Μια κύστη ωοθηκών δημιουργείται όταν υγρό συσσωρεύεται μέσα σε μια λεπτή μεμβράνη στην ωοθήκη. Το μέγεθος μπορεί να κυμαίνεται από πολύ μικρό, μικρότερο του εκατοστού έως πολύ μεγάλο, μεγαλύτερο από 10 εκατοστά.

Πόσοι τύποι κύστεων ωοθηκών υπάρχουν;

Υπάρχουν πολλοί τύποι κύστεων ωοθηκών, καθένας με διαφορετική συμπτωματολογία και επικινδυνότητα.

Οι πιο συχνές είναι ευτυχώς τις περισσότερες φορές ακίνδυνες:

• Θυλακιώδεις κύστεις: Δημιουργούνται όταν το ωοθυλάκιο δεν σπάει για να απελευθερώσει το ωάριο κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως.
• Κύστες ωχρού σωματίου: Σχηματίζονται όταν ο σάκος που απελευθέρωσε το ωάριο δεν έχει συρρικνωθεί με τον συνήθη τρόπο αλλά έχει γεμίσει με υγρό.

Οι τύποι κύστεων που χρήζουν προσοχής και αντιμετώπισης είναι:

• Ενδομητριώματα: Εδώ έχουμε ιστό που μοιάζει με ενδομήτριο έξω από τη μήτρα μέσα σε μια κύστη στην ωοθήκη. Μπορεί να προκαλέσει πόνο κατά την έμμηνο ρύση και υπογονιμότητα.
• Δερμοειδείς κύστεις: Αυτές συνήθως αναπτύσσονται από κύτταρα που υπάρχουν από τη γέννηση. Περιέχουν ποικίλους ιστούς και μπορούν να έχουν πολύ μεγάλο μέγεθος.
• Κυσταδενώματα: Πρόκειται για κύστες που γεμίζουν με ένα υδαρές υγρό με δυναμική για εξέλιξη τους σε κακοήθεια.

Επικίνδυνες κύστες που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης:

• Καρκινικές κύστες

Πόσο συχνά εμφανίζονται;

Οι κύστες εμφανίζονται πιο συχνά κατά τη διάρκεια των αναπαραγωγικών ετών, αλλά μπορούν να εμφανιστούν με μικρότερη συχνότητα σε οποιαδήποτε ηλικία.

Τι συμπτώματα εμφανίζονται;

• αλλαγές στην έμμηνο ρύση
• ασυνήθιστη κολπική αιμορραγία
• πυελικός πόνος
• πόνος λίγο πριν ξεκινήσει η έμμηνος ρύση.
• πόνος στην περιοχή της πυέλου και κατά τη διάρκεια του σεξ
• πίεση στα έντερα ή συχνές κενώσεις
• προβλήματα με την πλήρη κένωση της ουροδόχου κύστης ή συχνοουρία
• ευαισθησία στο στήθος
• κοιλιακό πρήξιμο

Πότε ανησυχούμε;

• Αυτό που ανησυχεί περισσότερο είναι η ύπαρξη καρκίνου σε μια ωοθηκική κύστη. Οπότε η διάγνωση του είδους της κύστεως θα πρέπει να είναι ξεκάθαρη. Ορισμένες κύστες μπορεί να γίνουν καρκινικές με την πάροδο του χρόνου, ειδικά μετά την εμμηνόπαυση. Δυστυχώς δε γνωρίζουμε την φυσική εξέλιξη της νόσου δηλαδή το χρονικό διάστημα που χρειάζεται μια ακίνδυνη κύστη να μετατραπεί σε καρκινική. Για το λόγο αυτό χρειάζεται διαρκής επαγρύπνηση και σωστός έλεγχος.
• Ένας δεύτερος λόγος ανησυχίας είναι όταν υπάρχει μια κύστη με μεγάλο μέγεθος (παρότι καλοήθης) η οποία μπορεί να προκαλέσει λόγω βάρους συστροφή στην ωοθήκη με αποτέλεσμα την νέκρωση της.
• Επίσης μια απλή κύστη ωοθήκης μπορεί να αιμορραγήσει και να προκαλέσει σοβαρή απώλεια αίματος.

Πως ελέγχουμε τις ωοθήκες για να είμαστε ασφαλής;

• Με κολπικό υπερηχογράφημα
• Με μαγνητική τομογραφία ή αξονική τομογραφία.
• Με αιματολογική εξέταση καρκινικών δεικτών

Υπάρχουν γυναίκες υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου των ωοθηκών;

• Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου των ωοθηκών αυξάνεται με την ηλικία. Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι σπάνιος σε γυναίκες κάτω των 40 ετών ( όχι όμως απίθανος), ενώ οι περισσότεροι καρκίνοι των ωοθηκών αναπτύσσονται μετά την εμμηνόπαυση.
• Η παχυσαρκία έχει συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης πολλών μορφών καρκίνου.
• Οι γυναίκες που είχαν την πρώτη τους εγκυμοσύνη μετά την ηλικία των 35 ή που δεν ολοκλήρωσαν ποτέ μια εγκυμοσύνη έχουν υψηλότερο κίνδυνο παρουσίας καρκίνου των ωοθηκών.
• Λήψη ορμονοθεραπείας μετά την εμμηνόπαυση.
• Ύπαρξη κληρονομικού συνδρόμου καρκίνου μαστού και ωοθηκών (HBOC) – κληρονομικές μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2, καθώς και πιθανώς σε κάποια άλλα γονίδια που δεν έχουν ακόμη βρεθεί.
• Ύπαρξη κληρονομικού μη-πολυποδικού καρκίνου του παχέος εντέρου (HNPCC).
• Ύπαρξη συνδρόμου Peutz-Jeghers (τα άτομα με αυτό το σπάνιο γενετικό σύνδρομο αναπτύσσουν πολύποδες στο στομάχι και το έντερο).
• Γυναίκες με παρουσία γονιδίων ATM, BRIP1, RAD51C, RAD51D, και PALB2 τα οποία συνδέονται με τον καρκίνο των ωοθηκών, του μαστού και του παγκρέατος.

Έχω μια κύστη στην ωοθήκη, τι πρέπει να κάνω;

Όλες οι γυναίκες θα πρέπει να μην χάνουν τον ετήσιο γυναικολογικό έλεγχο ο οποίος θα πρέπει να περιλαμβάνει και κολπικό υπερηχογράφημα. Σε περίπτωση που υπάρχει μια κύστη θα πρέπει να έχουν γίνει οι απαραίτητες εξετάσεις για τον καθορισμό της φύσεως της και να έχουν εκτιμηθεί τα συμπτώματα.

Κύστες στις ωοθήκες: Λειτουργικές και Οργανικές – Συμπτώματα, Διάγνωση και Θεραπεία

Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι κύστεων, πολλές από τις οποίες είναι φυσιολογικές και αβλαβείς (καλοήθεις). Λειτουργικές κύστες στις ωοθήκες, οι οποίες δεν έχουν σχέση με ασθένειες, εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της ωορρηξίας. Οι λειτουργικές κύστες γενικά συρρικνώνονται με την πάροδο του χρόνου χωρίς κάποια ειδική θεραπεία.

Οι λειτουργικές κύστες των ωοθηκών δεν πρέπει να συγχέονται με άλλα είδη κύστεων που σχετίζονται με ασθένειες. Περιπτώσεις όπως αυτή του συνδρόμου των πολυκυστικών ωοθηκών και του καρκίνου των ωοθηκών, σχετίζονται με την ανάπτυξη κύστεων πάνω στις ωοθηκές.

Κύστες στις ωοθήκες: Λειτουργικές και Οργανικές

Οι πρώτες οφείλονται κυρίως σε ορμονικούς-ενδοκρινικούς λόγους και η θεραπεία τους γίνεται με ορμονικά σκευάσματα, όπως τα αντισυλληπτικά . Αντίθετα στην επόμενη κατηγορία απαιτείται χειρουργική θεραπεία και η λεπτομέρεια και η μεγέθυνση της λαρασκόπησης θεωρείται απαραίτητη όχι μόνο για την αφαίρεση της κύστης αλλά και για την ανατομική παρασκευή και διατήρηση του υπολοίπου παρεγχύματος της υγιούς ωοθήκης.

Χρονολογικά οι ωοθηκικές κύστεις, που εμφανίζονται στην αρχή της εμμήνου ρήσης μια γυναίκας, είτε κοντά στην εμμηνόπαυση και είναι ορώδεις, είναι συχνότατα ορμονικής προέλευσης , συνεπώς καλοήθεις , και η ορμονική θεραπεία είναι σχεδόν πάντα αποτελεσματική για την αντιμετώπιση τους.

Όταν αυτές φέρουν προσεκβολές, δηλαδή ανοιχτόχρωμα στοιχεία στο σκούρο τους παρέγχυμα όπως αυτό φαίνεται στην απεικόνιση τους στον διακολπικό υπέρηχο, συχνά παρουσιάζουν ‘ύποπτα κύτταρα’ στην ιστολογική εξέταση και χρήσιμο είναι να αντιμετωπίζονται με χειρουργική θεραπεία και βιοψία.

Επιγραμματικά οι συχνότεροι τύποι καλοηθών ωοθηκικών κύστεων είναι:

• Σοκολατοειδής
• Δερμοειδής,
• Κυσταδενώματα, (ορώδη-βλεννώδη)
• Όγκοι ωοθηκών οριακής κακοήθειας, (borderline tumors)

Δερμοειδής ή ώριμο τεράτωμα της ωοθήκης

Πρόκειται περί κύστεων που φέρουν φυλογενετικά πολλά από τα αρχέγονα εμβρυϊκά στοιχεία του οργανισμού ( όπως τρίχες, λίπος, οστά , τμήματα θυροειδούς κ.τ.λ.). Χρήζει προσοχής κατά τις τεχνικές ενδοσκοπικής αφαίρεσης ώστε να μην διαφύγει στον περιβάλλοντα χώρο της κοιλίας περιεχόμενο της κύστης , που έχει ισχυρό χημικό ερεθιστικό χαρακτήρα. Κάποιες φορές βλάπτεται ολόκληρο το ωοθηκικό παρέγχυμα και έτσι μπορεί να καταλήξουμε στην αφαίρεσή ακόμη και ολόκληρης της ωοθήκης.

Κύστες στις ωοθήκες: Ποια είναι τα συμπτώματα;

• Μια αλλαγή στην κανονική έμμηνο ρύση
• Πυελικό πόνο ή αμβλύ πόνο στην πλάτη
• Ένα αίσθημα πληρότητας (φούσκωμα) στο κάτω μέρος της κοιλιάς
• Πόνο κατά τη συνουσία
• Επώδυνες περιόδους

Μερικά παρατεταμένα συμπτώματα μπορεί να σχετίζονται με μια κατάσταση που ονομάζεται σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, μια ορμονική ανισορροπία που προκαλεί ακανόνιστες περιόδους και άλλα ορμονικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της παχυσαρκίας και της στειρότητας. Ένα ακόμη σύμπτωμα του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών περιλαμβάνει την αυξημένη τριχοφυΐα σώματος.

Κύστες στις ωοθήκες: Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση;

Οι εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση μίας κύστης ωοθηκών είναι οι ακόλουθες:

• Γυναικολογική εξέταση: Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, ο γιατρός χρησιμοποιεί ένα εργαλείο για τη διεύρυνση του κόλπου, η οποία επιτρέπει στον γιατρό να εξετάσει τον κόλπο, τον τράχηλο και τη μήτρα. Επίσης ο γιατρός ψηλαφίζει, τα αναπαραγωγικά όργανα για τυχόν εξογκώματα ή αλλαγές.
• Εξετάσεις αίματος: Χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση των επιπέδων ορισμένων ορμονών στο αίμα.
• Υπερηχογράφημα: Χρησιμοποιούνται τα ηχητικά κύματα για την απεικόνιση των εσωτερικών οργάνων του σώματος. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την ανίχνευση κύστεων στις ωοθήκες.
• Λαπαροσκόπηση: Αυτή είναι μια επέμβαση, που γίνεται στο χειρουργείο, κατά την οποία ο γιατρός εισάγει μια μικρή συσκευή μέσω μιας τομής στην κοιλιακή χώρα. Έτσι παρατηρεί τα αναπαραγωγικά όργανα και την πυελική κοιλότητα, με τη χρήση της συσκευής. Κατά τη διάρκεια μιας λαπαροσκόπησης, μπορούν να αφαιρεθούν μικρές κύστες ή δείγματα ιστών για περαιτέρω εξέταση. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται λαπαροσκοπική αφαίρεση.

Κύστες στις ωοθήκες: Ποια η κατάλληλη θεραπεία;

Οι λειτουργικές κύστες των ωοθηκών συνήθως υποχωρούν χωρίς κάποια θεραπεία. Ο γιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει φάρμακα που περιέχουν ορμόνες για να σταματήσει την ωορρηξία. Αν δεν έχετε ωορρηξία, δεν θα σχηματίσετε λειτουργικές κύστες. Σε ορισμένες περιπτώσεις και ανάλογα με το μέγεθος, η χειρουργική επέμβαση μπορεί να είναι απαραίτητη για να αφαιρέσετε μια κύστη στην ωοθήκη από 3 εκατοστά, 4 εκατοστά, 5 εκατοστά, 6 εκατοστά, 7 εκατοστά έως και 8 εκατοστά. Ο γιατρός σας θα σας συμβουλεύσει.

Τύποι χειρουργικών επεμβάσεων

Λαπαροσκόπηση: Αυτή είναι μια διαδικασία κατά την οποία εισάγει ο γιατρός μια μικρή συσκευή μέσα από μια τομή στην κοιλιακή χώρα. Αυτός ή αυτή απόψεις των αναπαραγωγικών οργάνων και της πυελικής κοιλότητας, χρησιμοποιώντας τη συσκευή. Αν η κύστη είναι μικρή, ο γιατρός μπορεί να την αφαιρέσει μέσω μικροσκοπικών τομών στην ηβική γραμμή. Προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα στην γυναίκα, όπως μικρή νοσηλεία -άρα και μειωμένο κόστος νοσηλείας- και σύντομη ανάρρωση.

Λαπαροτομία: Αυτή η επέμβαση χρησιμοποιεί μια μεγαλύτερη τομή για την αφαίρεση της κύστης. Η κύστη θα ελεγχθεί για καρκίνο. Αν υπάρχει καρκίνος, ο γιατρός μπορεί να χρειαστεί να αφαιρέσει τη μία ή και τις δύο ωοθήκες, τη μήτρα, μια πτυχή του λιπώδους ιστού και κάποιους λεμφαδένες.