Η κυριότερη αιτία απώλειας της όρασης στα άτομα άνω των 40 ετών είναι ο καταρράκτης, όμως πολλές φορές τα συμπτώματα που προκαλεί περνούν απαρατήρητα.

Τι είναι λοιπόν ο καταρράκτης και ποιοι κινδυνεύουν να τον εκδηλώσουν;

Ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School, παραθέτει 10 πράγματα που πρέπει να ξέρουμε για την κοινή οφθαλμολογική πάθηση:

Καταρράκτης: Νόσος ηλικίας σχεδόν 2.000 ετών

1. Είναι μια νόσος ηλικίας σχεδόν 2.000 ετών. Οι πρώτες αναφορές για τον καταρράκτη χρονολογούνται από τον 1ο αιώνα μ.Χ. (πιθανώς το 29 μ.Χ.) στο έργο De Medicina, το οποίο έγραψε ο Ρωμαίος συγγραφέας και (ενδεχομένως) ιατρός Αύλος Κορνήλιος Κέλσος.

Καταρράκτης: Δεν σχηματίζεται πάνω στο μάτι

2. Ο περισσότερος κόσμος νομίζει ότι ο καταρράκτης αναπτύσσεται επειδή δημιουργείται ένα θολό στρώμα πάνω στον κρυσταλλοειδή φακό του ματιού. Στην πραγματικότητα όμως το θόλωμα δημιουργείται στο εσωτερικό του ματιού, όταν διασπαστούν οι πρωτεΐνες που αποτελούν τον φυσιολογικά διαυγή φακό του ματιού. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο οι ασθενείς δεν νιώθουν καμία οφθαλμική ενόχληση από τον καταρράκτη τους και τον αντιλαμβάνονται μόνο όταν αρχίσει να επηρεάζεται σημαντικά η όρασή τους.

Καταρράκτης: Η ηλικία δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας κινδύνου. 

3. Αν και ο καταρράκτης εκδηλώνεται κυρίως στις ηλικίες 60 και 70 ετών, η ανάπτυξή του συνήθως έχει αρχίσει πολύ νωρίτερα. Επιπλέον, υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που προδιαθέτουν για ταχύτερη εμφάνισή του. Τέτοιοι παράγοντες είναι ορισμένα νοσήματα (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης), η χρήση ορισμένων φαρμάκων (π.χ. λήψη κορτιζόνης για μεγάλο χρονικό διάστημα), ατυχήματα με τραυματισμό του οφθαλμού και η υψηλή μυωπία (πάνω από 10 βαθμούς) κυρίως σε γυναίκες. Άλλοι παράγοντες κινδύνου που, αθροιστικά, φαίνεται να σχετίζονται με την πρόωρη εμφάνιση καταρράκτη είναι το κάπνισμα, η χρήση αλκοόλ και η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο. Ενδέχεται επίσης να παίζει ρόλο και το οικογενειακό ιστορικό καταρράκτη.

Καταρράκτης: Το θόλωμα της όρασης δεν είναι το μοναδικό σύμπτωμα

4. Μπορεί να είναι το πιο γνωστό, αλλά υπάρχουν και άλλα πολύ χαρακτηριστικά συμπτώματα, όπως το να βλέπει κανείς φωτοστέφανα γύρω από τα λαμπερά φώτα (π.χ. τη νύχτα, όταν έρχεται από την αντίθετη κατεύθυνση ένα αυτοκίνητο), η διπλωπία (βλέπει τα πράγματα διπλά) και το ξεθώριασμα των χρωμάτων γύρω του (αυτό γίνεται αντιληπτό κυρίως μετά την εγχείρηση, όταν ξαφνικά ο κόσμος γίνεται πιο πολύχρωμος και λαμπερός). Ένα άλλο σύμπτωμα είναι ότι ξαφνικά αρχίζει να αυξάνεται η μυωπία ή να μειώνεται η υπερμετρωπία που έχει ένα άτομο, με συνέπεια να πρέπει να αλλάξει τα γυαλιά του. Ο ασθενής μπορεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες και σε συνθήκες έντονου φωτισμού (π.χ. μια μέρα με πολύ ήλιο να δυσκολεύεται να κατέβει μια σκάλα με λευκά σκαλοπάτια). Αυτά τα συμπτώματα δυστυχώς ακόμη και σήμερα δεν ελέγχονται συστηματικά από πολλούς χειρουργούς-οφθαλμιάτρους που αξιολογούν καθημερινά πιθανούς ασθενείς, λέει ο Δρ Κανελλόπουλος.

Καταρράκτης: Μπορεί να προσβάλει μόνο το ένα μάτι

5. Αν και πιο συνηθισμένος είναι ο αμφοτερόπλευρος καταρράκτης, είναι πιθανό να αναπτυχθεί θόλωμα του κρυσταλλοειδούς φακού μόνο στο ένα μάτι (για παράδειγμα, αυτό συμβαίνει όταν ο καταρράκτης εκδηλώνεται έπειτα από ένα χτύπημα ή έναν τραυματισμό στο ένα μάτι).

Καταρράκτης: Μύθος ότι δεν πρέπει να χειρουργηθεί αν δεν «ωριμάσει»

6. Η απόφαση για επέμβαση δεν λαμβάνεται με βάση τον βαθμό ωρίμανσης του καταρράκτη, αλλά με τις απαντήσεις του ασθενούς σε τέσσερα βασικά ερωτήματα που έχει θεσπίσει η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (AAO): 1) Επηρεάζει ο καταρράκτης τις καθημερινές δραστηριότητες; 2) Επηρεάζει την ικανότητα ασφαλούς οδήγησης τη νύχτα; 3) Εμποδίζει την ενασχόληση με υπαίθριες δραστηριότητες; 4) Μπορεί να αντιμετωπιστεί με άλλους τρόπους (π.χ. με πιο έντονο φωτισμό στο σπίτι, μεγεθυντικό φακό στο διάβασμα, γυαλιά ηλίου με πολωμένους φακούς κ.λπ.; Αν οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δείξουν ότι ο καταρράκτης επηρεάζει την καθημερινή ζωή, πρέπει να χειρουργηθεί (συνήθως αυτό συμβαίνει όταν το θόλωμα του φακού έχει μειώσει κατά 50% την όραση).

Καταρράκτης: Η εγχείρηση είναι η πιο ασφαλής της Ιατρικής!

7. Καμία χειρουργική επέμβαση δεν έχει μηδενικό ποσοστό επιπλοκών. Παρότι λοιπόν η εγχείρηση για τον καταρράκτη έχει ποσοστό επιτυχίας 96%, πολύ σπάνια παρατηρούνται επιπλοκές όπως φλεγμονή, μετακίνηση του ενδοφακού (ο τεχνητός φακός που αντικαθιστά τον φυσικό) ή και ακόμη αποκόλληση αμφιβληστροειδούς. Τα συμβάντα αυτά αποδεικνύουν πως ακόμα και η πολύ απλή αυτή επέμβαση πρέπει να πραγματοποιείται με άκρα σοβαρότητα και έγκριτη και έμπειρη ιατρική παρακολούθηση, τονίζει ο Δρ Κανελλόπουλος.

Καταρράκτης: Η εγχείρηση είναι πολύ γρήγορη

8. Ουσιαστικά τελειώνει μέσα σε 15 λεπτά, καθώς γίνεται με τοπική αναισθησία, απαιτεί πολύ μικρή τομή (με τα nanosecond laser είναι μόλις 1,6 χιλιοστά) και δεν χρειάζεται ράμματα. Ωστόσο, η συνολική παραμονή του ασθενούς στο ιατρείο είναι περίπου 2 ώρες, διότι η χειρουργική ομάδα χρειάζεται κάποιο χρόνο για να προετοιμάσει τον ασθενή για την επέμβαση και να φροντίσει για την ανάρρωσή του.

Καταρράκτης: Ο καταρράκτης δεν μπορεί να υποτροπιάσει.

9.  Μήνες ή χρόνια ύστερα από την επέμβαση η όραση μπορεί να θολώσει πάλι. Παρότι πολύς κόσμος νομίζει ότι αυτό σημαίνει υποτροπή, στην πραγματικότητα δεν είναι, διότι ο φυσιολογικός φακός του ματιού έχει αντικατασταθεί από συνθετικό ο οποίος δεν θολώνει. Αυτό που συμβαίνει μερικές φορές είναι ότι θολώνει η μεμβράνη στήριξης του τεχνητού φακού. Το θόλωμα αυτό χρειάζεται αντιμετώπιση με ειδικό λέιζερ (Yag laser), αλλά χωρίς να απαιτηθεί νέα τομή στο μάτι.

Καταρράκτης: Υπάρχουν τρόποι προστασίας.

10. Αν και κανένας δεν μπορεί να σταματήσει το ρολόι του χρόνου, τον κίνδυνο εμφάνισης καταρράκτη μειώνει η χρήση καλών γυαλιών ηλίου χειμώνα-καλοκαίρι (και η αντικατάστασή τους κάθε 2 χρόνια), η κατανάλωση άφθονων φρούτων και λαχανικών πλούσιων σε αντιοξειδωτικές ουσίες (ειδικά σε βιταμίνη C), η αποφυγή του καπνίσματος, ο περιορισμός του αλκοόλ και η προστασία από τον διαβήτη ή ο σωστός έλεγχος του διαβήτη.

Έξι «σιωπηλά» σημάδια του καταρράκτη

1. Θολή όραση

Η όραση μπορεί να είναι θολή σε ένα τμήμα του οπτικού πεδίου ή να είναι γενικευμένη. Αρχικά η αλλοίωση της όρασης είναι μικρή, οπότε μπορεί να μην αποτελεί εμπόδιο σε μια ομαλή καθημερινότητα, όμως σταδιακά εντείνεται η αίσθηση ότι κοιτάζουμε μέσα από ένα λερωμένο τζάμι. Επειδή η θολή όραση αποτελεί σύμπτωμα και άλλων κοινών παθήσεων, όπως το γλαύκωμα, η επίσκεψη στον ειδικό είναι απαραίτητη για να γίνει σωστή διάγνωση.

2. Αλλοίωση της αντίληψης των χρωμάτων

Λόγω της θόλωσης του φακού του ματιού, τα χρώματα είναι λιγότερο ζωντανά και με την πάροδο του χρόνου γίνονται ολοένα και πιο μουντά. Επίσης, το λευκό χρώμα γίνεται αντιληπτό ως μπεζ ή κίτρινο.

3. Ευαισθησία στο φως

Επίπεδα φωτισμού που παλαιότερα θεωρούνταν ανεκτά πλέον γίνονται αντιληπτά ως πολύ έντονα και προκαλούν δυσφορία. Αυτό ισχύει τόσο για τα φώτα σε εσωτερικούς χώρους όσο και στο φυσικό φως του ήλιου. Μάλιστα, πολλές φορές υπάρχει μια αίσθηση ότι γύρω από την πηγή του φωτός υπάρχει ένα «φωτοστέφανο». Το σύμπτωμα αυτό είναι πολύ συνηθισμένο στον καταρράκτη, καθώς η πάθηση έχει σαν συνέπεια ο φακός του ματιού να διαχέει περισσότερο φως.

4. Δυσκολία στην οδήγηση τη νύχτα

Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα του καταρράκτη είναι ότι διαταράσσει την ικανότητα του ματιού να ισορροπεί την αντίθεση ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι. Έτσι, τα φώτα του δρόμου και των φαναριών ή των άλλων αυτοκινήτων δυσκολεύουν πολύ την οδήγηση. Επίσης, δεν αποκλείεται αυτές οι πηγές έντονου φωτός να προκαλούν στον οδηγό και πονοκεφάλους.

5. Δυσκολία ανάγνωσης της εφημερίδας

Αν τα γυαλιά πρεσβυωπίας δεν διευκολύνουν σε ικανοποιητικό βαθμό την ανάγνωση των μικροσκοπικών γραμμάτων της εφημερίδας, ίσως η αιτία της δυσκολίας είναι ο καταρράκτης. Στην περίπτωση αυτή, το σύμπτωμα οφείλεται σε μεταβολές στη διάταξη των πρωτεϊνών στο εσωτερικό του φακού που σαν αποτέλεσμα έχουν να μην περνά από το μάτι αρκετό φως ώστε να είναι διακριτά τα μικρά γράμματα.

6. Διπλή όραση (διπλωπία)

Η διπλή όραση εμφανίζεται σε πιο προχωρημένα στάδια του καταρράκτη και μπορεί να επηρεάσει μόνο το ένα ή και τα δύο μάτια. Διπλή όραση μπορεί να προκαλέσει επίσης η ξηροφθαλμία, ο αστιγματισμός ή και η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.ka