Σάκχαρο: Φυσιολογικές τιμές – Υπεργλυκαιμία, Υπογλυκαιμία και Διαβήτης

Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι ένα συχνό μεταβολικό νόσημα που χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα γλυκόζης (σακχάρου) στο αίμα. Στο διαβήτη, ο οργανισμός παράγει λιγότερη ή και καθόλου ινσουλίνη ή χρησιμοποιεί την ινσουλίνη με τρόπο μη αποτελεσματικό. Η αύξηση της συγκέντρωσης του σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) και διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης εμφανίζεται είτε ως αποτέλεσμα της ελαττωμένης έκκρισης ινσουλίνης είτε λόγω της ελάττωσης της ευαισθησίας των κυττάρων του σώματος στη δράση της ορμόνης αυτής (ινσουλίνη).

Σάκχαρο: Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές;

Φυσιολογική τιμή σάκχαρου είναι η τιμή  που δεν ξεπερνά τα 100 mg/dL όταν δεν έχουμε φάει για 8 τουλάχιστον ώρες, γι’ αυτό και η μέτρηση ονομάζεται γλυκόζη ή σάκχαρο νηστείας. Φυσιολογικό θεωρείται επίσης το σάκχαρο που δεν ξεπερνά τα 140 mg/dL 2 ώρες μετά το φαγητό.

Κατά τη διάρκεια της ημέρας, τα επίπεδα του σακχάρου είναι συνήθως πιο χαμηλά πριν φάμε. Στα άτομα που δεν πάσχουν από  διαβήτη, τα επίπεδα του σακχάρου πριν τη συνήθη ώρα ενός γεύματος είναι 70-80 mg/dL. Για άλλους, βέβαια, η μέση τιμή μπορεί να είναι χαμηλότερη (60 mg/dL) και για άλλους υψηλότερη (90 mg/dL).

Σε αρκετούς ανθρώπους το σάκχαρο δεν πέφτει ποτέ κάτω από τα 60 mg/dL, ακόμη και μετά από πολλές ώρες χωρίς φαγητό. Όταν κάνουμε δίαιτα ή έχουμε πολλές ώρες να φάμε, το συκώτι διατηρεί τα επίπεδα του σακχάρου μέσα στα όρια του φυσιολογικού μετατρέποντας το συσσωρευμένο λίπος και τη μυϊκή μάζα σε γλυκόζη.

Σάκχαρο: Πώς πραγματοποιούνται οι μετρήσεις;

Το σάκχαρο δεν μετριέται μόνο με μία εξέταση, αλλά με τρεις. Για να γίνει διάγνωση του διαβήτη, κάθε μία από αυτές πρέπει να επαναληφθεί και να είναι παθολογική δύο φορές, σε διαφορετικές ημέρες.

Γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη: Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (συμβολίζεται HbA1c) είναι ένδειξη της μέσης τιμής του σακχάρου κατά τους 2-3 τελευταίους μήνες.Η HbA1c μετριέται σε ποσοστό επί τοις εκατό (%) και οι τιμές της σημαίνουν τα εξής:

Φυσιολογικές τιμές = κάτω από 5,7%

Προδιαβήτης = από 5,7% έως 6,4%

Διαβήτης = 6,5% ή υψηλότερο

Σάκχαρο νηστείας: Η εξέταση αυτή μετρά το σάκχαρο όταν είστε νηστικοί, δηλαδή όταν έχουν περάσει τουλάχιστον 8 ώρες από την τελευταία φορά που φάγατε, ή ήπιατε κάτι. Η εξέταση αυτή συνήθως γίνεται το πρωί, πριν φάτε πρωινό.

Το σάκχαρο μετριέται σε χιλιοστά του γραμμαρίου ανά δέκατο του λίτρου (mg/dl) και οι τιμές του είναι ως εξής:

Φυσιολογικές τιμές = κάτω από 100 mg/dl

Προδιαβήτης = 100 έως 125 mg/dl

Διαβήτης = 126 mg/dl ή υψηλότερο

Καμπύλη σακχάρου: Η καμπύλη σακχάρου είναι μία δίωρη εξέταση, που ελέγχει το σάκχαρο πριν και 2 ώρες έπειτα από την κατανάλωση ενός ροφήματος με γλυκόζη.Η εξέταση αυτή αποκαλύπτει πως μεταβολίζεται η γλυκόζη (δηλαδή το σάκχαρο) από τον οργανισμό. Στις 2 ώρες έπειτα από την κατανάλωση του ροφήματος γλυκόζης, τα αποτελέσματα σημαίνουν τα εξής:

Φυσιολογικές τιμές = κάτω από 140 mg/dl

Προδιαβήτης = από 140 έως 199 mg/dl

Διαβήτης = 200 mg/dl ή υψηλότερο

Σάκχαρο: Παράγοντες αύξησης των φυσιολογικών τιμών

Αύξηση βάρους

Η συγκέντρωση λίπους, ειδικά στην περίμετρο της μέσης, αυξάνει την πιθανότητα να αναπτύξετε αντίσταση στην ινσουλίνη, η οποία αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση διαβήτη. Το υπερβολικό βάρος επιβαρύνει το πάγκρεας για την παραγωγή μεγαλύτερης ποσότητας ινσουλίνης. Όταν η συσσώρευση λίπους εντοπίζεται στην περιοχή της κοιλιάς, συγκεντρώνεται λίπος γύρω από τα όργανα, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο διαβήτη.

Αλλαγές στο δέρμα

Ο προδιαβήτης δεν συνοδεύεται συνήθως από συμπτώματα, κάποιοι άνθρωποι όμως μπορεί να εκδηλώσουν ήπια εκδοχή συμπτωμάτων διαβήτη, όπως η δίψα και η συχνοουρία . Ένα άλλο ανησυχητικό σημάδι είναι η δημιουργία κηλίδων στην επιδερμίδα. Οι σκούρες κηλίδες δημιουργούνται συνήθως στο πίσω μέρος του λαιμού, τους αγκώνες, τα γόνατα, τις αρθρώσεις και τις μασχάλες. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται μελανίζουσα ακάνθωση (acanthosisnigricans).

Γλυκά

Η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης αυξάνει τον κίνδυνο προδιαβήτη. Δεν αρκεί να κόψετε τα γλυκά, πρέπει να περιορίσετε τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες, όπως το άσπρο ψωμί και το άσπρο ρύζι, τα ζυμαρικά και τις πατάτες. Αντί αυτών, να προτιμάτε τους σύνθετους υδατάνθρακες, όπως το ψωμί και τα ζυμαρικά ολικής αλέσεως, τις πρωτεΐνες και τα λαχανικά.

Καθιστική ζωή

Η τακτική σωματική άσκηση βοηθά το σώμα σας να χρησιμοποιεί την ινσουλίνη πιο αποτελεσματικά. Μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να διατηρήσετε ένα υγιές βάρος, το οποίο, με τη σειρά του, μειώνει τον κίνδυνο προδιαβήτη και διαβήτη. Εάν κάνετε καθιστική ζωή ξεκινήστε ήπια δραστηριότητα, κάνοντας 10λεπτο περπάτημα τρεις φορές την ημέρα. Ιδανικός στόχος πρέπει να είναι η μέτρια σωματική άσκηση συνολικής διάρκειας 150 λεπτών την εβδομάδα.

Ηλικία

Η γήρανση αυξάνει τον κίνδυνο πολλών παθήσεων καθώς και του προδιαβήτη. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Διαβήτη, οι άνω των 45 πρέπει να ελέγχονται τακτικά για προδιαβήτη.

Κακός ύπνος

Οι άνθρωποι που δεν κοιμούνται καλά κινδυνεύουν να πάρουν κιλά και να αναπτύξουν προδιαβήτη. Οι διαταραχές ύπνου, όπως η αποφρακτική άπνοια ύπνου, μπορούν να προκαλέσουν αύξηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.Αν δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε, συζητήστε το με τον γιατρό σας. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων του ύπνου μπορεί να σας βοηθήσει να αποφύγετε τον κίνδυνο διαβήτη.

Σάκχαρο: Τροφές που μειώνουν τις υψηλές τιμές

Πράσινο τσάι
Μελέτες έδειξαν πως το πράσινο τσάι συμβάλλει στην πρόληψη του διαβήτη και ρυθμίζει τα επίπεδα γλυκόζης αίματος.

Κανέλα
Η κανέλα μπορεί να βοηθήσει τα άτομα με αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα να τα ρυθμίζουν καλύτερα.Οι ερευνητές εικάζουν ότι η κινναμαλδεΰδη διεγείρει την παραγωγή και την δράση της ινσουλίνης – της ορμόνης που διασπά το σάκχαρο.

Ξύδι
Όταν ρίχνετε ξύδι σε φαγητά που περιέχουν πολλούς υδατάνθρακες (όπως το ρύζι, τα ζυμαρικά, οι πίτες κ.λπ.) φαίνεται ότι καθυστερεί η απορρόφηση των σακχάρων που περιέχονται από τον οργανισμό, με αποτέλεσμα να μην αυξάνεται απότομα το ζάχαρο.

Πιπέρι καγιέν
Λίγη ποσότητα στα φαγητά εμποδίζει την απότομη άνοδο στο σάκχαρο μετά το γεύμα.

Βρώμη
Η κατανάλωση βρώμης οδηγεί σε μικρότερη αύξηση των επιπέδων σακχάρου και καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο.

Φασόλια
Έχουν χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη και υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, γεγονός που οδηγεί σε μείωση του ρυθμού απορρόφησης της γλυκόζης και συνεπώς μικρότερη άνοδο των επιπέδων σακχάρου μεταγευματικά. Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι η συστηματική κατανάλωση οσπρίων, και ειδικότερα φασολιών, σχετίζεται με χαμηλότερες τιμές γλυκοζυλιωμένης αιμοαφαιρίνης, γεγονός που υποδηλώνει καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο.

Λιπαρά ψάρια
Αποτελούν καλές πηγές ω-3 λιπαρών οξέων, τα οποία συμβάλλουν στη βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ και τη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου. Τα άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, συνεπώς η κατανάλωση λιπαρών ψαριών όπως ο σολωμός, ο γαύρος, η σαρδέλα, η γόπα, το σκουμπρί, η πέστροφα και ο τόνος, 1-2 φορές την εβδομάδα, μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου. Από την άλλη, αποτελούν μια καλή εναλλακτική πηγή πρωτεΐνης έναντι του κόκκινου κρέατος που έχει υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά.

Αμύγδαλα
Μελέτες έχουν δείξει ότι η προσθήκη αμυγδάλων στο γεύμα οδηγεί σε χαμηλότερα μεταγευματικά επίπεδα γλυκόζης, ενώ η τακτική κατανάλωση αμυγδάλων και άλλων ξηρών καρπών έχει συσχετισθεί με βελτίωση των τιμών γλυκόζης νηστείας και γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης.

Σάκχαρο: Τι πρέπει να γνωρίζετε για την υπεργλυκαιμία;

Η υπεργλυκαιμία (υψηλό σάκχαρο αίματος) εκδηλώνεται όταν η γλυκόζη αίματος υπερβαίνει τα φυσιολογικά επίπεδα. Βασικά, το υψηλό σάκχαρο αίματος σημαίνει ότι το σώμα σας έχει πολύ λίγη ινσουλίνη ή ότι δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την ινσουλίνη κατάλληλα. Τι προκαλεί υπεργλυκαιμία;

• Αν πάσχετε από διαβήτη τύπου 1, ίσως ξεχάσατε να κάνετε την ένεση σας ή χρειάζεστε αύξηση της δόσης ινσουλίνης σας
• Αν πάσχετε από διαβήτη τύπου 2, το σώμα σας μπορεί να μην έχει αρκετή ινσουλίνη ή να μη χρησιμοποιεί την ινσουλίνη κατάλληλα
• Καταναλώνετε περισσότερες τροφές από τις προγραμματισμένες
• Ασκείστε λιγότερο από το προγραμματισμένο
• Έχετε άγχος

Κάποια άτομα δεν εκδηλώνουν σημεία ή συμπτώματα υψηλού σακχάρου αίματος. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Άνω του στόχου αποτελέσματα σακχάρου αίματος
• Σάκχαρο στα ούρα σας
• Συχνή ούρηση
• Αυξημένη δίψα

Σάκχαρο: Τι είναι η υπογλυκαιμία;

Η κρίση υπογλυκαιμίας εκδηλώνεται συνήθως ότι το ζάχαρο πέφτει κάτω από τα 70 mg/dL. Τα κυριότερα προειδοποιητικά σημάδια:

• Σύγχυση
• Ζαλάδα
• Τρέμουλο
• Πείνα
• Πονοκέφαλος
• Νευρικότητα
• Ταχυπαλμία
• Εφίδρωση

Εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, μια κρίση υπογλυκαιμίας μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά επικίνδυνη, οδηγώντας ακόμη και στο κώμα.

Σάκχαρο: Διαβήτης Τύπου 1

Χαρακτηρίζεται από καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος, που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή ινσουλίνης, με αποτέλεσμα ολική έλλειψη ή ελάχιστη έκκριση ινσουλίνης. Η ευαισθησία των κυττάρων στην ινσουλίνη είναι συνήθως φυσιολογική, ιδιαίτερα στα πρώιμα στάδια. Ο τύπος αυτός αποτελεί την κυριότερη αιτία διαβήτη σε παιδιά, μπορεί όμως να προσβάλλει και τους ενήλικες.

Η καταστροφή των β-κυττάρων του παγκρέατος είναι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αυτοάνοσης αιτιολογίας. Στο μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών με διαβήτη τύπου 1 ανιχνεύονται στην κυκλοφορία ένα ή περισσότερα είδη αυτοαντισωμάτων, οι ασθενείς δε αυτοί εμφανίζουν αυξημένη προδιάθεση και για άλλες αυτοάνοσες παθήσεις. Ο διαβήτης τύπου 1 εισβάλλει συνήθως απότομα. Συχνά δε, γίνεται αντιληπτός για πρώτη φορά με την ανάπτυξη κέτωσης και διαβητικής κετοξέωσης, οι οποίες και απαιτούν νοσηλεία σε νοσοκομείο.

Ο ασθενής είναι απόλυτα εξαρτημένος από την εξωγενή χορήγηση ινσουλίνης προκειμένου τα επίπεδα σακχάρου του αίματος να διατηρηθούν σε φυσιολογικά επίπεδα.

Σάκχαρο: Διαβήτης Τύπου 2

Χαρακτηρίζεται από το συνδυασμό μειωμένης έκκρισης ινσουλίνης και ελαττωμένης ευαισθησίας των κυττάρων στη δράση της (φαινόμενο που ονομάζεται ινσουλινοαντοχή). Στα πρώτα στάδια της νόσου, η ελαττωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη είναι η κύρια διαταραχή, ενώ τα επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα είναι αυξημένα.

Ο διαβήτης τύπου 2 είναι η συχνότερη αιτία διαβήτη στους ενηλίκους. Σπουδαίος προδιαθεσικός παράγοντας για την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2 είναι η παχυσαρκία. Η παχυσαρκία προδιαθέτει για ανάπτυξη ινσουλινοαντοχής, πιθανόν λόγω της παραγωγής από το λιπώδη ιστό ουσιών που ελαττώνουν την ευαισθησία των κυττάρων στην ινσουλίνη. Άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες είναι η ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό.

Στο διαβήτη τύπου 2, τα συμπτώματα είναι πιο ήπια και η πιθανότητα εμφάνισης διαβητικής κετοξέωσης είναι μικρή. Παρ’ όλα αυτά, ο κίνδυνος απώτερων και σοβαρών επιπλοκών παραμένει υψηλός. Το πρώτο βήμα στη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 είναι η αλλαγή του τρόπου ζωής του ασθενούς, με στόχο την απώλεια βάρους, την αύξηση της σωματικής άσκησης και την υγιεινή διατροφή. Εάν κριθεί απαραίτητο χρησιμοποιούνται αντιδιαβητικά φάρμακα. Στην περίπτωση που η θεραπεία αποτύχει, κρίνεται σκόπιμη η χορήγηση ινσουλίνης για τον έλεγχο και αυτών των ασθενών.

Σάκχαρο: Προ-διαβήτης

Πριν εκδηλώσει κανείς τύπου 2 διαβήτη, σχεδόν πάντοτε παρουσιάζει προδιαβήτη. Αυτό σημαίνει ότι έχει επίπεδα σακχάρου στο αίμα υψηλότερα από το φυσιολογικό, αλλά όχι ακόμα τόσο υψηλά ώστε να διαγνωστεί ως διαβητικός.

Η διαταραχή αυτή, που αποκαλείται επίσης διαταραγμένη αντοχή στη γλυκόζη (IGT), θέτει το άτομο σε αυξημένο κίνδυνο αναπτύξεως διαβήτη τύπου 2. Ο προδιαβήτης σπανίως προκαλεί συμπτώματα και έτσι οι περισσότεροι πάσχοντες μαθαίνουν ότι πάσχουν από αυτόν μόνο όταν κάνουν εξετάσεις αίματος.

Όπως προαναφέρθηκε, θα έχετε προδιαβήτη εάν το σάκχαρο νηστείας σας κυμαίνεται σε δύο μετρήσεις μεταξύ 100 και 125 mg/dl. Το ίδιο και αν η HbA1c σας είναι από 5,7% μέχρι 6,4% ή το σάκχαρο 2 ώρες μετά τη λήψη γλυκόζης μεταξύ 140 και 199 mg/dl.

Αν πάσχετε από προδιαβήτη, είναι πολύ πιθανό (αλλά όχι βέβαιο) ότι αργά ή γρήγορα θα αναπτύξετε διαβήτη τύπου 2. Μερικοί πάσχοντες από προδιαβήτη, όμως, κατορθώνουν να φέρουν το σάκχαρό τους στα φυσιολογικά επίπεδα χάνοντας το 5-7% του αρχικού σωματικού βάρους τους με δίαιτα και συστηματική γυμναστική.

Σάκχαρο: Διαβήτης Κύησης

Πρόκειται για την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (δεν συμπεριλαμβάνονται στον ορισμό γυναίκες με γνωστό διαβήτη πριν από την έναρξη της εγκυμοσύνης). Ο τύπος αυτός μοιάζει με το διαβήτη τύπου 2.

Παχύσαρκες γυναίκες είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν διαβήτη της κύησης. Ο τύπος αυτός αφορά στο 3-5% των κυήσεων. Το 30-40% των γυναικών με διαβήτη κύησης θα αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 αργότερα στη ζωή τους. Ο διαβήτης της κύησης είναι αναστρέψιμος και υποχωρεί μετά τον τοκετό, μπορεί όμως να προκαλέσει περιγεννητικές επιπλοκές και προβλήματα στην υγεία μητέρας και νεογνού.

Σάκχαρο: Τα συμπτώματα του σακχαρώδους διαβήτη

Ο διαβήτης μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα, μπορεί όμως να είναι και ασυμπτωματικός. Τα συμπτώματα του σακχαρώδους διαβήτη είναι:

• έντονη δίψα
• συχνουρία
• πολυουρία
• ξηροστομία
• κούραση και εξάντληση
• θολή όραση
• απώλεια σωματικού βάρους

Σάκχαρο: Η διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη

Η διάγνωση του διαβήτη είναι εύκολη όταν υπάρχουν τα κλασικά συμπτώματα και αρκεί η επιβεβαίωση με τη μέτρηση του σακχάρου του αίματος. Η διάγνωση τίθεται επίσης εύκολα όταν ο ασθενής παρουσιάζεται με συμπτώματα και σημεία διαβητικής κετοξέωσης. Τα διαγνωστικά κριτήρια που έχουν θεσπιστεί για τη διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη είναι τα ακόλουθα:

• Παρουσία κλασικών συμπτωμάτων του διαβήτη και τιμή γλυκόζης σε οποιαδήποτε στιγμή > 200 mg/dl
• Τιμή σακχάρου νηστείας (που λαμβάνεται δηλαδή μετά από 8 τουλάχιστον ώρες αποχής από την πρόσληψη τροφής) > 126 mg/dl
• Τιμή σακχάρου 2 ώρες μετά από φόρτιση με 75g γλυκόζης από του στόματος > 200 mg/dl

Σάκχαρο: Θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη ανάλογα με τον τύπο

• Διαβήτης τύπου 1: Ο διαβήτης τύπου 1 αντιμετωπίζεται μόνο με ινσουλίνη. Υπάρχουν η βασική και η ταχείας δράσης ινσουλίνη. Η φαρμακευτική αγωγή επιλέγεται βάσει του αν ο ασθενής παρουσιάζει υπογλυκαιμίες ή αν είναι ρυθμισμένο το σάκχαρο.
• Διαβήτης τύπου 2: Ο διαβήτης τύπου 2 είναι λίγο πιο σύνθετος. Αρχικά, απαιτείται συνήθως φαρμακευτική αγωγή με χάπια μιας ή δύο κατηγοριών, αλλαγές στον τρόπο ζωής και μπορεί να χρειαστούν ακόμα και ενέσιμες θεραπείες, συμπεριλαμβανομένης και της ινσουλίνης. Με βάση το ιστορικό και την κλινική εικόνα του ασθενούς, η θεραπεία εξατομικεύεται και ο γιατρός επιλέγει ποιο θεραπευτικό σχήμα είναι το κατάλληλο και πιο αποτελεσματικό για τον καθένα.
• Διαβήτης κύησης: Ο διαβήτης κύησης είναι μια ιδιαίτερη και παροδική μορφή διαβήτη, που εμφανίζεται από τη μέση της εγκυμοσύνης και μετά. Συνήθως αντιμετωπίζεται αρχικώς με ειδικό πρόγραμμα διατροφής και, αν χρειαστεί, με χορήγηση ινσουλίνης. Η ινσουλίνη χορηγείται μόνο κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης, καθώς μετά τον τοκετό θεωρείται ότι δεν υπάρχει πια ο διαβήτης κύησης. Όλες οι γυναίκες που διανύουν περίοδο εγκυμοσύνης θα πρέπει να υποβάλλονται σε καμπύλη σακχάρου μεταξύ 24ης και 28ης εβδομάδας της κύησης.