Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Τα συμπτώματα εμμονής

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD): Πρόκειται για μια κοινή, χρόνια και μακροχρόνια διαταραχή κατά την οποία ένα άτομο έχει ανεξέλεγκτες, επαναλαμβανόμενες σκέψεις (εμμονές) ή/και συμπεριφορές που αισθάνεται την ανάγκη να επαναλάβει ξανά και ξανά (καταναγκασμοί).

Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να έχουν συμπτώματα εμμονών, καταναγκασμού ή και τα δύο. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να επηρεάσουν όλες τις πτυχές της ζωής, όπως η εργασία, το σχολείο και οι προσωπικές σχέσεις.

• Οι εμμονές είναι επαναλαμβανόμενες σκέψεις, ορμές ή νοητικές εικόνες που προκαλούν άγχος.
• Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές που ένα άτομο με ΙΨΔ νιώθει την παρόρμηση να κάνει ως απάντηση σε μια έμμονη σκέψη.

Τα άτομα με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή μπορεί να μην συνειδητοποιούν ότι έχουν εμμονές που δεν είναι λογικές και μπορεί να τις αγνοούν επίτηδες. Αλλά αυτό αυξάνει περισσότερο την κάθε εμμονή και το άγχος. Τελικά, φτάνουν στο σημείο προβαίνουν σε ψυχαναγκαστικές πράξεις, σε μια προσπάθεια να “απαλύνουν” τα αγχωτικά συναισθήματά τους.

Η OCD συχνά επικεντρώνεται γύρω από συγκεκριμένα θέματα, όπως για παράδειγμα ο φόβος μόλυνσης από μικρόβια. Για να διευκολύνει αυτόν τον φόβο του, ένα άτομο με OCD μπορεί να πλένει ψυχαναγκαστικά τα χέρια του μέχρι του σημείου που το πλύσιμο γίνεται επώδυνο και η επιδερμίδα του είναι “σκασμένη”. Αυτό καταλήγει σε μια “τελετουργική” συμπεριφορά και έναν “φαύλο κύκλο” που είναι χαρακτηριστικό σύμπτωμα της OCD.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Συμπτώματα

Συμπτώματα εμμονής:

• Φόβος μόλυνσης από χειραψία ή από το απλό άγγιγμα αντικειμένων που έχουν αγγίξει και άλλοι άνθρωποι
• Αμφιβολίες για το αν έχετε κλειδώσει την πόρτα ή αν έχετε σβήσει το θερμοσίφωνο κλπ
  Έντονο στρες όταν τα αντικείμενα δεν είναι τοποθετημένα στην σειρά ή αν δεν “κοιτάνε” όλα προς το “σωστό” μέρος
• Σκέψεις αυτοτραυματισμού ή πρόκλησης τραυματισμού σε κάποιον άλλο
• Σκέψεις για υβρεολογίες ή ανάρμοστη συμπεριφορά
• Αποφυγή των καταστάσεων που μπορεί να προκαλέσουν εμμονές, όπως η χειραψία
• Αυξημένο άγχος από δυσάρεστες σεξουαλικές εικόνες που επαναλαμβάνονται στο μυαλό διαρκώς

Συμπτώματα καταναγκασμού:

• Το πλύσιμο των χεριών μέχρι το δέρμα να γίνει πολύ ευαίσθητο
• Το να ελέγχει κανείς επανειλημμένα για το αν οι πόρτες είναι κλειδωμένες, ή για το αν τα φώτα στο σπίτι είναι σβηστά κλπ
• Το να ελέγχει κανείς επανειλημμένα αν είναι κλειστή η κουζίνα ή ο θερμοσίφωνας
• Το να μετράει κανείς ακολουθώντας μόνο συγκεκριμένη “τελετουργία”
• Το να επαναλαμβάνει κανείς διαρκώς και σιωπηλά μια προσευχή, μια λέξη ή μια φράση
• Το να τακτοποιεί κανείς κάθε αντικείμενο γύρω του με έναν συγκεκριμένο τρόπο που είναι πάντοτε ο ίδιος

Τα συμπτώματα αρχίζουν συνήθως βαθμιαία και τείνουν να ποικίλουν σε σοβαρότητα κατά τη διάρκεια της ζωή του ασθενούς. Τα συμπτώματα γενικά επιδεινώνονται όταν το άτομο βιώνει αυξημένο στρες. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι μια ισόβια διαταραχή, η οποία μπορεί να είναι τόσο σοβαρή και χρονοβόρα, ώστε να γίνει εμπόδιο για την ζωή του ασθενούς.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Τρόποι έκφρασης

Οι περισσότερες περιπτώσεις ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής εμπίπτουν σε τέσσερις κύριες κατηγορίες, μολονότι υπάρχουν πολλές εκδοχές της οι οποίες εμπίπτουν σε μια σειρά από υποκατηγορίες.

Οι τέσσερις βασικοί τομείς είναι ο έλεγχος, ο αποθησαυρισμός, ο φόβος μόλυνσης και οι νοητικοί μηρυκασμοί/ παρεισφρητικές σκέψεις.

Έλεγχος

Τα είδη πραγμάτων που τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να αισθανθούν την ανάγκη να ελέγξουν προκειμένου να αποτρέψουν την πρόκληση κάποιας βλάβης περιλαμβάνουν:

• βρύσες (φόβος για ζημιές στο σπίτι και το περιεχόμενό του από κίνδυνο πλημμύρας)
• φώτα (φόβος πρόκλησης πυρκαγιάς)
• κλειδαριές αυτοκινήτων, πορτών και παραθύρων (φόβος για την κλοπή του αυτοκινήτου ή αντικειμένων οικιακής χρήσης)
• οικιακές συσκευές (φόβος μήπως πάρει φωτιά το σπίτι)
• συσκευές / φιάλες γκαζιού (φόβος για εκρήξεις)
• πορτοφόλι ή τσάντα (φόβος για απώλεια χρημάτων, προσωπικών εγγράφων ή τραπεζικών καρτών)
• επανειλημμένη ανάγνωση μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, καρτ-ποστάλ, επιστολών (φόβος μήπως το άτομο έχει κάνει κάποιο λάθος ή έχει γράψει κάτι προσβλητικό)
• Ο βαθμός ελέγχου που απαιτείται για την «εξουδετέρωση» της ιδεοληψίας κυμαίνεται από την επανάληψή του μερικές έως και εκατοντάδες φορές, κι αυτό μπορεί να φτάσει να διαρκέσει ώρες ολόκληρες. Αυτός ο επαναλαμβανόμενος έλεγχος μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την επαγγελματική σταδιοδρομία αλλά και τις προσωπικές σχέσεις ενός ατόμου.

Αποθησαυρισμός

Ο αποθησαυρισμός αναφέρεται στην καταναγκαστική συμπεριφορά της συσσώρευσης αντικειμένων. Θεωρείται σύμπτωμα καταναγκαστικής διαταραχής όταν η υπερσυγκέντρωση αντικειμένων δεν επιτρέπει την ομαλή διεξαγωγή της καθημερινής ζωής –για παράδειγμα, ένα άτομο που στοιβάζει τόσα πράγματα πάνω στο κρεβάτι του ώστε να μην έχει πού να κοιμηθεί– ή αν η συσσώρευση αντικειμένων έχει επιζήμια επίδραση στην κοινωνική ζωή ή την επαγγελματική σταδιοδρομία του ατόμου.

Φόβος μόλυνσης

Πρόκειται για τον εμμονικό φόβο ότι κάτι πρέπει να καθαριστεί ή να ξεπλυθεί διότι αλλιώς υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης∙ μπορεί να προκύψει σε μια σειρά από διαφορετικές καταστάσεις που μπορούν να κάνουν έναν πάσχοντα από ΙΨΔ να αισθανθεί άβολα:

• ντύσιμο (το άτομο έχει την ανάγκη να τινάζει κάθε τόσο τα ρούχα του για να απομακρύνει τυχόν ζουζούνια, νεκρό δέρμα κ.λπ.)
• παρουσία μέσα σε πλήθος (φόβος για κάποια αρρώστια που μπορούν να μεταδώσουν οι άλλοι άνθρωποι)
• χρήση τουαλέτας (φόβος για μετάδοση μικροβίων και ασθενειών από άλλα άτομα)
• χειραψία (φόβος για κάποια αρρώστια που μπορούν να μεταδώσουν οι άλλοι άνθρωποι)
• άγγιγμα του πόμολου της πόρτας, της κουπαστής μιας σκάλας κ.λπ. (φόβος για μετάδοση μικροβίων και ασθενειών από άλλα άτομα)

Νοητικοί μηρυκασμοί

Στην περίπτωση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, οι μηρυκασμοί αναφέρονται σε μια παρατεταμένη φάση σκέψης γύρω από ένα θέμα ή ένα ζήτημα που συχνά μπορεί να εγγράφεται σε

ένα θρησκευτικό ή φιλοσοφικό πλαίσιο. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η προσκόλληση στο τι συμβαίνει μετά θάνατον. Οι πάσχοντες ενδέχεται να παριστάνουν νοερά τον παράδεισο, την κόλαση και το καθαρτήριο, καθώς και το τι έχουν πει πάνω στο θέμα άλλοι φιλόσοφοι και θρησκευτικοί ηγέτες.

Παρεισφρητικές σκέψεις

Πρόκειται για εμμονικές, παρατεταμένες σκέψεις που συχνά προκαλούν από τη φύση τους μεγάλη ενόχληση. Οι παρεισφρητικές σκέψεις μπορεί να περιλαμβάνουν σκέψεις όπως, την πρόκληση σεξουαλικής ή βίαιας βλάβης σε αγαπημένα πρόσωπα.

Ωστόσο, τα άτομα με ΙΨΔ είναι συνήθως αυτά που έχουν τις λιγότερες πιθανότητες να υλοποιήσουν τέτοιου είδους σκέψεις, δεδομένου ότι τις βρίσκουν εξ ορισμού τόσο αποκρουστικές.

Άλλες κοινές παρεισφρητικές σκέψεις περιλαμβάνουν όσες αφορούν τις σχέσεις, το σεξ και τη θρησκεία.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Τεστάρετε τον εαυτό σου μέσα από τις παρακάτω ερωτήσεις

Το παρακάτω ερωτηματολόγιο έχει σχεδιασθεί από τους Zohar & Fineberg και αποσκοπεί στην γρήγορη ανίχνευση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.

Απαντήστε στις ερωτήσεις με ένα «ναι» ή «όχι»

• Μήπως έχετε την τάση να καθαρίζετε ή να πλένεστε πολύ; «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ»
• Μήπως έχετε την τάση να ελέγχετε τα πράγματα πολλές φορές; «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ»
• Μήπως σας έρχονται στο μυαλό ενοχλητικές σκέψεις που θα θέλατε να διώξετε αλλά δεν μπορείτε; «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ»
• Μήπως σας παίρνει πολύ ώρα να ολοκληρώσετε τις καθημερινές σας δραστηριότητες; «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ»
• Μήπως ανησυχείτε ιδιαίτερα όταν τα πράγματα γύρω σας δεν είναι στην σωστή τους θέση; «ΝΑΙ» ή «ΟΧΙ»

Τι σημαίνει η απάντησή σας;

Θετική απάντηση στις περισσότερες από τις παραπάνω ερωτήσεις μπορεί να μαρτυρά την παρουσία Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής. Αν τα συμπτώματα αυτά σας ενοχλούν, ίσως θα ήταν καλό να συζητήσετε με έναν ειδικό ώστε να δείτε εάν πάσχετε από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Πώς πραγματοποιείται η θεραπεία;

Η διάγνωση της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής γίνεται από τον ψυχίατρο ή τον κλινικό ψυχολόγο. Κατά την κλινική εξέταση, ο ειδικός καταγράφει το ιστορικό του ασθενούς (τι νιώθει, πώς συμπεριφέρεται, τι σκέφτεται), αλλά και τη συνολική κατάσταση της υγείας του. Στη συνέχεια, μέσω κάποιων τεστ τίθεται η διάγνωση.

Η θεραπεία που προτείνεται στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ( OCD ) είναι ανάλογη με την βαρύτητα της νόσου. Σε ήπιες μορφές συστήνεται ψυχοθεραπεία, ενώ σε βαρύτερες μορφές η καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση, με βάσει πάντα την διεθνή βιβλιογραφία, συνήθως είναι συνδυασμός κάποιου αντικαταθλιπτικού με ψυχοθεραπεία.