Ως σκολίωση ορίζεται μια πολύπλοκη τρισδιάστατη στροφική παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης και του κορμού, η οποία εμφανίζεται σε υγιή άτομα, και μπορεί να εξελιχθεί σε σχέση με αρκετούς παράγοντες κατά την διάρκεια οποιασδήποτε περιόδου της ανάπτυξης του παιδιού ή αργότερα στην ζωή του.
Η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «σκολιός», που σημαίνει στραβός. Η σκολίωση είναι μια πάθηση η οποία επιφέρει αλλαγές και στα τρία επίπεδα κίνησης. Προκαλεί ένα πλάγιο κύρτωμα στο μετωπιαίο επίπεδο, μία αξονική στροφή στο οριζόντιο επίπεδο και μία αλλαγή στα φυσιολογικά κυρτώματα του οβελιαίου επιπέδου (κύφωση και λόρδωση), συνήθως μειώνοντας την θωρακική κύφωση και προκαλώντας το αποκαλούμενο «Flatback».
Η σκολίωση μπορεί να είναι οργανική (structural), κατά την οποία συνυπάρχουν πλάγια κλίση της σπονδυλικής στήλης, στροφή και παραμόρφωση των σπονδύλων, ή λειτουργική (functional), η οποία προκαλείται από εξωτερικά αίτια, όπως ανισοσκελία ή μυϊκό σπασμό.
Σκολίωση: Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση της;
Η διάγνωση της σκολίωσης γίνεται από την συνεκτίμηση του κλινικού και του ακτινολογικού ελέγχου. Σύμφωνα με την SRS (Scoliosis Research Society) η διάγνωση της σκολίωσης επιβεβαιώνεται όταν στην ακτινογραφία υπάρχει πλάγια κλίση της σπονδυλικής στήλης με γωνία Cobb μεγαλύτερη από 10 μοίρες, με ταυτόχρονη στροφή της σπονδυλικής στήλης. Παρόλαυτα για να υπάρχει μια έγκυρη διάγνωση, και διαχωρισμός μεταξύ οργανικής και λειτουργικής σκολίωσης, πρέπει να υπάρχει και θετικό Adam’s test. Τα κριτήρια για να κριθεί θετικό το Adam’s test είναι η πλάγια κλίση της σπονδυλικής στήλης, ο ύβος στο κυρτό τμήμα της καμπύλης και η διακοπή της φυσιολογικής καμπύλης της κάμψης σε θωρακικές σκολιώσεις, κατά το τεστ επίκυψης.
Κλινικός Έλεγχος
Ανάλογα με τον τύπο και το μέγεθος της σκολίωσης παρατηρούνται κάποιες μικρές ή εντονότερες αλλαγές στην κλινική εικόνα του εφήβου, όπως :
- Αλλαγή της θέσης των ώμων, με τον έναν να βρίσκεται ψηλότερα από τον άλλο.
- Αλλαγή της θέσης της λεκάνης, με μετατόπιση της προς την μία μεριά ή ακόμα και στροφή της ή πλάγια κλίση.
- Μετατόπιση του σώματος προς την μία μεριά, ειδικότερα σε σκολιώσεις που υπάρχει μόνο μία κύρια καμπύλη.
- Προπέτεια ωμοπλάτης, δηλαδή η μία ωμοπλάτη να προεξέχει περισσότερο από την άλλη. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω της στροφής της σπονδυλικής στήλης.
- Ύβος στην πλάτη κατά την επίκυψη. Όταν ζητηθεί από το παιδί να σκύψει προς τα εμπρός τον κορμό του, η μία μεριά της πλάτης σηκώνεται ψηλότερα από την άλλη.
Ακτινολογικός έλεγχος
Για να γίνει διάγνωση της σκολίωσης θα πρέπει να υπάρχει πλάγια κλίση περισσότερο από 10ο (γωνία Cobb), αξονική στροφή των σπονδύλων, καθώς και παραμόρφωση των σπονδυλικών σωμάτων.
Συνοπτικά λοιπόν τα διαγνωστικά κριτήρια (BSPTS Radiological Criteria) για την σκολίωση είναι τα εξής:
- Adam’s test
- Πλάγια κλίση της σπονδυλικής στήλης
- Ύβος στο κυρτό τμήμα της καμπύλης
- Διακοπή της φυσιολογικής καμπύλης της κύφωσης σε θωρακικές σκολιώσεις
- Οποιαδήποτε πλάγια κλίση της σπονδυλικής στήλης (ακόμα και λιγότερο από 10 μοίρες) με ταυτόχρονη παραμόρφωση των σπονδύλων
- Αξονική στροφή των σπονδύλων
Σκολίωση: Επιδημιολογία
Η σκολίωση είναι μία πάθηση η οποία εμφανίζεται περίπου στο 2-3 % του παγκόσμιου πληθυσμού, με αρκετά μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης, για άγνωστο λόγο, σε κορίτσια. Η εξέλιξη της σκολίωσης είναι επίσης μεγαλύτερη στα κορίτσια. Η αναλογία εμφάνισης με τα αγόρια είναι περίπου:
- 1,3:1 για σκολιώσεις 10-20 μοίρες
- 5,4:1 για σκολιώσεις 20-30 μοίρες
- 7:1 για σκολιώσεις άνω των 30 μοιρών
Έρευνες υποστηρίζουν ότι τα ποσοστά εμφάνισης της σκολίωσης εξαρτώνται και από το γεωγραφικό πλάτος.
Στο 20% των περιπτώσεων, η σκολίωση εμφανίζεται έπειτα από κάποια άλλη παθολογική κατάσταση, συνεπώς είναι γνωστής αιτιολογίας. Παραδείγματα γνωστής αιτιολογίας αποτελούν οι συγγενείς σκολιώσεις, που οφείλονται σε δυσμορφίες των σπονδύλων (ημισπόνδυλοι ή μπλοκ σπονδύλων) κατά την γέννηση ή οι νευρομυϊκές σκολιώσεις, που έπονται νευρολογικών παθήσεων όπως η εγκεφαλική παράλυση ή σκολιώσεις μικροβιακής αιτιολογίας και μετά από όγκο στην σπονδυλική στήλη. Στις ιδιοπαθείς σκολιώσεις, που αποτελούν το υπόλοιπο 80% των περιπτώσεων η αιτιολογία παραμένει άγνωστη.
Τέλος, υπάρχουν κάποια αθλήματα που παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά εμφάνισης σκολίωσης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι την προκαλούν ή επηρεάζουν απαραίτητα την φυσιολογική εξέλιξη της, όμως κρίνεται σκόπιμο να αξιολογούνται κατά την κλινική εκτίμηση και την παρακολούθηση της θεραπείας. Τα αθλήματα αυτά είναι η κολύμβηση, η ρυθμική και η ενόργανη γυμναστική, το μπαλέτο και το τένις, δηλαδή αθλήματα που προαπαιτούν ευλυγισία, έχουν αρκετές στροφές στον κορμό και φέρνουν συχνά την σπονδυλική στήλη σε ακραίες θέσεις. Γενικώς, οι ασθενείς με σκολίωση παροτρύνονται να αθλούνται για τα γενικότερα οφέλη της άθλησης, όμως σε καμία περίπτωση κανένα άθλημα δεν θα πρέπει να προτείνεται σαν κάποια μορφή αντιμετώπισης της σκολίωσης.
Σκολίωση: Πώς αντιμετωπίζεται η σκολίωση;
Η αντιμετώπιση της σκολίωσης καθορίζεται από αρκετούς παράγοντες, με πιο σημαντικούς το μέγεθος της γωνίας της σκολίωσης και το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού. Άλλοι παράμετροι που πάντα πρέπει να συνυπολογίζονται είναι ο τύπος της σκολίωσης, η ακτινολογική στροφή και παραμόρφωση των σπονδύλων, η στροφή του κορμού, η ασυμμετρία του σώματος, το οικογενειακό ιστορικό, η έναρξη της πρώτης περιόδου στα κορίτσια, η μειωμένη θωρακική κύφωση κ.α.
Συνεπώς, η λήψη της απόφασης για την κατάλληλη αντιμετώπιση της σκολίωσης, πρέπει να λαμβάνεται από Εξειδικευμένους και ειδικά καταρτισμένους επιστήμονες, ώστε να αποφεύγεται λιγότερη (undertreatment) ή περισσότερη (overtreatment) θεραπεία από όση πραγματικά χρειάζεται.
Η γενική οδηγία από τις διεθνείς επιστημονικές κοινότητες Scoliosis Research Society (SRS) και Society on Scoliosis Orthopedic and Rehabilitation Treatment (SOSORT) είναι πως σκολιώσεις κάτω των 25 μοιρών αντιμετωπίζονται μόνο με Ειδικές Φυσικοθεραπευτικές Ασκήσεις για την Σκολίωση (Physiotherapeutic Scoliosis Specific Exercises – PSSE). Η πιο διαδεδομένη και επιστημονικά τεκμηριώμενη μέθοδος είναι η μέθοδος Schroth. Πολύ συχνά αναφέρεται από τους γιατρούς ότι σε σκολιώσεις κάτω των 20 μοιρών προτείνεται μόνο παρακολούθηση με ακτινογραφίες ανά τακτά χρονικά διαστήματα και πως δεν υπάρχουν ασκήσεις που να βοηθάνε να μην μεγαλώσει η σκολίωση.
Κάτι που είναι τελείως λανθασμένο, καθότι υπάρχουν δεκάδες έρευνες, υψηλής μεθοδολογικής ποιότητας και αξιοπιστίας, που αποδεικνύουν ότι οι PSSE μπορούν να μειώσουν σημαντικά την πιθανότητα επιδείνωσης της σκολίωσης και να αποφευχθεί σε ένα πολύ μεγαλό ποσοστό η εφαρμογή κηδεμόνα. Επίσης, οι PSSE είναι επισήμως αναγνωρισμένες και από το σύνολο των διεθνών επιστημονικών κοινοτήτων που ασχολούνται με την θεραπεία της σκολίωσης.