Η κακοσμία του στόματος (επιστημονικά χαλίτωση) αποτελεί κοινό πρόβλημα ανδρών και γυναικών χωρίς να κάνει διακρίσεις σε ηλικίες. Η κακοσμία μπορεί να έχει κοινωνικές, επαγγελματικές και ψυχολογικά δυσάρεστες συνέπειες.
Μεγάλο τμήμα των ατόμων με δυσάρεστη αναπνοή, δεν αναγνωρίζει το πρόβλημα, εξαιτίας του φαινομένου της προσαρμογής, με αποτέλεσμα το ίδιο το άτομο να μην το αντιλαμβάνεται.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων της κακοσμίας οφείλεται στη στοματική κοιλότητα. Η κακοσμία του στόματος οφείλεται στην αύξηση της συγκέντρωσης βακτηρίων στη στοματική κοιλότητα, στα δόντια και στη γλώσσα. Η μεταβολική λειτουργία αυτών των βακτηρίων δημιουργεί δύσοσμα θειούχα πτητικά παραπροϊόντα, τα οποία είναι υπεύθυνα για τη δυσάρεστη αναπνοή. Εάν παρατηρηθεί απότομη εμφάνιση κακοσμίας οι πιθανές αιτίες μπορεί να είναι:
Κακή στοματική υγιεινή
Οι εγκατεστημένοι βακτηριακοί πληθυσμοί στη στοματική κοιλότητα αλληλεπιδρούν με υπολείμματα τροφών, επιθηλιακά κύτταρα και συστατικά του σιέλου και δημιουργούν δύσοσμα θειικά αέρια. Η παραμελημένη στοματική υγιεινή επιτείνει τη συσσώρευση βακτηρίων με επακόλουθο την εμφάνιση έντονης δυσοσμίας.
Ξηροστομία
Η ξηροστομία είναι ένα συχνό αίτιο για την κακοσμία. Το σάλιο σε φυσιολογικές συνθήκες βοηθά στον αυτοκαθαρισμό της στοματικής κοιλότητας. Σε ξηρό περιβάλλον , όμως, η αναπαραγωγή των βακτηρίων γίνεται ευκολότερη. Η στοματική κοιλότητα με ξηροστομία είναι ένα γόνιμο έδαφος για τον βακτηριακό πολλαπλασιασμό. Ξηροστομία μπορεί να αποτελεί ένα φυσιολογικό εποχιακό χαρακτηριστικό (πχ το καλοκαίρι), μπορεί να είναι αποτέλεσμα λήψης φαρμάκων (αντικαταθλιπτικά, αντιυπερτασικά, διουρητικά), ή μπορεί να είναι συνοδό σύμπτωμα ασθενειών (διαβήτης, σύνδρομο Sjodren). Επίσης άτομα που υπόκεινται σε ακτινοθεραπείες κεφαλής και τραχήλου ή χημειοθεραπείες εμφανίζουν ξηρότητα στόματος.
Νόσοι των ούλων
Τις περισσότερες των περιπτώσεων η κακοσμία είναι συνοδό σύμπτωμα διαφόρων νόσων των ούλων. Η ουλίτιδα, η περιοδοντίτιδα, οι οποίες είναι νόσοι μικροβιακής αιτιολογίας, συνοδεύονται με δυσάρεστη αναπνοή. Συγκεκριμένα στην περιοδοντική νόσο δημιουργείται ένα περιβάλλον που ευνοεί την παγίδευση όχι μόνο υπολειμμάτων τροφών αλλά και νεκρωμένων επιθηλιακών κυττάρων, τα οποία επιτρέπουν την υπερανάπτυξη αναερόβιων μικροβίων. Ακραίες περιπτώσεις νόσων των μαλακών και σκληρών ιστών της στοματικής κοιλότητας που μπορεί να αποτελούν το έδαφος της δημιουργίας της κακοσμίας είναι η νεκρωτική ελκώδης ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα.
Τερηδονισμένα δόντια
Η ύπαρξη χαλασμένων δοντιών είναι μία από τις πρώτες περιπτώσεις που εξετάζονται σε κλινική διερεύνηση για την κακοσμία του στόματος. Πολλές φορές οι τερηδονικές αλλοιώσεις μπορεί να είναι τόσο προχωρημένες που να έχουν προκληθεί αποστήματα.
Έγκλειστο δόντι
Συχνά η ανατολή των 3ων γομφίων (σωφρονιστήρων) μπορεί να προκαλέσει μία φλεγμονή γνωστή ως περιστεφανίτιδα. Τμήμα των ούλων καλύπτει χαλαρά μέρος του δοντιού με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται υπολείμματα τροφών και να αναπτύσσονται μικροβιακές αποικίες, προκαλώντας φλεγμονή, με έντονο πόνο και οίδημα και κακοσμία.
Προσθετικές εργασίες
Ασθενείς που φέρουν κινητές προσθετικές εργασίες (μερικές ή ολικές οδοντοστοιχίες) οφείλουν να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και επιμελείς με την καθαριότητας των προσθέσεων αυτών. Η κατακράτηση υπολειμμάτων τροφών μπορεί να προκαλέσει διαφόρων τύπων μυκητιάσεις.
Τροφές με έντονες μυρωδιές
Βασικοί ένοχοι για δυσάρεστη αναπνοή είναι τροφές όπως το κρεμμύδι, το σκόρδο, ο καφές, καρυκεύματα. Οι τροφές αυτές περνούν στο κυκλοφορικό σύστημα και αποβάλλονται μέσω των πνευμόνων.
Κάπνισμα
Το κάπνισμα μπορεί να αποτελεί άμεσο ή έμμεσο αιτιολογικό παράγοντα κακοσμίας. Γενικά στους καπνιστές παρατηρείται υπερτροφία των θηλών της γλώσσας, η άνω επιφάνεια της οποίας είναι συχνά οιδηματώδης, και κατακρατεί προϊόντα του καπνού με αποτέλεσμα να χρωματίζεται η γλώσσα με ένα σκούρο χρώμα. Επίσης η συχνότητα εμφάνισης της περιοδοντικής νόσου στους καπνιστές είναι μεγαλύτερη.
Αλκοολισμός
Η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος, εκτός από το γεγονός ότι έχει ενοχοποιηθεί για την αυξημένη εμφάνιση καρκινικών δυσπλασιών στη στοματική κοιλότητα, έχει ως αποτέλεσμα την ξήρανση της στοματικής κοιλότητας, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη αναερόβιων μικροβίων, που προκαλούν δυσοσμία.
Υπερβολικές δίαιτες
Οι λεγόμενες χημικές δίαιτές που στηρίζονται στην μεγάλη λήψη πρωτεϊνών και την ελλιπή ή μηδενική λήψη υδατανθράκων ταλαιπωρούν τον μεταβολισμό. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο οργανισμός αναγκάζεται να προσφύγει στο λίπος για την απόκτηση ενέργειας, αντί στους υδατάνθρακες. Καθώς ο οργανισμός καταναλώνει το λίπος, παράγονται κετόνες, οι οποίες είναι δύσοσμες και μπορεί να απελευθερωθούν στην αναπνοή. Η πάθηση αυτή αναφέρεται ως κέτωση.
Λήψη φαρμάκων
Η μακροχρόνια λήψη φαρμάκων είναι δυνατόν να προκαλέσει ξηροστομία και κατ΄ επέκταση κακοσμία. Τέτοιες κατηγορίες φαρμάκων είναι τα αντικαταθλιπτικά, τα διουρητικά, ΜΣΑΦ, αντιυπερτασικά.
Συστηματικές ασθένειες
Υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί η κακοσμία του στόματος να αποτελεί σημάδι κάποιας συστηματικής ασθένειας. Οι συνήθεις ασθένειες είναι ο σακχαρώδης διαβήτης και η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμιση. Στις περιπτώσεις που ο διαβήτης σχετίζεται με την κέτωση, η δυσοσμία της αναπνοής μπορεί να είναι και ένα πρώτο σημάδι για την παραπομπή του ασθενούς για περαιτέρω ιατρικό έλεγχο. Στην γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμιση έχουμε απελευθέρωση των οξέων του στομάχου στο κατώτερο τμήμα του οισοφάγου. Άλλες ασθένειες που σχετίζονται με κακοσμία είναι νεφρική ανεπάρκεια (οξεία, χρόνια), Εντερική απόφραξη (προκαλεί οσμή κοπράνων), οισοφαγικός καρκίνος ή καρκίνος του στομάχου.
Στοματική αναπνοή
Οι ασθενείς με στοματική αναπνοή, που αναπνέουν από το στόμα και όχι από τη μύτη, εμφανίζουν δυσοσμία. Αυτό οφείλεται στο ότι αλλάζει η ισορροπία του στόματος, διότι η στοματική αναπνοή οδηγεί σε ξηροστομία. Στοματική αναπνοή μπορεί να εμφανίζουν ασθενείς με παραρρινοκολπίτιδες, με απόφραξη της αναπνευστικής οδού, με άπνοια ύπνου, με έντονα συγκελισιακά προβλήματα.
Μεταβολικά σύνδρομα
Κακοσμία εμφανίζεται και σε ασθενείς με μεταβολικά σύνδρομα, όπως η βουλιμία. Η κακοσμία οφείλεται στη συχνή πρόκληση εμετού.
Η σωστή και πλήρης αντιμετώπιση της κακοσμίας θα πρέπει να ξεκινά με μία επίσκεψη στον ειδικό που σε αυτή την περίπτωση είναι ο οδοντίατρος, ο οποίος θα εκτιμήσει την κατάσταση και θα μπορέσει να δώσει λύση στο πρόβλημα ή εάν υποκρύπτεται κάποια άλλη νοσολογική κατάσταση θα σας καθοδηγήσει σε περαιτέρω ιατρική παρακολούθηση. Υπολογίζεται ότι το μεγαλύτερο μέρος των περιπτώσεων της κακοσμία, περίπου το 80%-90%, έχει άμεση σχέση με την στοματική κοιλότητα και αντιμετωπίζεται από τον οδοντίατρο. Χρήσιμες συμβουλές για να κρατήσετε την κακοσμία μακριά είναι οι παρακάτω:
Καλή στοματική υγιεινή
Η χρήση της κατάλληλης οδοντόβουρτσας και οδοντόπαστας το λιγότερο δύο φορές την ημέρα, η χρήση οδοντικού νήματος και ο καθαρισμός του άνω μέρους της γλώσσας είναι το απόλυτο εργαλείο που διαθέτουμε για την αντιμετώπιση της δυσάρεστης αναπνοής. Ο οδοντίατρος είναι ο κατάλληλα εκπαιδευμένος για τη διδασκαλία της σωστής τεχνικής βουρτσίσματος.
Καλή ενυδάτωση του στόματος
Η καλύτερη ενυδάτωση, ώστε να διατηρηθεί η ισορροπία στο στόμα και το σάλιο, είναι η κατανάλωση νερού. Σε περίπτωση ρινίτιδας (πχ αλλεργική) ή σε άπνοια ύπνου ή ροχαλητό, η χρήση ενός ρινικού σπρέι βοηθά να διατηρούνται και οι ρινικές δίοδοι ενυδατωμένες.
Καθαριότητα προσθετικών εργασιών
Εάν η κακοσμία οφείλεται σε κινητές προσθετικές εργασίες (οδοντοστοιχίες) θα πρέπει να τηρηθούν ορισμένες απλές οδηγίες:
- Αφαίρεση της οδοντοστοιχίας μετά τη λήψη τροφής και καθαρισμός αυτής,
- Βούρτσισμα της οδοντοστοιχίας με οδοντόβουρτσα και οδοντόπαστα όταν γίνεται η στοματική υγιεινή
- Αφαίρεση της οδοντοστοιχίας για 3-4 ώρες την ημέρα και
- Φύλαξη αυτής σύμφωνα με τις οδηγίες του οδοντιάτρου.
Προσοχή στη διατροφή
Αποφεύγουμε τροφές που έχουν έντονη μυρωδιά, όπως σκόρδο ή καφές. Εμπλουτίζουμε την καθημερινή μας διατροφή με φρούτα κα λαχανικά, διότι περιέχουν ποσότητα νερού. Προσθέτουμε ελεγχόμενα υδατάνθρακες (πχ δημητριακά) στο διατροφολόγιό μας, ώστε να αποφύγουμε την κέτωση.
Τροφές για καθαρή αναπνοή
Τροφές που μπορεί να βοηθήσουν στη διατήρηση μίας καθαρής αναπνοής είναι ροφήματα τσαγιού ή μέντας. Οι πολυφαινόλες τους τσαγιού, είναι φυσικά εμπόδια για την ανάπτυξη των βακτηρίων.
Επίσκεψη σε οδοντίατρο
Ο οδοντίατρος θα μπορέσει να δώσει την κατάλληλη λύση σε περιπτώσεις τερηδονισμένων δοντιών, νόσων των ούλων (περιοδοντική νόσος), αποστημάτων και άλλων καταστάσεων που μπορεί να προκαλούν ή να επιδεινώνουν την κακοσμία.
Τέλος θα πρέπει να τονιστεί ότι η δυσάρεστη οσμή που παρατηρείται τις πρωινές ώρες μετά το νυχτερινό ύπνο δεν αποτελεί αναγκαστικά παθολογικό εύρημα. Παρόλα αυτά ο ειδικός που θα μπορέσει να δώσει απαντήσεις σε θέματα κακοσμίας είναι ο οδοντίατρος. Δύο επισκέψεις το χρόνο για προληπτικούς λόγους είναι απαραίτητοι.