Το εμβόλιο κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) μπορεί να προστατεύσει τους νέους από πολλές μορφές καρκίνου που σχετίζονται με το σεξ. Η πιο γνωστή μορφή είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας που αποτελεί την τέταρτη συχνότερη κακοήθη νόσο στις γυναίκες. Ωστόσο υπάρχουν πολλές άλλες μορφές, που παρατηρούνται σε άνδρες και γυναίκες.
Γι’ αυτό τον λόγο έχει ζωτική σημασία να κάνουν αγόρια και κορίτσια το εμβόλιο κατά του HPV.
Το εμβόλιο αυτό χορηγείται διεθνώς μόλις την τελευταία 16ετία. Ήδη, όμως, παρατηρείται σημαντικό όφελος. Το 2021, λ.χ., δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση The Lancet μελέτη στην Αγγλία, που έδειξε ότι το εμβόλιο μείωσε κατά σχεδόν 90% τα κρούσματα καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες 20-29 ετών οι οποίες είχαν εμβολιαστεί όταν ήσαν 12-13 ετών.
Σε περισσότερο από το 95% των περιπτώσεων, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας προκαλείται από ογκογόνα στελέχη του ιού HPV. Μάλιστα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε πριν από δύο χρόνια ότι είναι εφικτή η εξάλειψη αυτού του καρκίνου έως το 2030. Η πρώτη και κυριότερη προϋπόθεση για να συμβεί αυτό είναι να εμβολιαστεί πλήρως το 90% των κοριτσιών εναντίον του έως την ηλικία των 15 ετών.
Ο γυναικολόγος-ογκολόγος Δρ. Δημήτρης Χαϊδόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Γυναικολογικής Ογκολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, εξηγεί από ποιες μορφές καρκίνου προστατεύει το εμβόλιο κατά του HPV και γιατί πρέπει να σπεύσουν να το κάνουν όλοι οι έφηβοι ηλικίας έως 18 ετών.
Στο μυαλό των περισσοτέρων γονέων υπάρχει το ερώτημα γιατί να εμβολιάσουν τα παιδιά τους πριν αρχίσει η σεξουαλική τους ζωή. Τι θα τους απαντούσατε;
Ο εμβολιασμός για τον ιό HPV πρέπει να γίνεται πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών. Προτείνεται η ηλικία των 9-13 ετών για κορίτσια και αγόρια. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά δεν έχουν αρχίσει τις σεξουαλικές επαφές και δεν έχουν έρθει σε επαφή με τον ιό. Έτσι, η ανοσοποιητική απάντησή τους είναι πολύ αποτελεσματική, δεδομένου ότι με τη δράση του εμβολίου, παράγουν τα αντισώματα που έχουν ανάγκη για να αντιμετωπίσουν τον ιό όταν θα έρθουν σε επαφή κάποια χρόνια αργότερα, με την έναρξη των σεξουαλικών επαφών.
Ουσιαστικά, το εμβόλιο χορηγείται σε προληπτική βάση ώστε να υπάρχει το βέλτιστο προστατευτικό αποτέλεσμα δεδομένης της μεγάλης συχνότητας του ιού HPV.
Πολλοί γονείς νομίζουν ότι δεν χρειάζεται να εμβολιάσουν τα κορίτσια, εφ’ όσον κάνουν συχνά τεστ Παπ. Τι πρέπει να γνωρίζουν επ’ αυτού;
Αρκετοί γονείς πιστεύουν ότι κάνοντας τα παιδιά τους το τεστ Παπανικολάου είναι προστατευμένα απέναντι στον ιό HPV. Η πραγματικότητα είναι, όμως, ότι το τεστ Παπανικολάου (όπως και η HPV τυποποίηση) δείχνει εάν κάποιος έχει την λοίμωξη από τον ιό ή όχι. Με άλλα λόγια, το τεστ Παπ δεν προστατεύει από τον ιό. Προστασία παρέχει μόνο το 9δύναμο εμβόλιο.
Ακόμα πάντω και τα κορίτσια που έχουν κάνει το εμβόλιο, θα πρέπει να συνεχίσουν να παρακολουθούνται με τεστ Παπανικολάου και HPV τυποποίηση.
Σας ρωτούν οι ασθενείς σας για τον εμβολιασμό κατά του HPV; Είναι ενήμεροι για την αξία του εμβολίου και την συμβολή του στην πρόληψη του καρκίνου και άλλων νοσημάτων που σχετίζονται με τον ιό;
Έχουμε περάσει πλέον σε μία εποχή όπου υπάρχει ενημέρωση. Πολλοί γονείς ρωτάνε πλέον για την λοίμωξη από τον ιό HPV και ενημερώνονται για την προστασία που παρέχει το εμβόλιο στα παιδιά τους αλλά και στους ίδιους.
Πρέπει να τονιστεί ότι το εμβόλιο μπορεί να γίνεται και σε μεγαλύτερες ηλικίες (έως 45 ετών). Επιπλέον, το εμβόλιο παρέχει προστασία:
- Στις γυναίκες από τους καρκίνους του τραχήλου της μήτρας, του κατώτερου γεννητικού συστήματος (κόλπου, αιδοίου) και του πρωκτού
- Στους άνδρες από τους καρκίνους του πέους, του πρωκτού, του φάρυγγα, του λάρυγγα.
Ειδικά για τον οροφάρυγγα φαίνεται ότι υπάρχει μεγάλη αύξηση των περιπτώσεων καρκίνου τα τελευταία χρόνια, ιδίως στους άνδρες. Επιπλέον, διαγιγνώσκονται πολλές περιπτώσεις λαρυγγικής θηλωμάτωσης. Πρόκειται για μία κατάσταση η οποία δεν είναι κακοήθεια. Ωστόσο βασανίζει τους ασθενείς, προκαλώντας συμπτώματα όπως βήχα και αιμόπτυση. Οφείλεται κυρίως στους χαμηλού κινδύνου HPV τύπους 6 και 11 και προλαμβάνεται πλήρως με τον εμβολιασμό.
Υπάρχουν σημάδια που πρέπει να προσέχουμε για την εμφάνιση του ιού;
Η λοίμωξη από τον ιό HPV δεν προκαλεί συμπτώματα. Οι γυναίκες και οι άνδρες μπορεί να έχουν τον ιό χωρίς να το γνωρίζουν. Για το λόγο αυτό, η μεταδοτικότητα του ιού είναι πολύ μεγάλη (περίπου 70%). Να σημειωθεί ότι ακόμα και με τη χρήση του προφυλακτικού μπορεί να μεταδοθεί ο ιός, δεδομένου ότι έρχονται σε επαφή οι γεννητικές περιοχές.
Μπορεί να δημιουργηθούν προκαρκινικές βλάβες στον τράχηλο, τον κόλπο η το αιδοίο που να μην προκαλούν κανένα απολύτως σύμπτωμα. Μόνο η εμφάνιση οξυτενών κονδυλωμάτων στο αιδοίο στις γυναίκες ή στο πέος στους άνδρες είναι σημάδια που μπορεί να τους οδηγήσουν στον γιατρό. Τα οξυτενή κονδυλώματα εμφανίζονται συνήθως εξωτερικά και οφείλονται στους χαμηλού κινδύνου τύπους 6 και 11.
Γνωρίζουμε ότι η αποζημίωση για τον εμβολιασμό παιδιών ηλικίας 15-18 θα ισχύσει έως τις 31/12/2023. Ποιο είναι το μήνυμά σας προς τα αγόρια και τα κορίτσια που δεν έχουν εμβολιαστεί;
Η δωρεάν χορήγηση του εμβολίου για τα αγόρια και κορίτσια 15-18 ετών, η οποία ισχύει μέχρι το τέλος του 2023, πιστεύω πρέπει να λειτουργήσει ως μία παρότρυνση για τους έφηβους και έφηβες αυτής της ηλικίας που δεν έχουν εμβολιαστεί ακόμα, να το κάνουν. Ακόμα και εάν έχουν σεξουαλικές επαφές, μπορούν να εμβολιαστούν.
Ο στόχος που πρέπει όλοι να προσπαθήσουμε να πετύχουμε είναι ένα ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης πάνω από 70%-80%.
Στοματικό σεξ και καρκίνος: Όσα πρέπει να γνωρίζετε
Είναι πιθανό ότι ορισμένοι τύποι HPV να εξαπλώνονται μέσω στοματικού σεξ.
Οι καρκίνοι στο στόμα και στον λαιμό περιλαμβάνουν καρκίνους:
- στο στόμα
- στα χείλη
- στη γλώσσα
- στον λάρυγγα
- στην περιοχή που συνδέει την μύτη και τον λαιμό (ρινοφάρυγγα)
Τι προκαλεί καρκίνο στο στόμα και στον λαιμό;
Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του στόματος και του λαιμού είναι η κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα. Αλλά υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις για ολοένα και περισσότερα περιστατικά καρκίνοι από HPV λοίμωξη στο στόμα.
Περίπου 1 στους 4 καρκίνους στόματος και 1 στους 3 καρκίνους του λαιμού σχετίζονται με τον HPV, αλλά σε νεότερους ασθενείς αυτό το ποσοστό είναι άνω του 50%.
Η ανίχνευση του ιού HPV σε ένα δείγμα ατόμων που έχουν καρκίνο του στόματος δεν σημαίνει ότι ο HPV προκάλεσε τον καρκίνο.
Πώς κολλάς τον HPV στο στόμα;
Οι τύποι του HPV που βρίσκονται στο στόμα μεταδίδονται σχεδόν εξ ολοκλήρου σεξουαλικά, οπότε είναι πιθανό ότι το στοματικό σεξ είναι η κύρια οδός λοίμωξης.
Υπάρχουν περισσότεροι από 100 τύποι HPV και περίπου 15 σχετίζονται με καρκίνους. Αυτοί οι 15 είναι γνωστοί ως τύποι HPV υψηλού κινδύνου.
Μεταδίδονται επίσης μέσω κολπικού και πρωκτικού σεξ και συνδέονται με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, του πρωκτού και του πέους.
Ορισμένοι τύποι HPV μπορεί να μεταδοθούν μέσω επαφής από δέρμα σε δέρμα και να προκαλέσουν κονδυλώματα, όπως τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων. Οι τύποι HPV που προκαλούν ορατά κονδυλώματα είναι χαμηλού κινδύνου και δεν είναι οι ίδιοι τύποι που προκαλούν καρκίνο.
Πόσο συχνή είναι η λοίμωξη με HPV στο στόμα;
Δεν ξέρουμε σίγουρα. Μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2009-10 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι 1 στους 10 Αμερικανούς άνδρες και λιγότερες από 4 στις 100 Αμερικανίδες είχαν λοίμωξη από HPV στο στόμα.
Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2017 διαπίστωσε ότι στην Αμερική, 6 στους 100 άνδρες και 1 στις 100 γυναίκες έφεραν στο στόμα τους τύπους HPV που ενδέχεται να προκαλέσουν καρκίνο.
Αυτό ήταν συχνότερο στους καπνιστές και στους άνδρες με περισσότερους στοματικούς σεξουαλικούς συντρόφους. Η μελέτη δεν συνέδεσε έναν συγκεκριμένο αριθμό συντρόφων με τον κίνδυνο εμφάνισης HPV στο στόμα ή καρκίνου.
Αυτή η μελέτη εξέτασε επίσης πόσο συχνός ήταν ο καρκίνος του στόματος και του λαιμού σε άτομα που έφεραν ήδη αυτούς τους επιβλαβείς τύπους HPV και διαπίστωσε ότι εξακολουθεί να είναι πολύ σπάνιο: περίπου 7 στους 1.000 άνδρες και 2 στις 1.000 γυναίκες.
Είναι πιο επικίνδυνο το στοματικό σεξ σε μια γυναίκα ή σε έναν άνδρα;
Υπάρχει πολύ λίγη επιστημονική έρευνα για τους πιθανούς κινδύνους ενός ατόμου, αν αυτό κάνει στοματικό σεξ σε έναν άνδρα σε σύγκριση με το να κάνει στοματικό σεξ σε μια γυναίκα.
Γνωρίζουμε όμως ότι ο καρκίνος του φάρυγγα που σχετίζεται με τον HPV (το μέρος του λαιμού ακριβώς πίσω από το στόμα) είναι διπλάσιος στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες και είναι πιο συχνός στους ετεροφυλόφιλους άνδρες στα 40 και στα 50 τους.
Αυτό μπορεί να υποδηλώνει ότι το κάνει ένα άτομο στοματικό σεξ σε μια γυναίκα είναι πιο ριψοκίνδυνο από το να κάνει στοματικό σεξ σε έναν άνδρα. Η συγκέντρωση του HPV στο λεπτότερο, υγρό δέρμα των γεννητικών οργάνων μιας γυναίκας (του αιδοίου) είναι πολύ υψηλότερη από τις ποσότητες στο παχύτερο, ξηρό δέρμα του πέους. Αυτό πιθανώς επηρεάζει το πόσο εύκολο είναι να μεταδοθεί ο ιός.
Άλλες έρευνες δείχνουν ότι ο HPV μπορεί να υπάρχει στο σπέρμα και να μεταδοθεί κατά την εκσπερμάτιση. Υπάρχουν όμως και άλλες διαφορές στη σεξουαλική συμπεριφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών που μπορεί επίσης να εξηγήσουν τις διαφορές στο ποσοστό καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού των σεξουαλικών συντρόφων.
Πώς προκαλεί ο HPV καρκίνο;
Ο HPV δεν σας προκαλεί άμεσα καρκίνο, αλλά προκαλεί αλλαγές στα κύτταρα που μολύνει (για παράδειγμα, στον λαιμό ή στον τράχηλο) και αυτά τα κύτταρα μπορούν στη συνέχεια να γίνουν καρκινικά. Εάν ποτέ συμβούν τέτοιες αλλαγές κυττάρων, μπορεί να χρειαστεί πολύς χρόνος, ακόμη και δεκαετίες.
Πολύ λίγοι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί με HPV καταλήγουν να εκδηλώνουν καρκίνο. Σε 9 από τις 10 περιπτώσεις, η λοίμωξη εκκαθαρίζεται φυσικά από τον οργανισμό εντός 2 ετών.
Αλλά τα άτομα που καπνίζουν είναι πολύ λιγότερο πιθανό να καθαρίσουν τον ιό από το σώμα τους. Αυτό συμβαίνει επειδή το κάπνισμα βλάπτει τα ειδικά προστατευτικά κύτταρα στο δέρμα, επιτρέποντας στον ιό να παραμείνει εκεί.