Το μεγαλύτερο ποσοστό του ουρικού οξέος διαλύεται στο αίμα και ταξιδεύει προς τα νεφρά και από εκεί, αποβάλλεται με τα ούρα.Αν το σώμα σας παράγει πάρα πολύ ουρικό οξύ ή δεν αφαιρεί αρκετό, μπορεί να είναι σημάδι προβλήματος.
Το υψηλό επίπεδο ουρικού οξέος στο αίμα ονομάζεται υπερουριχαιμία.
Το ουρικό οξύ παράγεται όταν το σώμα μας διασπά μια χημική ουσία που ονομάζεται πουρίνη. Η πουρίνη υπάρχει φυσιολογικά στο σώμα σας, αλλά εμπεριέχεται επίσης σε ορισμένες τροφές ως συστατικό των πρωτεϊνών. Το μεγαλύτερο ποσοστό του ουρικού οξέος διαλύεται στο αίμα και αποβάλλεται με τα ούρα.
Επειδή το ουρικό οξύ είναι δυσδιάλυτο στο νερό, η υπερουριχαιμία έχει ως αποτέλεσμα να εναποτίθενται κρύσταλλοι ουρικού νατρίου σε διάφορα σημεία του σώματος και κυρίως στις αρθρώσεις (ουρική αρθρίτιδα ή ποδάγρα) αλλά και σε διάφορα όργανα, όπως στα νεφρά, όπου προκαλούνται νεφρικές βλάβες
Ουρικό οξύ: Αιτίες που προκαλούν την αύξηση του
Η υπερουριχαιμία (δηλαδή η αύξηση του ουρικού οξέος πάνω από το ανώτερο φυσιολογικό όριο) μπορεί να οφείλεται είτε σε αυξημένη παραγωγή ουρικού οξέος (αυξημένος μεταβολισμός των πουρινών ή κυτταρική καταστροφή που οδηγεί σε παραγωγή ουρικού οξέος) είτε σε περιορισμένη απέκκριση του ουρικού οξέος από τους νεφρούς.
Τις περισσότερες φορές το υψηλό επίπεδο ουρικού οξέος είναι απόρροια της μη αποβολής του με αποτελεσματικό τρόπο από τους νεφρούς. Παράγοντες που δυσχεραίνουν την αποβολή του είναι η κακή διατροφή, η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης, η λήψη συγκεκριμένων διουρητικών και η κατάχρηση αλκοόλ.
- Διουρητικά
- Κατάχρηση αλκοόλ
- Γενετική προδιάθεση
- Υποθυρεοειδισμός
- Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα
- Παχυσαρκία
- Ψωρίαση
- Στεφανιαία νόσος
- Υπέρταση
- Διατροφή πλούσια σε πουρίνες (συκώτι, σαρδέλες, σάλτσα, αποξηραμένα φασόλια, αρακάς, μανιτάρια, αντζούγιες)
- Νεφρική ανεπάρκεια
- Σύνδρομο λύσης όγκου (αιφνίδια απελευθέρωση κυττάρων στο αίμα που οφείλεται σε διάφορους καρκίνους ή σε χημειοθεραπεία)
- Χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία
Δεν είναι σαφές αν οι ασθενείς θα εκδηλώσουν κάποιο εμφανές σύμπτωμα, ώστε να αντιληφθούν ότι έχουν αυξημένο ουρικό οξύ. Αν εμφανιστούν συμπτώματα τότε αυτά μπορεί να οφείλονται σε: σχηματισμό τόφων (κρύσταλλοι ουρικών αλάτων σε περιοχές του σώματος όπως οι χόνδροι, οι αρθρώσεις, οι τένοντες, τα οστά και οι νεφροί), σχηματισμό λίθων στους νεφρούς και σε ουρική αρθρίτιδα (φλεγμονή, πρήξιμο και ερυθρότητα στην άρθρωση).
Ουρικό οξύ: Φυσιολογικές τιμές
| Ενήλικες Άντρες | 3.5-7.2 mg/dL |
| Μετεμμηνοπαυσιακές Γυναίκες | 3.5-7.2 mg/dL |
| Προεμμηνοπαυσιακές Παιδιά | 2.6-6.0 mg/dL |
Ουρικό οξύ: Ασυμπτωματική υπερουριχαιμία
Η υπερουριχαιμία είναι πολύ συχνή στο γενικό πληθυσμό. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα άτομα με υπερουριχαιμία δεν παρουσιάζουν ποτέ κλινικές εκδηλώσεις ουρικής αρθρίτιδας. Έχει υπολογιστεί ότι μόνο 10-15% των ατόμων με συνεχή και μεγάλη υπερουριχαιμία παρουσιάζουν τελικά ουρική αρθρίτιδα μετά από παρέλευση ακόμη και δεκαετιών.
Στο ερώτημα γιατί από το σύνολο των ατόμων με υπερουριχαιμία μόνο ένα μικρό ποσοστό εμφανίζει οξεία ουρική αρθρίτιδα, η απάντηση δεν είναι πλήρως γνωστή. Είναι, ωστόσο, γνωστό ότι ορισμένοι παράγοντες ευνοούν την προσβολή οξείας ουρικής αρθρίτιδας. Ένας τέτοιος παράγοντας είναι η απότομη αύξηση ή μείωση των επιπέδων του ουρικού οξέος στο αρθρικό υγρό, που έχει ως αποτέλεσμα την καθίζηση ή την απελευθέρωση κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου μέσα στην άρθρωση. Τέτοια ταχεία μεταβολή στα επίπεδα ουρικού οξέος προκαλείται:
- Επαναλαμβανόμενος μικροτραυματισμός μιας άρθρωσης :
- από μεγάλη κατανάλωση οινοπνεύματος
- από βαρια γεύματα πλούσια σε ζωικές πουρίνες
- από φάρμακα
Οι επαναλαμβανόμενοι μικροτραυματισμοί σε μια άρθρωση, όπως π.χ. στην άρθρωση της βάσης του μεγάλου δακτύλου του ποδιού από παρατεταμένο βάδισμα, μπορεί να μην προκαλούν πόνο κατά τη διάρκεια του βαδίσματος αλλά αύξηση του αρθρικού υγρού μέσα στην άρθρωση. Κατά τη διάρκεια της νυχτερινής ανάπαυσης θα υπάρξει σχετικά ταχεία έξοδος ελεύθερου νερού από την άρθρωση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απότομη αύξηση των επιπέδων του ουρικού οξέος μέσα στην άρθρωση, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην καθίζηση κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου και στην εκδήλωση οξείας ουρικής αρθρίτιδας. Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να ερμηνεύσει το γιατί οι προσβολές της ουρικής αρθρίτιδας συμβαίνουν συχνά κατά τη νύχτα και μάλιστα στην άρθρωση της βάσης του μεγάλου δακτύλου του ποδιού.
Η μεγάλη κατανάλωση οινοπνεύματος καθώς και τα πλούσια σε ζωικές πουρίνες βαριά γεύματα αυξάνουν απότομα την παραγωγή ουρικού οξέος και μπορεί να οδηγήσουν σε προσβολή οξείας ουρικής αρθρίτιδας.
Διάφορα φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν επίσης επεισόδια οξείας ουρικής αρθρίτιδας είτε επειδή αυξάνουν απότομα τα επίπεδα του ουρικού οξέος (π.χ. ορισμένα διουρητικά φάρμακα, η κυκλοσπορίνη ή μικρές δόσεις ασπιρίνης) είτε επειδή τα μειώνουν απότομα (π.χ. η αλλοπουρινόλη κατά τηνέναρξη της χορήγησής της).
Ουρικό οξύ: Ουρική αρθρίτιδα και συμπτώματα
Η αύξηση του ουρικού οξέος ( δηλαδή υπερουριχαιμία) στο αίμα μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή αρθρίτιδας, γνωστή ως ουρική αρθρίτιδα. Περίπου το 10% – 15% των ατόμων με συνεχή ασυμπτωματική υπερουριχαιμία, δηλαδή με χρόνια και ιδιαιτέρως αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα, θα παρουσιάσουν τελικά ουρική αρθρίτιδα. Αυτό μπορεί να γίνει και μετά από δεκαετίες, ενώ δεν είναι πλήρως γνωστός ο λόγος που μόνο αυτό το μικρό ποσοστό θα αναπτύξει τελικά αρθρίτιδα Η αυξημένη συγκέντρωση του ουρικού οξέος στο αίμα έχει ως αποτέλεσμα την εναπόθεση στην επιφάνεια του αρθρικού χόνδρου κρυστάλλων.
Οι κρύσταλλοι αυτοί αποτελούνται από ουρικό μονονάτριο, ένας άλας του ουρικού οξέος. Η άρθρωση που προσβάλλεται συχνότερα είναι η 1η μεταταρσιοφαλαγγική, δηλαδή η άρθρωση στη βάση του μεγάλου δακτύλου του ποδιού. Επίσης μπορούν να προσβληθούν τα γόνατα, η ποδοκνημική άρθρωση (αστράγαλος) και σπανιότερα αρθρώσεις του χεριού, οι καρποί και οι αγκώνες.
Τα πιθανά συμπτώματα που θα εμφανιστούν είναι :
- Πόνος στις αρθρώσεις που έχουν προσβληθεί. Ο πόνος είναι συνήθως εντονότερος τις πρώτες 4-10 ώρες από την εμφάνισή του.
- Έντονη ευαισθησία στις αρθρώσεις. Εφόσον ο πόνος υποχωρήσει, η ευαισθησία μπορεί να διαρκέσει από μερικές μέρες μέχρι και μερικές εβδομάδες.
- Ερυθρότητα των αρθρώσεων
- Φλεγμονή
- Οίδημα και διόγκωση των αρθρώσεων
- Περιορισμένη κινητικότητα, εντονότερη όσο η ουρική αρθρίτιδα προχωρά.
Ουρικό οξύ: Αντιμετώπιση και θεραπεία
Η θεραπεία εξαρτάται από το αίτιο που προκαλεί την υπερουριχαιμία, συνεπώς αν συνυπάρχει κάποιο άλλο νόσημα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Αν ο ασθενής είναι ασυμπτωματικός συνήθως δεν απαιτείται φαρμακευτική αγωγή για τη μείωση του ουρικού οξέος. Υπάρχουν τροφές που αυξάνουν το επίπεδό του και έτσι, καλό θα ήταν να καταναλώνονται με μέτρο:
- Αλκοόλ
- Κόκκινο κρέας
- Εντόσθια
- Θαλασσινά
- Αναψυκτικά με ζάχαρη
- Αμύγδαλα
- Ντομάτα
- Μανιτάρια
Επίσης, κάποια φάρμακα για άλλες παθήσεις μπορεί να ευθύνονται για την αύξηση του ουρικού οξέος.
Για να μειώσεις το ουρικό οξύ πρέπει να γίνουν κάποιες αλλαγές στη διατροφή. Συνιστάται η κατανάλωση άφθονου νερού και χυμών φρούτων πλούσιων σε βιταμίνη C (πορτοκάλι, μανταρίνι, φράουλες, ακτινίδιο, ροδάκινο, μάνγκο, ανανάς, λεμόνι).Επίσης, υπάρχουν βότανα που είναι πολύ αποτελεσματικά στην απομάκρυνση των κρυστάλλων ουρικού οξέος.
Σε περίπτωση που διαγνωστεί ουρική αρθρίτιδα θα πρέπει να ληφθεί ειδική φαρμακευτική αγωγή σε συνεργασία με τον θεράπων ιατρό.
Όσοι έχουν αυξημένο ουρικό οξύ ή/και ουρική αρθρίτιδα θα πρέπει να υιοθετήσουν μία διατροφή χαμηλή σε πουρίνες. Καθώς, όπως είπαμε ήδη, το αυξημένο ουρικό οξύ συνήθως συνυπάρχει με την παχυσαρκία, το μεταβολικό σύνδρομο και τον διαβήτη, η διατροφή θα πρέπει να προσαρμοσθεί και σε αυτές τις συννοσηρότητες. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντικό ο ασθενής να συμβουλεύεται τον ειδικό Διαιτολόγο-Διατροφολόγο, ο οποίος θα τον καθοδηγήσει μέσω ενός ισορροπημένου διατροφικού πλάνου, τόσο στην απώλεια βάρους εάν αυτό είναι απαραίτητο, όσο και στη μείωση της τιμής του ουρικού οξέος.