Οι φυσιολογικές τιμές της θερμοκρασίας του ανθρώπινου σώματος κυμαίνονται από τους 36,1 έως και τους 37,2 βαθμούς Κελσίου, ενώ τείνει να είναι 0,5 βαθμούς υψηλότερη την ημέρα απ’ ό,τι στη μέση της νύχτας. Ο τρόπος μέτρησης της σωματικής θερμοκρασίας επίσης μπορεί να επηρεάσει τις τιμές της. Τα θερμόμετρα για το στόμα έχουν μεγαλύτερο εύρος φυσιολογικών τιμών απ’ ό,τι εκείνα για τον πρωκτό ή το αφτί.
Ανεξαρτήτως, πάντως, της θεωρούμενης ως φυσιολογικής θερμοκρασίας για κάθε άτομο ξεχωριστά, είναι παγκοσμίως αποδεκτό ότι από τους 38 βαθμούς Κελσίου και πάνω ένας άνθρωπος έχει πυρετό που υποδηλώνει ασθένεια. Επίσης, όταν η θερμοκρασία του σώματος είναι χαμηλότερη των 35,5 βαθμών Κελσίου, έχουμε υποθερμία.
Πυρετός & Δέκατα: Τι είναι ο πυρετός;
Ο πυρετός είναι μια προσωρινή αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, και προκαλείται συνήθως από κάποια ασθένεια. Αν το θερμόμετρο δείξει πάνω από 38 βαθμούς Κελσίου, τότε μιλάμε για πυρετό. Ο πυρετός συνήθως υποχωρεί μέσα σε λίγες ημέρες, και ίσως να προκαλέσει και τα εξής συμπτώματα: ρίγος, πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους, έλλειψη όρεξης, ευερεθισότητα, αφυδάτωση και αίσθηση αδυναμίας. Από 39,4 βαθμούς και πάνω, πρέπει να μιλήσετε αμέσως με έναν γιατρό. Επίσης, μιλήστε με τον γιατρό σας αν ο πυρετός συνοδεύεται από έντονο πονοκέφαλο, εξανθήματα, πιασμένο λαιμό και πόνο στις αρθρώσεις όταν σκύβετε. Επίσης, αν μαζί του υπάρχει επίμονος εμετός, δυσκολία στην αναπνοή και πόνος στο στήθος.
Πυρετός & Δέκατα: Είναι στα αλήθεια κακό πράγμα ο πυρετός;
Είναι σίγουρα ένα σύμπτωμα που μας έχει κάνει όλους να φοβηθούμε, αλλά ο ρόλος του στον οργανισμό είναι να βοηθά. Όταν το σώμα μας αντιμετωπίζει κάποιο παθογόνο, ο πυρετός συνήθως είναι η αντίδρασή του για να πολεμήσει αυτή την λοίμωξη. Αν ο γιατρός σας υποψιαστεί κάποια βακτηριακή μόλυνση, ίσως να σας γράψει ένα αντιβιοτικό. Αλλά, σε γενικές γραμμές, δεν είναι πάντα η καλύτερη κίνηση να πάρουμε αμέσως αντιπυρετικό – το σώμα μας κάτι θέλει να μας πει.
Πυρετός & Δέκατα: Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την θερμοκρασία του σώματος μας
1.Το απόγευμα η θερμοκρασία του σώματος ανεβαίνει
Αμερικανική έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Journal of General Internal Medicine διαπίστωσε ότι η θερμοκρασία του σώματος είναι στα χαμηλότερα επίπεδα μεταξύ 3-5 π.μ. και στα υψηλότερα μεταξύ 4-6 μ.μ. , εξηγώντας γιατί μερικές φορές νιώθουμε πιο ζεστοί ή πιστεύουμε πώς έχουμε δέκατα, εκείνες τις ώρες.
2.Όσο μεγαλώνουμε η θερμοκρασία πέφτει
Ο μέσος όρος της θερμοκρασίας σώματος των γυναικών στην ηλικία των 20 είναι 36.5c, ενώ στην ηλικία των 80 είναι 36.1c. Παρόμοια μείωση παρατηρείται και στους άνδρες σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Journals of Gerontology.
Η ανάλυση έδειξε επίσης ότι οι άνδρες έχουν χαμηλότερη θερμοκρασία σώματος από τις γυναίκες, γεγονός που αποδίδεται στο ρόλο των γυναικείων ορμονών.
3.Μαζί με το σωματικό βάρος ανεβαίνει και η θερμοκρασία
Όσο μεγαλύτερο το βάρος του σώματος, τόσο υψηλότερη η μέση θερμοκρασία του σώματος. Αν και η εξήγηση γι’ αυτό το φαινόμενο δεν είναι ξεκάθαρη, εικάζεται ότι παίζουν ρόλο τα φλεγμονώδη χημικά μόρια που απελευθερώνονται από το πλεονάζον λίπος.
4.Μπορούμε να ανεβάσουμε πυρετό λόγω στρες
Το στρες μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, μια κατάσταση γνωστή και ως ψυχογενής πυρετός. Μάλιστα ιαπωνική έρευνα απέδωσε το 18% των αγνώστου αιτιολογίας περιπτώσεων πυρετού σε παιδιά στο στρες και την ψυχική φόρτιση.
5.Ο πυρετός είναι ωφέλιμος
Ο πυρετός, ως φυσική απάντηση του οργανισμού σε μια λοίμωξη, αποτελεί ωφέλιμη βιολογική διαδικασία. Η ανάπτυξη και ο πολλαπλασιασμός των μικροοργανισμών επιβραδύνεται σημαντικά σε θερμοκρασία που υπερβαίνει τους 37 °C, ενώ η η αντιμετώπιση του υψηλού πυρετού (με λήψη αντιπυρετικών) δεν βελτιώνει την πορεία της νόσου.
Πυρετός & Δέκατα: Πότε να επικοινωνήσετε με γιατρό;
- Υπάρχει προχωρημένη ηλικία.
- Υπάρχει ιστορικό καρκίνου και χημειοθεραπείας.
- Προηγήθηκε ταξίδι σε χώρες της Αφρικής, Ασίας, Νότιας Αμερικής και Μέσης Ανατολής.
- Υπάρχει κύηση.
- Υπάρχει ιστορικό αγωγής με κορτικοειδή επί μακρόν.
- Υπάρχει ιστορικό καρδιακής ανεπάρκειας, χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, ηπατικής ή νεφρικής ανεπάρκειας ή σακχαρώδους διαβήτη.
- Όταν ο πυρετός συνοδεύεται από δερματικό εξάνθημα, δύσπνοια, πονοκέφαλο ή πόνο στον αυχένα, σπασμούς, σύγχυση, εμέτους ή διάρροιες και τέλος όταν συνυπάρχει σοβαρός πόνος στην κοιλιακή χώρα ή στην οσφυική χώρα ή στο θώρακα.
Πυρετός & Δέκατα: Τι αλλάζει στην παιδική ηλικία;
Μολονότι ο πυρετός είναι μέρος της άμυνας του οργανισμού μας απέναντι σε πιθανούς εισβολείς και ασθένειες, οι γονείς τείνουν να ανησυχούν ιδιαίτερα όταν εμφανίζεται στα μωρά νεαρής ηλικίας. Πυρετός είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος πάνω από το φυσιολογικό. Η θερμοκρασία σε εάν υγιές παιδί κυμαίνεται μεταξύ 36,5 – 37,8 βαθμούς Κελσίου. Ένα παιδί έχει πυρετό εάν η θερμοκρασία είναι:
- Μεγαλύτερη των 37,2 στη μασχάλη.
- Μεγαλύτερη των 37,8 στο στόμα ή αυτί.
- Μεγαλύτερη των 38 στο ορθό
Ο καλύτερος τρόπος μέτρησης της θερμοκρασίας του μωρού σας
Η καλύτερη μέθοδος μέτρησης του πυρετού σε βρέφος ή μικρό παιδί είναι από το ορθό. Στο μεγαλύτερο παιδί μπορούν να χρησιμοποιηθούν ουσιαστικά όλοι οι μέθοδοι μέτρησης θερμοκρασίας. Η μέθοδος από το στόμα είναι δύσκολο να χρησιμοποιηθεί στα παιδιά κάτω των 3 – 4 χρόνων αφού δύσκολα ένα παιδί της ηλικίας αυτής κρατά το στόμα κλειστό. Τα ταινιοειδή θερμόμετρα δέρματος είναι εύκολα, απλά στη χρήση τους αλλά δεν είναι όμως αξιόπιστα. Γι αυτό θα πρέπει να αποφεύγονται. Τα νεότερα θερμόμετρα τα οποία μετρούν το πυρετό από το αυτί κοστίζουν ακριβά αλλά μπορούν γρήγορα, εύκολα να μετρήσουν τη θερμοκρασία σώματος στο αυτί σε οποιοδήποτε παιδί. Να θυμάστε όμως ότι θα πρέπει να αποφεύγονται εάν το παιδί έχει ωτίτιδα.
Τόσο τα κλασικά γυάλινα με υδράργυρο θερμόμετρα όσο και τα πιο καινούρια ψηφιακά μπορούν να δώσουν ακριβείς μετρήσεις. Εκείνο που έχει σημασία είναι να επιλέξετε ένα θερμόμετρο που εσείς σαν γονείς ξέρετε να χρησιμοποιείτε. Γονείς να θυμάστε ότι, τα υδραργυρικά θερμόμετρα έχουν απαγορευτεί. Γι αυτό όσοι γονείς έχετε υδραργυρικό θερμόμετρο στο σπίτι προτρέπεστε να το αντικαταστήσετε. Παραδώστε το υδραργυρικό θερμόμετρο στις αρμόδιες αρχές.
Συμβουλές για την αντιμετώπιση του
- Αφαιρέστε τα ρούχα του παιδιού. Ντύστε το παιδί ελαφρά.
- Χορηγείστε στο παιδί άφθονα δροσερά υγρά. Ο ψηλός πυρετός προκαλεί απώλεια υγρών και μπορεί να οδηγήσει γρήγορα σε αφυδάτωση κυρίως στα μικρά παιδιά.
- Τα παιδιά που η θερμοκρασία τους είναι κάτω από 38,5 συνήθως δε χρειάζονται αντιπυρετικά φάρμακα. Σημαντικό για το πότε θα χορηγήσετε αντιπυρετικό στο παιδί αποτελεί η διάθεση του παιδιού. Υπάρχουν παιδιά που μπορεί να ανέχονται ψηλό πυρετό και να αισθάνονται σχετικά καλά. Αντίστροφα υπάρχουν παιδιά, που δεν αισθάνονται καλά ακόμα και με πυρετό μεταξύ 37-38.
- Όταν το παιδί έχει πολύ ψηλό πυρετό, επιπλέον των αντιπυρετικών φαρμάκων κάντε του ένα χλιαρό μπάνιο (αφήστε το τουλάχιστον 10- 15 λεπτά). Το κρύο νερό πρέπει να αποφεύγεται γιατί μπορεί να προκαλέσει ρίγος, το οποίο αυξάνει τη θερμοκρασία του σώματος. Μη χρησιμοποιείτε οινόπνευμα αφού μπορεί να είναι τοξικό.
Πότε να απευθυνθείτε σε παιδίατρο;
- Όταν το παιδί έχει πυρετό και είναι μικρότερο των 3 μηνών.
- Όταν το παιδί έχει πυρετό για περισσότερο από 24 ώρες.
- Όταν το παιδί αρνείται να πάρει υγρά.
- Όταν ο πυρετός συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα όπως:
- Έντονο κλάμα
- Αδιαθεσία και μετά την πτώση του πυρετού
- Σπασμοί
- Υπνηλία
- Διανοητική σύγχυση
- Δυσκολία στην αναπνοή
- Επαναλαμβανόμενοι εμετοί ή διάρροια
- Οποιοδήποτε εξάνθημα
Πυρετός & Δέκατα: Τι δεν πρέπει να κάνουμε στον πυρετό;
- Απαγορεύεται η χορήγηση ασπιρίνης στα παιδιά
- Απαγορεύεται η χορήγηση ασπιρίνης και ΜΣΑΦ σε ενήλικες χωρίς γαστροπροστασία και σε άτομα που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή
- Απαγορεύεται η χρήση αντιβιοτικών χωρίς ιατρική συμβουλή
- Απαγορεύεται η χρήση αλκοόλ
- Όχι υπερβολικό ντύσιμο ή πολλά κλινοσκεπάσματα
- Όχι εντριβές ή επιθέματα με οινόπνευμα ή πετρέλαιο (δεν προσφέρουν θεραπευτικά, σοβαρός κίνδυνος δερματολογικών επιπλοκών)
Πυρετός & Δέκατα: Πότε να χρησιμοποιήσετε αντιπυρετικά;
Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, να ξεκαθαρίσουμε ότι ο πυρετός συμβάλλει στην αντιμετώπιση των λοιμώξεων, αφού μέσω των υψηλών θερμοκρασιών ο οργανισμός μας προσπαθεί να αντιμετωπίσει τον πολλαπλασιασμό των βακτηρίων και των ιών. Αυτό σημαίνει ότι είναι καλύτερο να μην καταφύγουμε σε αντιπυρετικά από την πρώτη στιγμή και συγκεκριμένα, προτού το θερμόμετρο «αγγίξει» περίπου τους 38 βαθμούς Κελσίου. Στην περίπτωση, βέβαια, που τα ρίγη ή οι πόνοι στο σώμα μας προκαλούν δυσφορία, ακόμη και όταν έχουμε δέκατα -δηλαδή όταν η θερμοκρασία του σώματός μας δεν ξεπερνά τους 37,5°C – τότε μπορούμε να στραφούμε σε ένα αντιπυρετικό με παρακεταμόλη, για να ανακουφιστούμε.
Πυρετός & Δέκατα: Γιατί επιλέγουμε παρακεταμόλη;
Ο λόγος που αναφερόμαστε συγκεκριμένα στην παρακεταμόλη, δεν σχετίζεται μόνο με το γεγονός ότι πρόκειται για την πιο ευρέως διαδεδομένη αναλγητική ουσία παγκοσμίως, που χρησιμοποιείται για την άμεση και ασφαλή ανακούφιση συμπτωμάτων όπως εκείνα του πυρετού, του πονοκεφάλου και μεταξύ άλλων, των νευραλγιών και των οδοντικών πόνων. Αφορά επίσης και σε έρευνες που έχουν δει το «φως» της δημοσιότητας το τελευταίο διάστημα, σχετικά με την ανακούφιση των συμπτωμάτων του Covid-19.
Παρά το γεγονός ότι οι εν λόγω έρευνες βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο και δεν έχουν καταλήξει σε ασφαλή συμπεράσματα, πολλοί είναι οι ειδικοί οι οποίοι συστήνουν τη λήψη αναλγητικών που περιέχουν παρακεταμόλη στην περίπτωση εμφάνισης πυρετού ή συμπτωμάτων που θυμίζουν εκείνα του κορονοϊού, υποστηρίζοντας πως είναι περισσότερο ασφαλή για τους ασθενείς, σε σύγκριση με τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (NSAIDs) και συγκεκριμένα, την ιβουπροφαίνη.
Συγκεκριμένα, υπάρχουν ειδικοί οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η παρακεταμόλη μπορεί να ανακουφίσει αποτελεσματικά από τον πονοκέφαλο και τον πυρετό λόγω κορονοϊού, δίχως να επιδεινώσει τα εν λόγω συμπτώματα και τη γενικότερη κατάσταση του ασθενή. Αντιθέτως, σε ό,τι αφορά στην ιβουπροφαίνη, φέρεται να υπάρχουν μικρές -για την ώρα- ενδείξεις ότι μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα και τη γενικότερη κατάσταση ενός ασθενούς με Covid-19. Όπως προαναφέραμε, βέβαια, πρόκειται για ενδείξεις και μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν ασφαλή αποτελέσματα που να αποδεικνύουν ότι η λήψη ιβουπροφαίνης επιδεινώνει με σιγουριά τα συμπτώματα του κορονοϊού.
Πυρετός & Δέκατα: Γιατί να αποφύγετε τα αντιπυρετικά;
Λαμβάνοντας αντιπυρετικά, οι άνθρωποι αναρρώνουν πιο αργά από τη γρίπη ή την ανεμοβλογιά. Η ασθένεια διαρκεί περισσότερο και έχει πιο έντονα συμπτώματα. Ακριβώς αυτό έχω παρατηρήσει και εγώ στα 30 χρόνια της πρακτικής μου. Σε μια γρίπη οι άνθρωποι και ειδικά τα παιδιά έχουν συνεχόμενα 39 με 40 βαθμούς πυρετό για 3 ημέρες και στη συνέχεια περνάει. Με τη χορήγηση αντιπυρετικών η γρίπη μπορεί να διαρκέσει πολύ περισσότερο, μια εβδομάδα ή και περισσότερο. Έτσι επιπλοκές, όπως η ωτίτιδα και η πνευμονία, εμφανίζονται πιο εύκολα, κάτι που σπάνια συμβαίνει όταν δε χορηγούνται αντιπυρετικά.
Η μόνη συστηματική ανασκόπηση σχετικά με τη χρήση αντιπυρετικών (τουλάχιστον από όσο γνωρίζω) πραγματοποιήθηκε σε ζώα. Δείχνει ακριβώς αυτό το αποτέλεσμα: η αντιπυρετική θεραπεία αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών και θνησιμότητας. Για παράδειγμα, ο ιός εξαπλώνεται πιο εύκολα στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα.
Η εργαστηριακή έρευνα υποστηρίζει αυτά τα κλινικά ευρήματα. Τα αντιπυρετικά μειώνουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος σε πολλά επίπεδα (για την επισκόπηση πατήστε εδώ). Καταστέλλουν την ανοσολογική αντίδραση η οποία λειτουργεί κυριολεκτικά «πυρετωδώς». Η μετακίνηση των λεμφοκυττάρων, η απόκριση ιντερφερόνης και η ενζυμική δραστηριότητα, σημαντικές λειτουργίες για την ανοσοαπόκριση, μειώνονται.
Στο πλαίσιο της Covid-19 δύο μελέτες έχουν πολύ ενδιαφέρον.
- Όσο υψηλότερος ήταν ο πυρετός σε άτομα με πνευμονία, τόσο λιγότερες ήταν οι επιπλοκές. Το αποτέλεσμα αυτής της μελέτης συμφωνεί με την κλινική παρατήρηση του κυρίου Τσιόδρα ότι ο υψηλός πυρετός συσχετίζεται με ένα καλύτερο αποτέλεσμα της έκβασης της Covid-19.
- Μία μελέτη συνέκρινε ασθενείς σε κρίσιμη κατάσταση που έλαβαν θεραπεία με και χωρίς αντιπυρετικά. Οι ασθενείς που έλαβαν αντιπυρετικά είχαν περισσότερες επιπλοκές και χειρότερη πορεία σε σημείο που η μελέτη διακόπηκε πρόωρα για ηθικούς λόγους.
Το γεγονός ότι τα αντιπυρετικά μπορεί να αυξήσουν τη σοβαρότητα μίας ιογενούς νόσου είχε ήδη συζητηθεί κατά τη διάρκεια της ισπανικής γρίπης. Η ασπιρίνη, τότε ένα νέο και «μαγικό» φάρμακο, είχε χρησιμοποιηθεί εκτενώς όταν η πανδημία μαινόταν. Η ασπιρίνη συνέβαλε σε υψηλότερη θνητότητα της νόσου.