, μπορεί να οδηγήσει σε αμβλυωπία (τεμπέλικο μάτι), δύσκολα αναστρέψιμη στα σχολικά χρόνια, που μπορεί να αφήσει στο παιδί μια οπτική αναπηρία η οποία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί.
Η μυωπία είναι η συνήθης διαθλαστική ανωμαλία της σχολικής ηλικίας. Σε πολλά παιδιά υπάρχει μια κληρονομική προδιάθεση, η οποία όμως για να εκδηλωθεί θα πρέπει να συνυπάρξουν και ‘ευνοϊκές’ περιβαλλοντικές συνθήκες.
Κάποιες από αυτές είναι οι πολύωρες καθημερινές κοντινές δραστηριότητες, ο κακός φωτισμός και η κακή στάση του σώματος, η κακή διατροφή, καταστάσεις που δυστυχώς χαρακτηρίζουν τη ζωή του σύγχρονου παιδιού.
Δεν είναι τυχαία η αύξηση του ποσοστού των παιδιών που εμφανίζουν διαθλαστικές ανωμαλίες, ούτε η μείωση του μέσου όρου ηλικίας εμφάνισής τους. Τα μυωπικά παιδιά, διαμαρτύρονται συχνά ότι δεν βλέπουν καλά στο πίνακα, σκύβουν όταν διαβάζουν, μισοκλείνουν τα μάτια τους όταν βλέπουν τηλεόραση κ.ά.
Και τα παιδιά αυτά θα πρέπει να επισκέπτονται τον οφθαλμίατρο. Ο χρόνος χρήσης των διορθωτικών γυαλιών εξατομικεύεται κατά περίπτωση και θα πρέπει να ακολουθούν οι οδηγίες του παιδοφθαλμιάτρου.
Τα γυαλιά ηλίου, απορροφητικά στην υπεριώδη και μπλέ ακτινοβολία, είναι απαραίτητα στα παιδιά. Συνήθως συνιστώνται σε ηλικίες μεγαλύτερες των 3 ετών, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται κοντά σε παραλίες, πισίνες, χιόνια κλπ.