Η γενική ούρων είναι η βιοχημική εξέταση μικρής ποσότητας ούρων, συνήθως πρωινών, που συλλέγονται σε αποστειρωμένο κυπελάκι που αγοράζουμε από το φαρμακείο. Η γενική ούρων βοηθάει στο να εντοπισθούν ή να εκτιμηθούν παθήσεις του ουροποιητικού (πχ ουρολοίμωξη), του ήπατος (πχ παρουσία χολερυθρίνης σε ίκτερο ασθενών με ηπατίτιδα ή κίρρωση ήπατος), καθώς και ο σακχαρώδης διαβήτης.

Πώς γίνεται η συλλογή ούρων;

Για να δώσετε ούρα στο βιοχημικό / μικροβιολογικό εργαστήριο πρέπει να αγοράσετε ένα ειδικό αποστειρωμένο κυπελάκι από το φαρμακείο. Τα ούρα που θα συλλέξετε θα πρέπει να είναι τα πρώτα πρωινά, διότι τότε τα ούρα είναι πιο συμπυκνωμένα οπότε θα αναδειχθούν καλύτερα πιθανά προβλήματα υγείας από την παρουσία μεγαλύτερης συγκέντρωσης παθολογικών ουσιών στα ούρα.

Για την συλλογή ούρων θα πρέπει να ακολουθήσετε τα ακόλουθα βήματα:

1. Καθαρίστε την έξοδο των ούρων (ουρήθρα). Οι γυναίκες θα πρέπει να ανοίξουν τα μεγάλα χείλη του αιδοίου και να καθαρίσουν την περιοχή με κίνηση από μπροστά προς τα πίσω. Οι άνδρες θα πρέπει να τραβήξουν προς τα πίσω το πετσάκι (ακροποσθία) και να καθαρίσουν την βάλανο του πέους.
2. Ξεκινήστε να ουρείτε πρώτα στην τουαλέτα και όχι στο κυπελάκι
3. Καθώς ουρείτε, στη μέση δηλαδή της ούρησης, περάστε το κυπελάκι κάτω από τη ροή των ούρων
4. Συλλέξτε 30-60 mL ούρων στο κυπελάκι
5. Ολοκληρώστε την ούρηση μέσα στην τουαλέτα
6. Μεταφέρετε το δείγμα κατευθείαν στο εργαστήριο για ανάλυση
7. Εάν δεν μπορείτε να παραδώσετε το δείγμα των ούρων στο εργαστήριο εντός 60 λεπτών, βάλτε το στο ψυγείο

Πότε πρέπει να γίνει η γενική ούρων;

Η γενική ούρων είναι απαραίτητη:

1. Για τον έλεγχο ρουτίνας (τσεκ απ) της υγείας ενός ανθρώπου που δεν παρουσιάζει συμπτώματα, στις εγκύους, στους ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση, και στους ασθενείς που πρόκειται να κάνουν εισαγωγή σε νοσοκομείο για τον έλεγχο παθήσεων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, παθήσεις του ουροποιητικού συστήματος και του ήπατος.
2. Για την διάγνωση κάποιας πάθησης σε ασθενείς που παρουσιάζουν συμπτώματα όπως κοιλιακό πόνο, πόνο στην πλάτη, συχνουρία, πόνο κατά την ούρηση (δυσουρία), αίμα στα ούρα (αιματουρία), σκούρα ή θολά ούρα (ουρολοίμωξη) κλπ.
3. Για την παρακολούθηση κάποιας ήδη γνωστής πάθησης (πχ νεφρών, ουρητήρων, κύστεως, ήπατος)

Η γενική ούρων επηρεάζεται από τη διάφορα φάρμακα και συμπληρώματα διατροφής, όπως η βιταμίνη C, αντιβιοτικά και φάρμακα για τη νόσο του Parkinson, από το εάν ο ασθενής παρουσιάζει υψηλό πυρετό ή εάν έχει προηγηθεί έντονη σωματική άσκηση.

Πώς διαβάζονται τα αποτελέσματα της γενικής ούρων

Τα χαρακτηριστικά που αναγράφονται στην γενική ούρων ταξινομούνται σε 3 ομάδες: Α. γενικά χαρακτηριστικά, Β. μικροσκοπικά χαρακτηριστικά, και Γ. συστατικά ούρων. Παρακάτω αναφέρονται ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ούρων σε καθεμία από τις 3 αυτές κατηγορίες.

Α. Φυσιολογικά γενικά χαρακτηριστικά των ούρων

• Χρώμα: Κίτρινο χρώμα ή αποχρώσεις
• Όψη: Διαυγής
• Οσμή: Ιδιάζουσα (Δυσάρεστη οσμή συνήθως υποδηλώνει ουρολοίμωξη)
• Ειδικό βάρος: 1010-1025
• pH: Περίπου 6

Β. Μικροσκοπικά χαρακτηριστικά των ούρων

• Ερυθρά αιμοσφαίρια: Δεν υπάρχουν στα φυσιολογικά ούρα. Η παρουσία τους σχετίζεται με νεφρολιθίαση, αιματολογική πάθηση, καρκίνο ουροδόχου κύστεως κ.ά.
• Λευκά αιμοσφαίρια (πυοσφαίρια): Η παρουσία λευκών αιμοσφαιρίων (πυοσφαιρίων) στα ούρα σχετίζεται με ουρολοιμώξεις
• Βακτήρια ή μύκητες: Η παρουσία μικροβίων (βακτηρίων ή μυκήτων) στα ούρα σχετίζεται με ουρολοιμώξεις, εντούτοις κάποια μικρόβια δεν είναι παθογόνα και θα πρέπει να ακολουθήσει καλλιέργεια ούρων για επιβεβαίωση του είδους και της πυκνότητας του μικροβίου στα ούρα
• Κρύσταλλοι: Η παρουσία τους σχετίζεται με λίθους του ουροποιητικού συστήματος

Γ. Συστατικά των ούρων

Εάν στο αποτέλεσμα της γενικής ούρων αναγράφεται η παρουσία σακχάρου, λευκωμάτων, κετονών, αιμοσφαιρίνης ή χολοχρωστικών, θα πρέπει να γίνει περαιτέρω διερεύνηση διότι υπό φυσιολογικές συνθήκες οι ουσίες αυτές δεν ανιχνεύονται στα ούρα οπότε η ύπαρξή τους υποδηλώνει κάποια νόσο.

• Πρωτεΐνη (λεύκωμα): Αυξημένη συγκέντρωσή της στα ούρα υποδηλώνει νεφρική νόσο
• Σάκχαρο: Παρουσία έστω και σε μικρή συγκέντρωση στα ούρα θα πρέπει να οδηγήσει σε περαιτέρω έλεγχο για σακχαρώδη διαβήτη
• Κετόνες: Παρουσία έστω και σε μικρή συγκέντρωση στα ούρα θα πρέπει να οδηγήσει σε περαιτέρω έλεγχο για σακχαρώδη διαβήτη
• Χολερυθρίνη: Παρουσία χολερυθρίνης στα ούρα υποδηλώνει ηπατική νόσο και θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω από Γαστρεντερολόγο – Ηπατολόγο

Αίμα στα ούρα: Όλες οι πιθανές αιτίες

Ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα που μας κάνουν να τηλεφωνήσουμε άμεσα στον γιατρό μας είναι όταν παρατηρούμε αίμα στα ούρα μας. Και πολύ καλά κάνουμε βέβαια, γιατί η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία.

Η αιματουρία μπορεί να είναι μικροσκοπική ή μακροσκοπική.

«Μικροσκοπική αποκαλείται όταν η διαφυγή του αίματος είναι ελάχιστη και έτσι ανιχνεύεται μόνο κατά την εξέταση των ούρων στο μικροσκόπιο», εξηγεί ο χειρουργός ουρολόγος Δρ. Ηρακλής Πούλιας, MD, PhD, επιστημονικός συνεργάτης του Ομίλου ΥΓΕΙΑ-Μητέρα και πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας.

«Μακροσκοπική είναι η αιματουρία όταν το αίμα είναι αρκετό και έτσι φαίνεται με γυμνό μάτι αφού αλλάζει το χρώμα των ούρων και γίνονται ροζ, κόκκινα ή σκούρα καφέ εξαιτίας της παρουσίας ερυθρών αιμοσφαιρίων».

Τα ούρα δεν χρειάζονται πολύ αίμα για να αλλάξουν χρώμα, ενώ η διαφυγή του αίματος σπανίως είναι επώδυνη, εκτός κι αν αποβάλλει ο ασθενής θρόμβους αίματος ή κάποια «πέτρα».

Ανεξάρτητα από το πόσο εμφανής είναι η αιματουρία, πρέπει πάντοτε να αναζητάται η αιτία της και, αν χρειάζεται, να γίνεται θεραπεία, τονίζει ο Δρ. Πούλιας. Και αυτό διότι οι πιθανές αιτίες της είναι πολλές και διαφορετικές και συμπεριλαμβάνουν από κάτι που φάγαμε μέχρι τον καρκίνο.

Αίμα στα ούρα: Οι αιτίες

Η κατανάλωση ορισμένων τροφίμων, όπως τα παντζάρια και τα μούρα, μπορεί να αλλάξει το χρώμα των ούρων αλλά αυτό δεν είναι αιματουρία (λέγεται υπέρχρωση ούρων). Ούτε είναι αιματουρία τα πυκνά, σκουρόχρωμα ούρα το πρωί ή όταν κάποιος είναι αφυδατωμένος.

Η λήψη ορισμένων φαρμάκων, όμως, μπορεί να προκαλέσει διαφυγή αίματος στα ούρα. Αυτό μπορεί να συμβεί με αιμολυτικά/αντιθρομβωτικά (π.χ. ηπαρίνη, βαρφαρίνη, ασπιρίνη), πενικιλινούχα αντιβιοτικά, ορισμένα αντινεοπλασματικά (όπως η κυκλοφωσφαμίδη) κ.λπ.

Ακόμα και η σκληρή προπόνηση μπορεί να προκαλέσει αιματουρία, αν και οι αιτίες γι’ αυτό δεν είναι αποσαφηνισμένες. Ιδιαίτερα ευάλωτοι στην αιματουρία της άσκησης είναι οι δρομείς, οι οποίοι χρειάζονται άμεσο έλεγχο από τον γιατρό  αν δουν αίμα στα ούρα τους, λέει ο Δρ. Πούλιας.

Άλλες αιτίες αιματουρίας μπορεί να είναι:

* Λοιμώξεις του κατώτερου ουροποιητικού (κυστίτιδες, ουρολοιμώξεις). Αναπτύσσονται όταν εισέλθουν βακτήρια στην ουρήθρα και πολλαπλασιασθούν μέσα στην ουροδόχο κύστη. Οι κυστίτιδες είναι ιδιαιτέρως συχνές στις γυναίκες και συχνά εκδηλώνονται με μικροσκοπική ή μακροσκοπική αιματουρία. Εκτός από την αιματουρία, άλλα πιθανά συμπτώματα ουρολοίμωξης είναι επείγουσα ανάγκη για ούρηση, πόνος και αίσθημα καύσου κατά την ούρηση και ένταση της οσμής των ούρων. Σε μερικούς ασθενείς, όμως, ιδιαίτερα ηλικιωμένους, η μοναδική ένδειξη είναι η μικροσκοπική αιματουρία. Όταν η ουρολοίμωξη περιορίζεται στην ουροδόχο κύστη, σπανίως αναπτύσσεται πυρετός.

* Λοιμώξεις του νεφρού (πυελονεφρίτιδα). Αναπτύσσονται όταν εισέρχονται βακτήρια στους νεφρούς, τα οποία συνήθως προέρχονται από την ουροδόχο κύστη (μέσω των ουρητήρων) ή σπανιότερα από το αίμα. Τα συμπτώματα της πυελονεφρίτιδας μοιάζουν με αυτά της κοινής ουρολοίμωξης, με τη διαφορά ότι είναι πιθανό να προκαλέσει υψηλό πυρετό και πόνο στην πλάτη, κάτω από τις πλευρές.

* Λίθος στην ουροδόχο κύστη ή το νεφρό. Τα ιχνοστοιχεία που συγκεντρώνονται στα ούρα μερικές φορές δημιουργούν κρυστάλλους στα τοιχώματα των νεφρών ή της κύστης, οι οποίοι με τον καιρό μετατρέπονται σε μικρές, σκληρές πέτρες.

Οι πέτρες αυτές σε γενικές γραμμές είναι ανώδυνες και έτσι δεν τις αντιλαμβάνεται ο ασθενής, έως ότου δημιουργήσουν κάποια απόφραξη ή αρχίσει να τις αποβάλλει ο οργανισμός του. Όταν συμβεί αυτό, τα συμπτώματα δεν επιδέχονται αμφισβήτηση: ο πόνος από την αποβολή μιας πέτρας κατά κανόνα είναι ανυπόφορος, ενώ στο τέλος μπορεί να προκληθεί μακροσκοπική ή μικροσκοπική αιματουρία.

* Υπερτροφία του προστάτη. Ο προστατικός αδένας βρίσκεται ακριβώς κάτω από την ουροδόχο κύστη και περιβάλλει το ανώτερο τμήμα της ουρήθρας. Καθώς οι άνδρες περνούν τα 40-50 τους χρόνια, ο αδένας αρχίζει σταδιακά να διογκώνεται, με συνέπεια να πιέζει την ουρήθρα, εμποδίζοντας εν μέρει τη ροή των ούρων. Στα συμπτώματα της υπερτροφίας του προστάτη συμπεριλαμβάνονται δυσκολίες στην ούρηση, επείγουσα ή επίμονη ανάγκη για ούρηση και μακροσκοπική ή μικροσκοπική αιματουρία. Ανάλογα συμπτώματα μπορεί να προκαλέσει και η προστατίτιδα, δηλαδή η διόγκωση και φλεγμονή του προστάτη. Αν ο προστάτης μολυνθεί από μικρόβια, αναπτύσσεται οξεία προστατίτιδα που συνοδεύεται από απότομο, υψηλό πυρετό και θέλει άμεση αντιμετώπιση.

* Νεφρική νόσος. Η μικροσκοπική αιματουρία αποτελεί συνηθισμένο σύμπτωμα σπειραματονεφρίτιδας, μιας πάθησης στο σύστημα διηθήσεως (φιλτραρίσματος) του αίματος που διαθέτει κάθε νεφρός. Η σπειραματονεφρίτιδα μπορεί να αποτελεί τμήμα μιας συστηματικής νόσου όπως ο διαβήτης ή να εκδηλωθεί μεμονωμένα εξαιτίας λοίμωξης, φλεγμονής στα αιμοφόρα αγγεία ή ανοσοποιητικών προβλημάτων.

* Καρκίνος. Η αιματουρία μπορεί να αποτελεί ένδειξη καρκίνου της ουροδόχου κύστεως (στο 30% των περιπτώσεων εκδηλώνεται με αιματουρία στα αρχικά στάδια), του νεφρού ή του προστάτη.

* Κληρονομούμενες διαταραχές. Η δρεπανοκυτταρική αναιμία μπορεί να προκαλέσει μακροσκοπική και μικροσκοπική αιματουρία. Το ίδιο και το σύνδρομο Alport που προσβάλλει τις μεμβράνες των σπειραμάτων των νεφρών.

* Τραυματισμός του νεφρού. Ένα κτύπημα στο νεφρό (π.χ. σε τροχαίο ή σε ομαδικό άθλημα) μπορεί να προκαλέσει εμφανή διαφυγή αίματος στα ούρα.

Αίμα στα ούρα: Παράγοντες κινδύνου

Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι, ακόμα και μικρά παιδιά και έφηβοι, μπορεί να παρουσιάσουν κάποια στιγμή μικροσκοπική αιματουρία. Παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα να συμβεί αυτό είναι:

* Ηλικία. Πολλοί άνδρες ηλικίας άνω των 50 ετών έχουν σποραδικά αιματουρία λόγω υπερπλασίας του προστάτη.

* Πρόσφατη λοίμωξη. Η φλεγμονή του νεφρού έπειτα από ιογενή ή βακτηριακή λοίμωξη (μεταλοιμώδης πυελονεφρίτιδα) αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες μακροσκοπικής αιματουρίας στα παιδιά.

* Οικογενειακό ιστορικό. Όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό νεφρικής νόσου ή νεφρολιθίασης μπορεί να είναι επιρρεπείς στην αιματουρία.

* Λήψη ορισμένων φαρμάκων. Όπως προαναφέρθηκε, η λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών όπως η ασπιρίνη και πενικιλινούχων αντιβιοτικών είναι γνωστό ότι αυξάνει τον κίνδυνο αιματουρίας.

* Έντονη άσκηση. Οι δρομείς μεγάλων αποστάσεων είναι εξαιρετικά ευάλωτοι στην αιματουρία, αλλά οποιοσδήποτε προπονείται σκληρά μπορεί να την εκδηλώσει.

Αίμα στα ούρα: Εξετάσεις

Οι διαγνωστικές εξετάσεις που απαιτούνται για τον προσδιορισμό της αιτίας της αιματουρίας περιλαμβάνουν:

• Γενική ούρων – καλλιέργεια ούρων ή αντιβιόγραμμα: Είναι η πρρώτη εξέταση η οποία πρέπει πάντοτε να πραγματοποιείται και η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις αιματουρίας αποκαλύπτει την αιτία αυτής και εκεί σταματά ο διαγνωστικός έλεγχος του ασθενούς. Στην περίπτωση της ουρολοίμωξης και της λιθίασης η εξέταση θα θέσει τη διάγνωση. Η παρουσία κρυστάλλων στα ούρα θα κατευθύνει τη διάγνωση στη λιθίαση ενώ, η παρουσία κυλίνδρων στα ούρα οφείλεται σε νεφρολογική νόσο.
• Απεικονιστικός έλεγχος: Μετά τη γενική ούρων ο απεικονιστικός έλεγχος θα εντοπίσει την αιτία της αιματουρίας. Αυτός περιλαμβάνει της κάτωθι εξετάσεις:
• Ακτινογραφία Ν.Ο.Κ (με σκοπό την εντόπιση λίθου)
• Υπερηχογράφημα Ν.Ο.Κ Μπορεί να εντοπίσει λίθο και συνοδό διάταση του πυελοκαλυκικού. Μπορεί να εντοπίσει καρκίνο στο νεφρό, την ουροδόχο κύστη και τη νεφρική πύελο.
• Πυελογραφία και αξονική πυελογραφία όπου μπορεί να εντοπίσουν όγκο στον ουρητήρα και να μελετήσουν τη λειτουργική ανατομία του ουροποιητικού
• Αξονική τομογραφία χωρίς σκιαγραφικό είναι η εξέταση εκλογής για την εντόπιση του λίθου, τον καθορισμό του μεγέθους του και τον προσδιορισμό της σκληρότητας αυτού