ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Διπολική Διαταραχή: Τεστ και συμπτώματα

9 Νοεμβρίου 2022
Newshealth.gr

Η διπολική διαταραχή ή όπως λεγόταν παλαιότερα μανιοκατάθλιψη, είναι μια ψυχική νόσος που χαρακτηρίζεται από έντονες αλλαγές στη διάθεση, την ενεργητικότητα και την ικανότητα ενός ατόμου να πραγματοποιεί τις καθημερινές του δραστηριότητες.

Οι αλλαγές περιλαμβάνουν συναισθηματικές μεταπτώσεις με έντονη χαρά και αυξημένη δραστηριότητα  ή έντονη θλίψη και έλλειψη ενδιαφερόντων.

Τα επεισόδια αυτά κάνουν την εμφάνισή τους αρκετές φορές μέσα στην πορεία του χρόνου και μπορεί να περιλαμβάνουν ψυχωτικού τύπου συμπτώματα σε μερικούς ασθενείς.

Αν και τη διπολική διαταραχή θα την έχει κανείς για πάντα, τα συμπτώματά της μπορούν να περιοριστούν και να αντιμετωπιστούν, αν ο ασθενής απευθυνθεί στο γιατρό και ακολουθήσει το κατάλληλο για αυτόν θεραπευτικό σχήμα.

Σε πολλές περιπτώσεις, η νόσος μπορεί να αντιμετωπιστεί επιτυχημένα με κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία.

Σχεδόν το 4% των ανθρώπων παγκοσμίως έχουν διπολική διαταραχή, είναι το ίδιο συχνή σε άνδρες και γυναίκες και εμφανίζεται συνήθως σε νεαρή ηλικία. Η αιτία που προκαλεί την διαταραχή δεν είναι ξεκάθαρη αλλά οι γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες θεωρείται πως παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της διαταραχής.

Διπολική διαταραχή: Τύποι της διαταραχής

  • Διπολική διαταραχή τύπου Ι (Bipolar I Disorder): Επεισόδια μανίας που διαρκούν τουλάχιστον επτά ημέρες ή σοβαρά επεισόδια μανίας που απαιτούν άμεση νοσηλεία. Παρατηρούνται επίσης και επεισόδια κατάθλιψης, τα οποία διαρκούν συνήθως δύο εβδομάδες ή και περισσότερο. Στη διπολική διαταραχή τύπου Ι εκδηλώνονται επίσης μεικτά επεισόδια, στα οποία συνυπάρχουν τα συμπτώματα της μανίας και τα συμπτώματα της κατάθλιψης.
  • Διπολική διαταραχή τύπου ΙΙ (Bipolar II Disorder): Συνδυασμός επεισοδίων κατάθλιψης και ήπιας μανίας (υπομανία), χωρίς να παρατηρούνται έντονες εξάρσεις μανίας.
  • Κυκλοθυμία ή κυκλοθυμική διαταραχή: Εξαιρετικά ήπια μορφή διπολικής διαταραχής. Τα άτομα με κυκλοθυμία εκδηλώνουν επεισόδια υπομανίας και ήπια επεισόδια κατάθλιψης για δύο χρόνια τουλάχιστον (1 χρόνο σε παιδιά και εφήβους). Ωστόσο, τα συμπτώματα δεν εμπίπτουν στους ορισμούς της διπολικής διαταραχής τύπου Ι ή ΙΙ.
  • Διπολική διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (BP-NOS): Εκδηλώνονται τα τυπικά συμπτώματα της διπολικής διαταραχής, χωρίς όμως να μπορεί να προκύψει διάγνωση για κανέναν από τους παραπάνω τρεις τύπους.

Μια σοβαρή μορφή της διαταραχής είναι η λεγόμενη Διπολική Διαταραχή Ταχείας Εναλλαγής (Rapid-cycling BipolarDisorder). Στην περίπτωση αυτή, παρατηρούνται τέσσερα ή και περισσότερα επεισόδια κατάθλιψης, μανίας, υπομανίας ή μεικτά επεισόδια σε διάστημα ενός έτους.

Διπολική Διαταραχή: Ποια είναι τα συμπτώματα της;

Το ίδιο το άτομο μπορεί να νιώθει πολύ αισιόδοξο, ωστόσο η οικογένειά του να αναγνωρίζει αυτά τα συμπτώματα ως υπερβολικά  και μπορεί να ανησυχήσει για Διπολική Διαταραχή.

Τα άτομα που πάσχουν από Διπολική Διαταραχή βιώνουν περιόδους ασυνήθιστα έντονων συναισθημάτων, αλλαγών στις συνήθειες ύπνου και στο επίπεδο δραστηριότητας και συμπεριφοράς.

Ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο αντιμετωπίζει τους άλλους και η διάθεση του κατά τις περιόδους αυτές είναι διαφορετική σε σχέση με την πάγια συμπεριφορά του.

Τα συμπτώματα για τα επεισόδια μανίας περιλαμβάνουν:

  • Ευφορική (υπερβολικά ανεβασμένη) διάθεση
  • Έντονη ενεργητικότητα
  • Υπερδιέγερση
  • Αϋπνία (κοιμάται ελάχιστα)
  • Λογόρροια (γρήγορη ομιλία και πάνω σε διαφορετικά θέματα συζήτησης)
  • Ευερεθιστότητα
  • Υπερβολική αυτοπεποίθηση (αίσθηση ότι μπορεί να κάνει πολλά πράγματα ταυτόχρονα)
  • Υπερβολική, χωρίς αναστολές και επικίνδυνη συμπεριφορά (π.χ. να ξοδέψει πάρα πολλά χρήματα σε κάτι ή να έχει έντονη σεξουαλική δραστηριότητα)

Τα συμπτώματα για τα επεισόδια κατάθλιψης περιλαμβάνουν:

  • Απελπισία, απόγνωση
  • Καταθλιπτική διάθεση
  • Έλλειψη ενέργειας
  • Διαταραχή ύπνου (κύρια πρώιμη αφύπνιση)
  • Ανηδονία
  • Διαταραχές μνήμης
  • Ανησυχία και άγχος
  • Αδυναμία συγκέντρωσης
  • Αδυναμία, καταβολή, κόπωση
  • Αυξημένη ή μειωμένη λήψη τροφής
  • Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονικές τάσεις

Κάποιες φορές ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα μανίας και κατάθλιψης ταυτόχρονα. Αυτό ονομάζεται επεισόδιο μικτού τύπου.

Ενίοτε μπορεί να εκδηλώσει και εναλλαγές διάθεσης που είναι λιγότερο εμφανείς και έντονες. Κάποια άτομα που πάσχουν από Διπολική Διαταραχή εκδηλώνουν υπομανία, μια λιγότερο σοβαρή μορφή μανίας.

Κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου επεισοδίου, το άτομο νιώθει πολύ καλά, πολύ παραγωγικό και λειτουργικό. Το ίδιο το άτομο μπορεί να νιώθει πολύ αισιόδοξο, ωστόσο η οικογένειά του να αναγνωρίζει αυτά τα συμπτώματα ως υπερβολικά  και μπορεί να ανησυχήσει για Διπολική Διαταραχή.

Τα συμπτώματα της Διπολικής Διαταραχής είναι δυνατό να προκαλέσουν απρόβλεπτες αλλαγές στη διάθεση και στη συμπεριφορά, που οδηγούν σε αξιοσημείωτη εκδήλωση δυσφορίας και δυσκολίας στη ζωή.

Διπολική Διαταραχή: Ποια τα αίτια και οι παράγοντες κινδύνου;

Τα αίτια της Διπολικής Διαταραχής δεν είναι σαφώς καθορισμένα. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κινδύνου οι οποίοι ενοχοποιούνται για την έναρξη της νόσου.

Τα άτομα με Διπολική Διαταραχή παρουσιάζουν βιολογικές διαφορές στη δομή και τη λειτουργία  του εγκεφάλου τους σε σχέση με τα υπόλοιπα άτομα.

Επίσης, ερευνάται αν υπάρχουν συγκεκριμένα γονίδια που ευθύνονται για τη νόσο, καθώς έχει παρατηρηθεί ότι απαντάται συχνότερα ανάμεσα σε συγγενείς πρώτου βαθμού, όπως οι γονείς και τα παιδιά.

Συνοπτικά, στους παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνονται:

  • Κληρονομικότητα (αν υπάρχει συγγενής πρώτου βαθμού που πάσχει ήδη από Διπολική Διαταραχή, όπως ο γονέας)
  • Περίοδοι έντονου στρες, όπως θάνατος ενός αγαπημένου ανθρώπου ή κάποιο τραυματικό γεγονός
  • Ψυχικό τραύμα
  • Χρήση τοξικών ουσιών ή κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ψυχοτρόπων ουσιών

Διπολική Διαταραχή: Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση;

Η σωστή και έγκαιρη διάγνωση, αλλά και αντιμετώπιση της Διπολικής Διαταραχής θα εξασφαλίσει στον ασθενή μια καλύτερη ποιότητα ζωής, στην οποία θα μπορεί να είναι πολύ περισσότερο παραγωγικός.

Για μια σωστή διάγνωση απαιτείται ψυχιατρική εκτίμηση. Ο γιατρός θα πραγματοποιήσει τις απαραίτητες κλινικές και εργαστηριακές εξετάσεις για να διαπιστώσει αν υπάρχει κάποιο παθολογικό αίτιο που προκαλεί τα συμπτώματα της Διπολικής Διαταραχής.

Κατά την εξέταση και τη συνέντευξη θα γίνουν προσωπικές ερωτήσεις επάνω σε σκέψεις και συναισθήματα καθώς μπορεί να ζητηθεί και η συμπλήρωση κάποιου ερωτηματολογίου.

Ένα καθημερινό ημερολόγιο, στο οποίο το άτομο με Διπολική Διαταραχή θα σημειώνει τη διάθεσή του και τι νοιώθει καθώς και πως κοιμήθηκε το προηγούμενο βράδυ μπορεί επίσης να χρειαστεί.

Διπολική Διαταραχή: Πώς αντιμετωπίζεται;

Με την κατάλληλη θεραπεία μπορούν να αντιμετωπιστούν και να περιοριστούν τα συμπτώματα, καθώς και να διασφαλιστεί μια καλύτερη ποιότητα ζωής τόσο για τον ασθενή όσο και για τους οικείους του.

Η Διπολική Διαταραχή είναι μία κατάσταση που θα ακολουθεί τον ασθενή καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Ωστόσο, με την κατάλληλη θεραπεία μπορούν να αντιμετωπιστούν και να περιοριστούν τα συμπτώματα, καθώς και να διασφαλιστεί μια καλύτερη ποιότητα ζωής τόσο για τον ασθενή όσο και για τους οικείους του.

Αναλόγως με τις εκάστοτε ανάγκες, η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει:

  • Φαρμακευτική αγωγή  κατά την οξεία φάση, ώστε να αποκατασταθεί  η  ισορροπία στη διάθεσή σας
  • Μόνιμη θεραπευτική αγωγή- για τη διατήρηση της ισορροπίας της διάθεσης. Η  διαταραχή απαιτεί ο ασθενής να λαμβάνει σε όλη τη ζωή του φάρμακα, ακόμη και σε περιόδους κατά τις οποίες νιώθει καλύτερα, καθώς μπορεί να παρουσιαστεί υποτροπή των συμπτωμάτων αν σταματήσει την αγωγή.
  • Ψυχοθεραπεία –  η δυνατότητα επικοινωνίας και συζήτησης με τον ιατρό μπορεί να παράσχει στον ασθενή υποστήριξη και καθοδήγηση σχετικά με το πώς να αντιμετωπίσει τη διαταραχή και να περιορίσει τα συμπτώματα. Επίσης, είναι σημαντικό ο ψυχίατρος να μιλήσει και με την οικογένεια του ασθενή, ώστε να τους δώσει κάποιες συμβουλές για να μπορέσουν να τον στηρίξουν.
  • Νοσηλεία – αν παρουσιάζετε ψυχωτικά συμπτώματα,  επικίνδυνη συμπεριφορά ή έχετε τάσεις αυτοκτονίας,  ίσως χρειαστεί να νοσηλευτείτε ψυχιατρικά, ώστε να σας βοηθήσουν να είστε ασφαλής και να σταθεροποιηθεί η διάθεσή σας.

Υπάρχουν πολλές θεραπείες που εφαρμόζονται στη Διπολική Διαταραχή. Ο τύπος των θεραπειών και η δοσολογία των φαρμάκων που συνταγογραφούνται βασίζονται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και συμπτώματα του ασθενή.

Σε κάθε περίπτωση αν λαμβάνετε κάποια φαρμακευτική αγωγή δεν θα πρέπει να τη διακόψετε αιφνίδια χωρίς να έχετε λάβει  οδηγίες από  τον ιατρό σας πριν.

Διπολική Διαταραχή: Υπάρχουν πιθανές επιπλοκές;

Αν η ΔΔ δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως και τα συμπτώματά της αμεληθούν μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα που ίσως επηρεάσουν τη ζωή ενός ασθενή σε διάφορα επίπεδα όπως το να οδηγηθεί σε:

  • Μειωμένη καθημερινή λειτουργικότητα και κακή ποιότητα ζωής
  • Καταχρήσεις (αλκοόλ, τοξικές ουσίες)
  • Αυτοκτονία
  • Νομικά ή οικονομικά προβλήματα
  • Κακές διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις
  • Μειωμένη απόδοση στην εργασία ή στην εκπαίδευση

Πολύ συχνά οι ασθενείς με Διπολική Διαταραχή πάσχουν ταυτόχρονα και από άλλες συναισθηματικές, αναπτυξιακές ή αγχώδεις διαταραχές όπως η διαταραχή άγχους, διαταραχή πρόσληψης τροφής, διαταραχή ελλειμματική προσοχής και υπερκινητικότητας,  ή άλλα παθολογικά προβλήματα όπως η καρδιαγγειακή νόσος, η θυρεοειδοπάθεια και η παχυσαρκία. Τα φαινόμενα αυτά είναι είτε επακόλουθα της νόσου, είτε της φαρμακευτικής αγωγής.

Διπολική Διαταραχή: Υπάρχει πιθανότητα να πάσχετε; Κάντε το τεστ!

Απαντήστε “ΝΑΙ” σε εκείνες τις επιλογές που εκτιμάτε ότι ισχύουν καλύτερα για εσάς. Απαντήστε σε κάθε ερώτηση όσο πιο ειλικρινά μπορείτε.

1. Υπήρξε ποτέ περίοδος που δεν ήσασταν ο συνηθισμένος εαυτός σας και …

… αισθανθήκατε τόσο καλά, που οι άλλοι άνθρωποι γύρω σας υπέθεσαν ότι “δεν ήσασταν ο φυσιολογικός εαυτός σας”, ώστε τελικά βρεθήκατε να έχετε πρόβλημα απέναντί τους;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

… ήσασταν τόσο ευερέθιστοι που φωνάζατε στους άλλους γύρω σας, ή ξεκινούσατε καυγάδες;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

… αισθανθήκατε πολύ μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση από το συνηθισμένο;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

… κοιμόσασταν πολύ λιγότερο από το συνηθισμένο και διαπιστώσατε ότι δεν νιώθατε πως σας έλειψε καθόλου ο ύπνος;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

… ήσασταν πολύ πιο ομιλητικοί, ή ότι μιλούσατε γρηγορότερα από το συνηθισμένο;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

… οι σκέψεις “έτρεχαν” τόσο γρήγορα στο μυαλό σας που δεν μπορούσατε να συγκεντρωθείτε;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

… είχε γίνει τόσο εύκολο να σας αποσπούν την προσοχή τα πράγματα γύρω σας, ώστε είχατε έχετε πρόβλημα λειτουργικότητας;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

… είχατε πολύ περισσότερη ενέργεια από το συνηθισμένο;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

… ήσασταν πολύ πιο δραστήριοι, ή κάνατε πολλά περισσότερα πράγματα από το συνηθισμένο;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

… ήσασταν πολύ πιο “κοινωνικοί” από το συνηθισμένο, για παράδειγμα παίρνατε τηλέφωνο φίλους σας στην μέση της νύχτας;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

… είχατε πολύ αυξημένη λίμπιντο και ενδιαφέρον για το σεξ από το συνηθισμένο;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

… κάνατε πράγματα που ήταν τόσο εσείς οι ίδιοι όσο και άνθρωποι γύρω σας τα θεωρούσαν υπερβολικά, ανόητα, ή επικίνδυνα;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

… ξοδεύατε χρήματα με τέτοιο ρυθμό που εσείς, ή η οικογένειά σας, είχατε πρόβλημα;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

2. Επιλέξατε ΝΑΙ σε περισσότερα από ένα από τα παραπάνω, ή, πολλά από αυτά σας συνέβαιναν ταυτοχρόνως;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

3. Πόσο μεγάλο πρόβλημα σας προκάλεσε κάποιο από αυτά, όπως στην δουλειά σας, στην οικογένειά σας, χρηματικά προβλήματα, νομικά προβλήματα κλπ;

  1. Κανένα απολύτως πρόβλημα
  2. Μικρό πρόβλημα
  3. Μέτριο πρόβλημα
  4. Σοβαρό πρόβλημα

4. Έχετε κάποιο συγγενικό εξ αίματος άτομο (π.χ. παιδιά, αδέλφια, γονείς, παππούδες, θείες, θείους) που έχουν διαγνωστεί με μανιοκαταθλιπτική ασθένεια ή διπολική διαταραχή;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

5. Σας έχει πει ποτέ κάποιος γιατρός ότι έχετε μανιοκαταθλιπτική ασθένεια ή διπολική διαταραχή;

  • ΝΑΙ
  • ΟΧΙ

Αξιολόγηση των απαντήσεων

Βαθμολογία

Περαιτέρω ιατρική αξιολόγηση για διπολική διαταραχή είναι σαφώς δικαιολογημένη εάν:

  • Απαντήσατε “ΝΑΙ” σε 7 ή περισσότερες από τις επιλογές στην ερώτηση #1

ΚΑΙ

  • Απαντήσατε “ΝΑΙ” στην ερώτηση #2

ΚΑΙ

  • Απαντήσατε “Μέτριο πρόβλημα” ή “Σοβαρό πρόβλημα” στην ερώτηση #3

Και τα τρία παραπάνω κριτήρια θα πρέπει να πληρούνται προκειμένου να υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να έχετε διπολική διαταραχή. Σε αυτή την περίπτωση είναι απαραίτητη η ολοκληρωμένη ιατρική αξιολόγηση για Διαταραχή Διπολικού Φάσματος.

Σε κάθε περίπτωση το παραπάνω τεστ δεν αποτελεί διαγνωστικό μέσο και θα πρέπει να επισκεφθείτε κάποιον ειδικό στον τομέα αυτό.