Η Διεθνής Υπηρεσία Πρόληψης της Τύφλωσης (International Agency for the Prevention of Blindness, IAPB) δημοσίευσε ένα σύντομο κουΐζ έξι ερωτήσεων, με τις οποίες μπορείτε να αξιολογήσετε πόσο καλά φροντίζετε τον εαυτό σας:
Οι έξι ερωτήσεις είναι συνοπτικά οι εξής:
1. Κάνετε τακτικά διαλείμματα όταν χρησιμοποιείτε το λάπτοπ, το κινητό ή το τάμπλετ σας; Αν ναι, πόσο συχνά;
2. Έχετε βγει για φαγητό με τους φίλους σας. Τι παραγγέλνετε; Μπριζόλα με τηγανητές πατάτες; Κάτι υγιεινό; Ή κάτι ενδιάμεσο;
3. Σας έχει γράψει ο οφθαλμίατρος διορθωτικά γυαλιά. Πόσο συχνά τα φοράτε;
4. Φοράτε γυαλιά ηλίου όταν βρίσκεστε σε υπαίθριο χώρο; Αν ναι, πόσο συχνά;
5. Καπνίζετε;
6. Πότε πήγατε για τελευταία φορά στον οφθαλμίατρο για προληπτικό έλεγχο των ματιών σας;
Συμβουλές για τα μάτια σας
1. Να ξεκουράζετε τακτικά τα μάτια σας. Η υπερβολική ενασχόληση με τις ψηφιακές οθόνες καταπονεί τα μάτια, αυξάνοντας τον κίνδυνο ξηροφθαλμίας και κεφαλαλγίας. Ιδανικά πρέπει να ακολουθείτε τον «κανόνα 20-20-20». Ο κανόνας αυτός πρεσβεύει πως, όταν χρησιμοποιείτε ψηφιακή οθόνη, κάθε 20 λεπτά θα κοιτάζετε επί 20 δευτερόλεπτα ένα αντικείμενο, το οποίο βρίσκεται σε απόσταση 20 ποδών (6 μέτρων).
2. Προσέξτε τη διατροφή σας. Η διατροφή έχει σημαντικό αντίκτυπο στην υγεία των ματιών. Χρειάζεστε καθημερινά φρούτα και λαχανικά, ιδίως σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως το σπανάκι, τα χόρτα και το κατσαρό λάχανο. Μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι τα μάτια ωφελούνται από τη συστηματική κατανάλωση ωμέγα-3 λιπαρών οξέων. Η καλύτερη φυσική πηγή τους είναι τα ιχθυέλαια και τα λιπαρά ψάρια, όπως οι σαρδέλες, ο τόνος και ο σολομός. Για καλή υγεία συνιστώνται τουλάχιστον δύο μερίδες την εβδομάδα.
3. Να φοράτε με συνέπεια τα διορθωτικά γυαλιά σας. Η χρήση τους δεν πρέπει να γίνεται κατά το δοκούν, αλλά με βάση τις συστάσεις του οφθαλμιάτρου σας. Χωρίς αυτά τα μάτια σας καταπονούνται για να εστιάσουν σωστά το φως και να δείτε καθαρά, με συνέπεια να εκδηλώνετε συμπτώματα όπως κεφαλαλγίες και οφθαλμική κόπωση.
4. Να φοράτε καθημερινά γυαλιά ηλίου. Σας είναι εξίσου απαραίτητα με το αντηλιακό, με το οποίο πρέπει να αλείφετε το δέρμα σας χειμώνα-καλοκαίρι. Τα μάτια είναι ευάλωτα στις επιδράσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας, επομένως χρειάζονται προστασία και τον χειμώνα και τις ημέρες με ελαφρά συννεφιά. Βεβαιωθείτε μόνο ότι έχετε προμηθευτεί τα κατάλληλα γυαλιά ηλίου (πρέπει να παρέχουν 100% προστασία έναντι της UVA και της UVB) από κατάστημα οπτικών και όχι από πλανόδιους πωλητές ή από άγνωστες ιστοσελίδες στο διαδίκτυο.
5. Μην καπνίζετε. Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης σοβαρών οφθαλμοπαθειών, όπως η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και ο καταρράκτης. Μπορεί επίσης να προκαλέσει βλάβες στο οπτικό νεύρο και να αυξήσει τον κίνδυνο μόνιμης απώλειας της όρασης.
6. Να κάνετε τακτικά τσεκ απ. Ο προληπτικός έλεγχος των ματιών μπορεί να εντοπίσει εγκαίρως κάθε διαταραχή της όρασης, είτε αυτή οφείλεται στα γονίδια ή την ηλικία σας, είτε σε άλλα υποκείμενα προβλήματα υγείας, όπως η υπέρταση ή ο σακχαρώδης διαβήτης. Θέστε ως στόχο να πηγαίνετε στον οφθαλμίατρο μία φορά κάθε 1-2 χρόνια. Ο προληπτικός έλεγχος πρέπει να αρχίζει από την παιδική ηλικία. Οι πάσχοντες από διαβήτη πρέπει να ελέγχονται κάθε χρόνο.
Τα σημάδια στα μάτια σας που αποκαλύπτουν προβλήματα
Πρησμένα, ευαίσθητα ή ερεθισμένα μάτια; Τι μπορεί να σημαίνουν και τι αποκαλύπτουν για την υγεία σας.
Για τους επιστήμονες τα μάτια είναι καθρέπτης όχι της ψυχής, αλλά της υγείας σας.
Αγγειακά νοσήματα, αυτοάνοσες παθήσεις, αιματολογικές και μεταβολικές διαταραχές αποτελούν μερικά μόνο από τα προβλήματα υγείας που μπορεί να αποκαλύψει μια τυπική επίσκεψη στον οφθαλμίατρο. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας έπειτα, χαρακτηριστικά των ματιών θα καταδείξουν και την παρουσία νευροεκφυλιστικών παθήσεων όμως η νόσος Αλτσχάιμερ.
Όσο οι επιστημονικές εξελίξεις «τρέχουν», σημειώνει η Δρ Barbara Pierscionek, καθηγήτρια και Αντιπρύτανης του τμήματος Έρευνας και Καινοτομίας του βρετανικού Πανεπιστημίου Anglia Ruskin, θα ενισχύεται ο ρόλος των ματιών ως διαγνωστικό εργαλείο, κυρίως γιατί απαιτεί λιγότερο επεμβατικές μεθόδους για την εξέτασή του.
Σύμφωνα με τη Δρ Pierscionek εντούτοις, καθένας μπορεί να ελέγξει τα μάτια του και να αναζητήσει προειδοποιητικά σημάδια και ενδείξεις προβλημάτων υγείας όπως:
Αλλαγές στο μέγεθος της κόρης
Η κόρη θα συσταλεί στο φως και θα διασταλεί σε πιο σκοτεινά περιβάλλονται. Καθυστέρηση σε αυτές τις άμεσες φυσιολογικά αποκρίσεις ίσως σημαίνει την ύπαρξη παθολογικών καταστάσεων όπως η νόσος Αλτσχάιμερ, επιπτώσεις από τη λήψη φαρμάκων ή τη χρήση ναρκωτικών ουσιών.
Κόκκινα ή κίτρινα μάτια
Τα ερεθισμένα κατακόκκινα μάτια θα μαρτυρήσουν κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών ή κάποια μόλυνση που θα υποχωρήσει εντός λίγων ημερών. Αν επιμένουν, τότε συντρέχει ενδεχομένως μια σοβαρότερη λοίμωξη, ερεθισμός από τους φακούς επαφής ή φλεγμονή. Σε ακραία περίπτωση, τα κόκκινα μάτια θα οφείλονται στο γλαύκωμα.
Το κίτρινο χρώμα στον σκληρό χιτώνα των ματιών (λευκό τμήμα), είναι το πλέον προφανές σημάδι ίκτερου και ηπατοπάθειας με υπόβαθρο τη φλεγμονή του ήπατος (ηπατίτιδα), γενετικές ή αυτοάνοσες καταστάσεις, τη λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων, λοίμωξη από ιούς ή παρουσία καρκινικών όγκων.
Κόκκινο σημάδι
Το υπόσφαγμα όπως ονομάζεται η υποεπιπεφυκοτική αιμορραγία, αποτελεί ένα «αιμάτωμα στο μάτι» που οφείλεται στη διάρρηξη κάποιου μικρού αιμοφόρου αγγείου. Μοιάζει ανησυχητικό, θα υποχωρήσει όμως σε λίγες ημέρες τις περισσότερες φορές. Παρ’ όλα αυτά, ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη υπέρτασης, διαβήτη και διαταραχών της πήξης του αίματος ή προβλημάτων από λαμβανόμενες δόσεις ασπιρίνης.
Σημάδι δακτυλίου γύρω από τον κερατοειδή
Ένα λευκό ή γκρι δαχτυλίδι γύρω από τον κερατοειδή χιτώνα μπορεί να σημαίνει υψηλή χοληστερόλη και αυξημένο κίνδυνο καρδιοπάθειας ή να είναι σημάδι αλκοολισμού. Λόγω του εντοπισμού του σε ηλικιωμένα άτομα, του δόθηκε η λατινική ονομασία arcus senilis που σημαίνει «γεροντικό τόξο».
Λιπαρό εξόγκωμα
Το στεάτιο και το πτερύγιο αποτελούν καλοήθεις εκφυλιστικές αλλοιώσεις στον επιπεφυκότα που συνδέονται με τη μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο και τους χρόνιους ερεθισμούς. Το πρώτο αποτελεί ένα λευκοκιτρινωπό οζίδιο από εναποθέσεις λιπιδίων, πρωτεϊνών και ασβεστίου, ενώ το δεύτερο μια τριγωνική πτυχή από ινοαγγειακό ιστό. Η αντιμετώπιση του στεατίου μπορεί να περιλαμβάνει οφθαλμικές σταγόνες ή χειρουργείο, ενώ το πτερύχιο θα χρειαστεί επέμβαση αν πλησιάζει τον οπτικό άξονα.
Διογκωμένα μάτια
Αν τα διογκωμένα μάτια δεν είναι συγγενές χαρακτηριστικό αλλά προέκυψαν στην πορεία της ζωής του ατόμου, το πιθανότερο είναι να οφείλονται σε διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα, ενώ ένας μόνο διογκωμένος οφθαλμός μπορεί να οφείλεται σε τραυματισμό, μόλυνση ή, σπανιότερα, όγκο.
Προβλήματα στα βλέφαρα
Αν τα βλέφαρά σας «πεταρίζουν», τότε σας ταλαιπωρούν μυοκυμίες των βλεφάρων όπως λέγεται η ακούσια κίνηση των ματιών, συσπάσεις που αποδίδονται συνήθως στο στρες, τη άνιση πρόσληψη θρεπτικών συστατικών ή την υπερκατανάλωση καφεΐνης.
Το χαλάζιο και η κριθή (κριθαράκι) από την άλλη είναι από τις συχνότερες φλεγμονώδεις παθήσεις των βλεφαρικών αδένων που χρήζουν επίσκεψης στον οφθαλμίατρο. Βασική διαφορά των δύο είναι ότι η κρίθη οφείλεται σε λοίμωξη του θύλακα της βλεφαρίδας ενώ το χαλάζιο απόκριση του οργανισμού σε «παγιδευμένες» σμηγματώδεις εκκρίσεις.