Η αγοραφοβία είναι μία αγχωδης διαταραχή και ορίζεται ως ο έντονος φόβος παραμονής σε μεγάλα, ανοίκεια, πολυσύχναστα μέρη, όπου η διαφυγή είναι δύσκολη.
Η φοβία αυτή συνδέεται με την εμφάνιση έντονου άγχους και κρίσεων πανικού. Η σοβαρότητα της διαταραχής ποικίλει. Πιο συγκεκριμένα, σε περιπτώσεις μέτριας σοβαρότητας, το άτομο μπορεί να εμφανίσει κρίση πανικού αν δεν μπορεί να βρει τρόπο να διαφύγει ή ένα μέρος για να νιώσει ασφάλεια. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, οι πάσχοντες μπορεί να παραμείνουν κλεισμένοι στο σπίτι τους. Παρ’ όλο που η παραπάνω κατάσταση φαντάζει παράλογη, ένα άτομο με αγοραφοβία έχει αναπτύξει ισχυρούς φόβους, οι οποίοι μπορεί να αναδυθούν εντός του θεραπευτικού πλαισίου.
Η διαταραχή αυτή μπορεί να εμφανιστεί απότομα ή να εγκατασταθεί σταδιακά. Τα συμπτώματα αρχίζουν εμφανίζονται συνήθως στο τέλος της εφηβείας ή μεταξύ 30 και 40 ετών. Πολύ συχνά συνδέεται, επίσης, με την εμφάνιση έντονου άγχους και κρίσεων πανικού.
Πάνω από το 1% του πληθυσμού ταλαιπωρείται από αγοραφοβία, και δημιουργεί άρνηση στο άτομο να βρίσκεται σε δημόσιους χώρους, στους οποίους συνωστίζονται πολλά άτομα, νιώθοντας ότι δεν υπάρχει δυνατότητα έγκαιρης διαφυγής.
Αγοραφοβία: Συμπτώματα
Μερικά παραδείγματα τόπων και καταστάσεων που η αγοραφοβία μας κάνει να τρέμουμε είναι τα εξής:
- Μέσα μαζικής μεταφοράς
- Μεγάλα, ανοιχτά μέρη (για παράδειγμα, πλατείες)
- Κλειστά μέρη με πολύ κόσμο (ας πούμε, το σούπερ μάρκετ)
- Όταν στεκόμαστε στην ουρά για κάτι (δημόσιες υπηρεσίες, ΑΤΜ)
- Όταν βρισκόμαστε εκτός σπιτιού ολομόναχοι Βιώνει έντονο άγχος ή φόβο όταν εκτεθεί σε μια από τις παραπάνω καταστάσεις
- Αποφεύγει την κατάσταση που προκαλεί άγχος ή φόβο
- Για να εκτεθεί σε κάποια αγχωγόνο κατάσταση χρειάζεται συνοδεία ή εκτείθεται μόνον αν είναι απολύτως απαραίτητο
- Βιώνει άγχος σε κοινωνικές καταστάσεις
- Η φοβία ή η αποφυγή διαρκεί για διάστημα άνω των 6 μηνών
Η αγοραφοβία προσβάλει το ψυχικό, το σωματικό και το γνωστικό τομέα της ανθρώπινης ύπαρξης. Υψηλή αρτηριακή πίεση, πόνοι στην κοιλιακή χώρα κατά την διάρκεια άγχους, δυσκολία στην αναπνοή, ναυτία, μούδιασμα και τσιμπήματα είναι τα πιο συχνά σωματικά συμπτώματα.
Σε γνωστικό επίπεδο, φαίνεται ότι κυριαρχεί σύγχυση και αποδιοργάνωση της σκέψης. Το άτομο με αγοραφοβία μπορεί επίσης να παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα μέσα στο σπίτι και να προσκολλάται στους σημαντικούς άλλους. Μπορεί να φοβάται να μείνει μόνο του σε ανοίκεια μέρη, που δεν ξέρει πως να διαφύγει, να φοβάται ότι μπορεί να χάσει τον έλεγχο ή ότι μπορεί να τρελαθεί.
Τέλος, είναι πιθανό να βιώσει αποπροσωποίηση ή αποπραγματοποίηση. Οι πάσχοντες συχνά προσπαθούν σκληρά να αλλάξουν και να προσαρμόσουν την καθημερινότητά τους ώστε να αποφεύγουν πολυσύχναστα μέρη ή καταστάσεις που μπορούν να εγείρουν άγχος και ανησυχία και περίπου το 1/3 των πασχόντων φτάνουν στο σημείο να μην είναι σε θέση να εγκαταλείψουν το σπίτι τους.
Αγοραφοβία: Τα αίτια
Περίπου το 1% του πληθυσμού πάσχει από αγοραφοβία, με τις γυναίκες να σημειώνουν μεγαλύτερα ποσοστά από τους άντρες. Η διαταραχή εμφανίζεται συνήθως σε άτομα κάτω της ηλικίας των 35 ετών, με μέση ηλικία έναρξης τα 20 έτη. Η αγοραφοβία μπορεί να νοηθεί και ως ένα επακόλουθο των κρίσεων πανικού, καθώς τα άτομα με κρίσεις πανικού είναι πιθανό να αναπτύξουν φοβία ότι θα βιώσουν κάποια κρίση σε ένα δημόσιο μέρος χωρίς να μπορούν να διαφύγουν. Ο φόβος αυτός σε συνδυασμό με το αίσθημα ντροπής και την ανικανότητα διαφυγής μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αγοραφοβίας.
Ωστόσο, η αγοραφοβία ως διαταραχή δεν εμφανίζεται πάντα σε συνδυασμό με τις κρίσεις πανικού. Οι παράγοντες που οδηγούν στην εκδήλωσή της διαφέρουν από άτομο σε άτομο, γεγονός που δυσκολεύει τους ερευνητές στην εύρεση των καθολικών αιτιών της. Για παράδειγμα, μερικά άτομα μπορεί να εμφανίσουν την διαταραχή μετά από έκθεση σε κάποιο τραυματικό γεγονός ή η αγοραφοβία να εμφανιστεί στα πλαίσια της διαταραχής μετατραυματικού στρες
Αγοραφοβία: Αντιμετώπιση
Ποια είναι η θεραπεία της αγοραφοβίας; Δυστυχώς δεν βοηθάει η σκέψη ότι όλοι αυτοί οι φόβοι είναι ανόητοι διότι το άγχος και ο πανικός οφείλονται μάλλον σε ψυχολογικές συγκρούσεις. Η αγοραφοβία ενδεχομένως να προϋπάρχει στο μυαλό από την παιδική ηλικία και εκδηλώνεται κάποια στιγμή στην ενήλικη ζωή.
Η ενδεδειγμένη θεραπεία είναι μια ειδική ψυχοθεραπεία που λέγεται γνωσιακή – συμπεριφορική ψυχοθεραπεία. Πρόκειται για µια σειρά από τεχνικές που βοηθούν τον πάσχοντα να αντιµετωπίσει τις καταστάσεις που αποφεύγει. Ο θεραπευτής σε συνεργασία µε τον πάσχοντα ερευνούν το εύρος των φόβων και θέτουν απ τους στόχους που ο θεραπευόµενος επιθυµεί να πετύχει.
Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα δεν είναι απαραίτητα αλλά, για κάποιο διάστημα, μπορεί να βοηθήσουν στη θεραπεία.
Η αγοραφοβία και ο πανικός θεωρείται ότι μπορούν να ξεπεραστούν με επιτυχία αλλά αυτό εξαρτάται από την εμπιστοσύνη που θα αναπτυχθεί ανάμεσα στον θεραπευτή και στον πάσχοντα καθώς και από το πόσο έγκαιρα θα αρχίσει η θεραπεία.
Η αντιμετώπιση της αγοραφοβίας γίνεται με τη σταδιακή έκθεση στις καταστάσεις που προκαλούν άγχος. Με τη βοήθεια του θεραπευτή, το άτομο έρχεται σε επαφή με αυτό που φοβάται, έτσι ώστε να εξαφανίσει σιγά σιγά το άγχος του.
Η αντιμετώπιση μια φοβικής κατάστασης είναι πιο εύκολη όταν αρχικά γίνεται με την παρουσία ενός καθησυχαστικού προσώπου. Στη συνέχεια, οι αγοραφοβικοί μπορούν να εξασκηθούν μόνοι τους μέσα σε ένα λεωφορείο ή τρένο χωρίς πολύ κόσμο διαλέγοντας δρομολόγια με συχνές στάσεις, ώστε να αισθάνονται ελεύθεροι να κατέβουν όποτε θελήσουν.
Εάν η αγοραφοβία δεν θεραπευθεί, συνήθως παρουσιάζει διακυμάνσεις και μπορεί να εξαφανιστεί χωρίς ειδική θεραπεία.