Οι περισσότεροι άνθρωποι παρουσιάζουν κάποια στιγμή ένα μικρό ή μεγάλο δερματικό εξάνθημα, που άλλοτε ξέρουν και άλλοτε αγνοούν παντελώς που οφείλεται. Όπως εξηγούν οι ειδικοί της Ελληνικής Δερματολογικής & Αφροδισιολογικής Εταιρείας (ΕΔΑΕ), το εξάνθημα δεν είναι μία συγκεκριμένη διάγνωση, αλλά ένας γενικός όρος που περιγράφει οποιαδήποτε δερματική βλάβη με φλεγμονή και/ή αποχρωματισμό που διαταράσσει τη φυσιολογική εμφάνιση του δέρματος.

Τα εξανθήματα είναι πάρα πολλά και διαφορετικά, έχουν δεκάδες αιτίες και είναι πάρα πολύ συνηθισμένα. Ενδεικτικά, σε μελέτη έξι ευρωπαϊκών χωρών που δημοσιεύτηκε το 2014 στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Dermatology, ομάδα επιστημόνων ανακάλυψαν ότι από τους σχεδόν 12.800 συμμετέχοντες, ο ένας στους τρεις (το 31,8%) είχαν παρουσιάσει εξάνθημα κατά το τελευταίο έτος και περισσότεροι από τους μισούς (το 51,7%) είχαν εκδηλώσει εξάνθημα κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Εξανθήματα: Ποια συμπτώματα τα συνοδεύουν;

Ανάλογα με την αιτία τους, τα εξανθήματα συνήθως διαρκούν από 5 έως 20 ημέρες, ενώ μπορεί να εκδηλωθούν σε μικρό τμήμα του δέρματος ή να είναι γενικευμένα. Εκτός από τον εμφανή αποχρωματισμό και τη φλεγμονή, μπορεί επίσης να προκαλούν κνησμό (φαγούρα), να είναι ζεστά όταν τα αγγίζει κανείς, να έχουν φουσκάλες ή φλύκταινες, διόγκωση ή και να προκαλούν πόνο.

Η διάγνωσή τους βασίζεται στην εμφάνισή τους, τα άλλα συμπτώματα που τυχόν προκαλούν, το ιστορικό του ασθενούς (π.χ. αν έφαγε ή άγγιξε κάτι), το επάγγελμάτου και το οικογενειακό ιστορικό του.

Εξανθήματα: Τι είναι οι “κοκκινίλες”;

Αποτελούν εντοπισμένες ή διάχυτες περιοχές του δέρματος που εμφανίζουν μια ροζ έως έντονα κόκκινη χρώση. Μπορούν να εντοπιστούν σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος και εμφανίζονται σε όλους τους τύπους δέρματος. Αποτελούν, συνήθως, κύριο γνώρισμα της ευαίσθητης επιδερμίδας.

Ανάλογα τον τύπο, τη διάρκεια και την ένταση του προβλήματος, οι κοκκινίλες κατηγοριοποιούνται σε 4 γενικές κατηγορίες:

• Μόνιμη ερυθρότητα, όταν δεν επιδεινώνεται αλλά ούτε και υποχωρεί με αλλαγή των συνθηκών. Συνήθως είναι κληρονομική.
• Περιστασιακή ερυθρότητα, η οποία οφείλεται σε περιβαλλοντικές συνθήκες και συναισθηματικές αλλαγές (άγχος, στεναχώρια, κρύο, αυξημένη θερμοκρασία, προϊόντα που ερεθίζουν την επιδερμία, αέρας κ.α.)
• Ευρυαγγείες, διάταση των φλεβών με αποτέλεσμα να είναι εμφανείς με το μάτι κάτω από την επιδερμίδα. Κυρίως εμφανίζονται στο πρόσωπο και στα πόδια.
• Ροδόχρους νόσος, μία φλεγμονώδης δερματοπάθεια που χαρακτηρίζεται από αυξημένη διαπερατότητα των τριχοειδών αγγείων και αυξημένη ερυθρότητα.

Οι κοκκινίλες, οι οποίες αναφέρονται κοινώς ως δερματίτιδες, μπορεί να οφείλονται σε πολλές και διαφορετικές αιτίες.

Κοκκινίλες μετά από επαφή, αλλεργική δερματίτιδα

Εμφανίζονται συνήθως μετά από επαφή με κάποια ουσία ή αντικείμενο, που προκαλεί ερεθισμό στο δέρμα. Συνήθως είναι δύσκολος ο ακριβής εντοπισμός της αιτίας της κοκκινίλας αλλά κοινά αίτια αποτελούν η επαφή με φρούτα, καθαριστικά προϊόντα, προϊόντα μακιγιάζ, φυτά, χημικές ουσίες, χλώριο και υφάσματα. Πολλές φορές μπορεί να παρατηρηθεί η εμφάνιση κοκκινίλας μετά από επαφή με ορισμένα μέταλλα, όπως συμβαίνει με τα κοσμήματα.

Κοκκινίλες και ατοπική δερματίτιδα

Αποτελούν εντοπισμένες κοκκινίλες, εξανθήματα με έντονη φαγούρα και μπορούν να εντοπιστούν σε όλο το σώμα. Αναφέρεται ως ατοπική δερματίτιδα ή έκζεμα και αποτελεί μια αρκετά συχνή δερματοπάθεια, η συχνότητα της οποίας έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Τα αίτια εμφάνισης του εκζέματος, δεν έχουν διευκρινιστεί ακόμη, ωστόσο, πιθανολογείται ότι οφείλεται σε γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Κοκκινίλες από φωτοαλλεργίες

Εμφανίζονται στο δέρμα ως απάντηση στην έκθεση στον ήλιο, λόγω αντίδρασης της επιδερμίδας με την υπεριώδη ακτινοβολία. Απαιτούν προφύλαξη από την έκθεση στον ήλιο χωρίς κατάλληλη προστασία και συνήθως υποχωρούν αφού το δέρμα μαυρίσει καθώς η επιδερμίδα πλέον προστατεύεται από την παραγωγή μελανίνης.

Εξανθήματα: Τι προκαλεί την εμφάνιση τους;

Οι τροφικές αλλεργίες

Περισσότερο από το 90% των τροφικών αλλεργιών στα παιδιά προκαλούνται από το γάλα, τα αυγά, τα φιστίκια, το σιτάρι, τη σόγια και άλλους ξηρούς καρπούς, όπως τα καρύδια και τα αμύγδαλα. Στους ενήλικες, οι κύριες αιτίες τροφικής αλλεργίας είναι τα φιστίκια και οι άλλοι ξηροί καρποί, τα ψάρια και τα θαλασσινά, που επίσης ευθύνονται για εννέα στα δέκα κρούσματα τροφικής αλλεργίας.

Τα φάρμακα

Πολλά συνταγογραφούμενα και μη φάρμακα μπορεί να έχουν ως ανεπιθύμητη ενέργεια την πρόκληση εξανθήματος, το οποίο μπορεί να είναι από ήπιο έως σοβαρό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα αντιβιοτικά, κοινά παυσίπονα (π.χ. ακετυλοσαλικυλικό οξύ, ιβουπροφαίνη, ναπροξένη), δυνατά αναλγητικά (π.χ. κωδεΐνη), διουρητικά, εμβόλια, φάρμακα για την επιληψία, για την υπέρταση κ.λπ. Τα εξανθήματα μπορεί να είναι επίσης απόρροια αλλεργικής αντίδρασης στο φάρμακο ή να εκδηλωθούν όταν το δέρμα εκτεθεί στον ήλιο μετά τη λήψη του φαρμάκου (δηλαδή να υπάρξει μια αντίδραση φωτοευαισθησίας, όπως λέγεται επιστημονικά).

Άλλοι παράγοντες

• Το άγχος
• Αλλεργικές αντιδράσεις σε τσιμπήματα εντόμων (π.χ. σφήκα, μέλισσα), στην επαφή του δέρματος με μέταλλα (π.χ. νικέλιο), με φυτά (π.χ. τσουκνίδα, δηλητηριώδης κισσός) κ.λπ.
• Δερματοπάθειες (π.χ. έκζεμα, ακμή, μυκητιάσεις κ.λπ.)
• Η έκθεση στον ήλιο ή στη ζέστη (π.χ. ηλιακά εγκαύματα, φωτοδερματίτιδες).
• Η τριβή του δέρματος στα σημεία όπου σχηματίζει πτυχές (π.χ. κάτω από τους μαστούς, ανάμεσα στα πόδια, στις μασχάλες κ.λπ.) ή με τραχιά υφάσματα.
• Η κακή προσωπική υγιεινή
• Ορισμένα νοσήματα (π.χ. ψωρίαση, ερυθηματώδης λύκος, δηλητηρίαση από μόλυβδο, νόσος Lyme κ.λπ.)

Εξανθήματα: 12 παθήσεις που τα εμφανίζουν σε παιδιά

Τα παιδιά είναι εξαιρετικά ευάλωτα στην εμφάνιση εξανθημάτων, που συχνά εκδηλώνονται ως συνέπεια ασθενειών όπως η ανεμοβλογιά, η ιλαρά, η οστρακιά, αλλά και σοβαρότερες παθήσεις, όπως η μηνιγγίτιδα και πολλές άλλες. Πιο συγκερκιμένα:

Ανεμοβλογιά

Χαρακτηριστικό της ανεμοβλογιάς είναι οι βλάβες με υγρό σε πολλά σημεία του σώματος που σπάνε και ξεραίνονται με συνοδό έντονη φαγούρα. Προκαλείται από τον ιό της ανεμοβλογιάς και του έρπητα ζωστήρα και έχει περίοδο επώασης 7 έως 21 ημέρες. Για την φαγούρα που προκαλούν οι βλάβες συστήνεται καταπραϋντική λοσιόν τοπικά. Συνιστάται αποφυγή επαφής των εγκύων με ασθενείς που νοσούν από ανεμοβλογιά.

Μολυσματικό κηρίο

Κόκκινες πληγές ή φουσκάλες οι οποίες μπορεί να ανοίξουν και να εμφανίσουν μία κίτρινο – καφέ κρούστα προκαλούνται από βακτήρια του σταφυλόκοκκου και στρεπτόκοκκου. Οι βλάβες αυτές εμφανίζονται σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος αλλά συνήθως το παρατηρούμε γύρω από το στόμα και τη μύτη. Αποφεύγεται η χρήση  κοινών αντικειμένων και στενής επαφής με άλλα άτομα λόγω έντονης μεταδοτικότητας. Αντιμετωπίζεται με αντιβιοτική θεραπεία τοπική ή συστηματική.

Τριχοφυτία

Είναι δερματική μόλυνση, άκρως μεταδοτική από άνθρωπο σε άνθρωπο ή από ζώο σε άνθρωπο ή ακόμη και με την χρήση κοινών αντικειμένων. Χαρακτηριστική η λεπιδώδους τύπου βλάβη που προκαλεί φαγούρα και μπορεί να κάνει φουσκάλα στο δέρμα και να προσβάλει τρίχες και νύχια.  Χρήζει αντιμυκητιασικής  κρέμας που θα συστήσει ο δερματολόγος.

Λοίμωξη από παρβοϊό ή αλλιώς 5η παιδική νόσος

Είναι από τις πιο συνηθισμένες εμπύρετες παιδικές λοιμώξεις. Αυτό που την χαρακτηρίζει είναι το έντονα κόκκινο μάγουλο (σαν να έχει φάει χαστούκι) . Μπορεί όμως να έχει εμφανιστεί και εξάνθημα στα άνω και κάτω άκρα (πιο σπάνια στον κορμό) και μπορεί να προκαλέσει πυρετό (όχι πολύ υψηλό). Τα συμπτώματα της συγκεκριμένης λοίμωξης μπορεί να εμμένουν έως και δύο εβδομάδες.  Η μόνη αντιμετώπιση στην λοίμωξη αυτή είναι η επάλειψη με καταπραϋντική κρέμα (αν υπάρχει κνησμός) εφόσον δεν χρειάζεται θεραπεία.

Μυρμηγκιές

Συνήθως εμφανίζονται στα άκρα χωρίς αυτό να αποκλείει και το υπόλοιπο σώμα. Είναι μικρά εξανθήματα σαν ογκίδια στο δέρμα που προκαλούνται από επαφή με τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων. Συνήθως δεν πονάνε και φεύγουν μόνα τους, σε αντίθετη περίπτωση υπάρχουν ειδικές θεραπείες οι οποίες συστήνονται από δερματολόγο.

Ιδρώτας

Όταν οι ιδρωτοποιοί αδένες αποφράσσονται δημιουργούν μικρά κόκκινα σπυράκια στον λαιμό και τους ώμους του βρέφους. Συνιστάται αποφυγή υπερβολικού ντυσίματος και έκθεσης του βρέφους σε πολλή ζέστη.

Δερματίτιδα εξ’ επαφής

Η φλεγμονή αυτή στα παιδιά προκαλείται από ουσίες όπως τροφές, απορρυπαντικά και έλαια φυτών. Τα συμπτώματα εμφανίζονται 48 ώρες μετά την έκθεση στην ουσία και σε ήπια στάδια προκαλεί κοκκινίλα ή μικρά κόκκινα σπυράκια, αλλά σε πιο βαριά στάδια δημιουργεί έντονη κοκκινίλα και μεγάλες φουσκάλες. Η φλεγμονή αυτή αυτοϊάται μετά από μία με δύο εβδομάδες.

Οστρακιά

Ένας τύπος στρεπτοκοκκικού βακτηρίου που προκαλεί αμυγδαλίτιδα προκαλεί την Οστρακιά.  Η αντιμετώπιση είναι με αντιβιοτική αγωγή. Εκδηλώνεται με καθολικό εξάνθημα στο σώμα, πυρετό και ακολουθεί ξεφλούδισμα. Σε περίπτωση που δείτε συμπτώματα οστρακιάς πρέπει να απευθυνθείτε στον παιδίατρό σας για χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής.

Αιφνίδιο εξάνθημα

Η ασθένεια αυτή είναι κοινή σε μωρά και νήπια με σπανιότερη εμφάνιση άνω των 4 ετών. Ο υψηλός πυρετός, συμπτώματα αναπνευστικού και σπάνια σπασμοί  είναι τα συμπτώματά της. Η απότομη διακοπή του πυρετού και η εμφάνιση εξανθήματος που ξεκινά από το πρόσωπο και γενικεύεται στο υπόλοιπο σώμα είναι χαρακτηριστικό της παιδικής αυτής ασθένειας. Η  επικοινωνία με τον παιδίατρο είναι απαραίτητη.

Νόσος χεριών-ποδιών-στόματος

Η ιογενής αυτή λοίμωξη ξεκινά με πυρετό και ακολουθείται από επίπονες βλάβες στο στόμα και φυσαλιδώδη εξανθήματα στα άκρα. Μεταδίδεται με τον βήχα, το φτάρνισμα κ.λπ.. Χρήζει εκτίμησης από παιδίατρο.

Ατοπική δερματίτιδα

Δεν έχει ακόμη διασαφηνιστεί τι προκαλεί την ατοπική δερματίτιδα. Τα συμπτώματα είναι ξηροδερμία, έντονη φαγούρα και εξάνθημα. Προτιμά ασθενείς με ιστορικό αλλεργίας, άσθματος και ευαισθησία στο ανοσοποιητικό τους σύστημα. Υποχωρεί συνήθως καθώς  το παιδί μεγαλώνει.

Κνίδωση

Η κνίδωση ξεκινά ως ερεθισμός ή εξάνθημα με ακόλουθη έντονη φαγούρα και  αίσθημα καψίματος ή τσιμπήματος σε μερικές περιπτώσεις. Μπορεί να εμφανιστεί εντός λίγων λεπτών από την έκθεση στον ερεθιστικό παράγοντα και  θέλει ιδιαίτερη προσοχή αν υπάρχει δυσκολία στην αναπνοή ή πρήξιμο στο πρόσωπο. Η εμφάνισή της μπορεί να είναι σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος. Η λήψη φαρμάκων και τροφών, η υπερβολική ζέστη και οι μολύνσεις είναι οι κύριοι παράγοντες που προκαλούν κνίδωση. Η διακοπή του αιτίου που προκαλεί την κνίδωση είναι και η θεραπεία της πάντα με οδηγίες ιατρού.

Εξανθήματα: Πότε να επικοινωνήσετε με το γιατρό σας;

Αν και συνήθως τα εξανθήματα είναι διαχειρίσιμα και δεν οφείλονται σε κάτι σοβαρό, υπάρχουν περιπτώσεις όπου απαιτείται άμεση αξιολόγηση από έναν γιατρό. Αυτό είναι απαραίτητο όταν το εξάνθημα:

• Αναπτύσσεται σε όλο το σώμα (μπορεί να οφείλεται σε λοίμωξη ή αλλεργική αντίδραση).
• Αρχίζει να δημιουργεί φλύκταινες, φουσκάλες ή πληγές (μπορεί να οφείλεται σε αλλεργία, αντίδραση σε φάρμακο ή κάποιο εσωτερικό αίτιο).
• Συνοδεύεται από πόνο.
• Έχει μολυνθεί. Ενδείξεις μόλυνσης είναι η εμφάνιση κίτρινου ή πρασινωπού υγρού, η διόγκωση, ο σχηματισμός κρούστας, ο πόνος, το αίσθημα καύσου στην περιοχή κ.λπ.
• Συνοδεύεται από «δέκατα» (σωματική θερμοκρασία λίγο υψηλότερη από το φυσιολογικό).

Τον γιατρό πρέπει να συμβουλευτείτε αμέσως και αν το εξάνθημα εκδηλώθηκε έπειτα από τσίμπημα εντόμου ή δάγκωμα ζώου. Στο νοσοκομείο πρέπει να πάτε αμέσως αν το εξάνθημα συνοδεύεται από ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα:

• Αίσθημα σφιξίματος ή κνησμού στο λαιμό
• Δυσκολίες στην αναπνοή
• Διόγκωση του προσώπου ή των άκρων
• Πυρετό από 38 βαθμούς Κελσίου και πάνω
• Πνευματική σύγχυση, ζάλη, πόνο στο κεφάλι ή στον αυχένα
• Επαναλαμβανόμενους εμέτους ή διάρροια
• Δυσκαμψία στον αυχένα