Αλτσχάιμερ και Άνοια: Αυτά είναι τα πρώτα συμπτώματα – Τα στάδια, τα αίτια και η θεραπεία

Αλτσχάιμερ και Άνοια: Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια σταδιακά επιδεινούμενη ασθένεια που πλήττει το νευρικό σύστημα του ατόμου και πιο συγκεκριμένα, καταστρέφει τη μνήμη και άλλες σημαντικές νοητικές λειτουργίες.

Αρχικώς, ένα άτομο με Αλτσχάιμερ παρουσιάζει δυσκολία να θυμηθεί απλά, καθημερινά πράγματα. Με τον καιρό και όσο η νόσος εξελίσσεται γίνεται όλο και περισσότερο σαφές ότι δεν πρόκειται για απλή λησμοσύνη, καθώς η απώλεια μνήμης επιδεινώνεται διαρκώς.

Κάποιοι ασθενείς έχουν επίσης πρόβλημα σε εκτελεστικές λειτουργίες, π.χ. μπορεί να «μην ξέρουν» πια πως να χρησιμοποιήσουν καθημερινά αντικείμενα.

Σε μεταγενέστερα στάδια της νόσου μπορεί να ξεχάσει ακόμη και σημαντικές πληροφορίες για τον εαυτό του και τα αγαπημένα του πρόσωπα, ενώ κάποιοι θα παρουσιάσουν και διαταραχές συμπεριφοράς (π.χ. γίνονται βίαιοι) ή και ψυχωσικά συμπτώματα (π.χ. ότι κάποιος μπαίνει στο σπίτι το βράδυ και τους κλέβει).

Το Αλτσχάιμερ αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία άνοιας, μιας σειράς από διαταραχές του εγκεφάλου που μπορεί να προκαλέσει απώλεια πνευματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων.

Τα εγκεφαλικά κύτταρα εκφυλίζονται και πεθαίνουν, πυροδοτώντας σταθερή επιδείνωση της μνήμης και της νοητικής λειτουργίας.

Οι υπάρχουσες θεραπείες μπορεί να βελτιώνουν πρόσκαιρα τα συμπτώματα, ωστόσο η νόσος δεν θεραπεύεται ριζικά. Στόχος της φαρμακευτικής αγωγής είναι η καθυστέρηση της εξέλιξης των συμπτωμάτων.

Αλτσχάιμερ: Συμπτώματα και πρώιμα σημάδια που χτυπάνε καμπανάκι

Αρχικώς, η νόσος κάνει την εμφάνισή της με απώλεια μνήμης και ήπια σύγχυση. Με τον καιρό όμως, η ασθένεια πλήττει όλο και περισσότερο τη μνήμη, ειδικά των πιο πρόσφατων γεγονότων – αλλά σε προχωρημένα στάδια χάνονται ακόμα και οι πολύ βασικές αυτοβιογραφικές πληροφορίες.

Η πορεία της νόσου ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Ο ασθενής αντιλαμβάνεται αρχικώς ότι έχει απώλεια μνήμης και δυσκολεύεται να οργανώσει τη σκέψη του. Πολύ περισσότερο οι αλλαγές αυτές είναι αντιληπτές από τους οικείους του.

Τα βασικά συμπτώματα απώλειας μνήμης για τον ασθενή είναι ότι:

• Επαναλαμβάνει τις ίδιες ερωτήσεις
• Ξεχνά συζητήσεις, ραντεβού και γεγονότα
• Χάνεται ακόμη και σε γνώριμα μέρη
• Χάνει συνεχώς τα πράγματά του
• Δυσκολεύεται να εκφράσει αυτό που σκέφτεται – δεν βρίσκει τις λέξεις
• Ξεχνά πρόσωπα και αντικείμενα

Άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με τη συμπεριφορά και την προσωπικότητα του ατόμου:

• Δυσκολεύεται να λάβει αποφάσεις
• Ξεχνά την ατομική του φροντίδα (να πλυθεί κτλ)
• Έχει μεταπτώσεις διάθεσης
• Απάθεια
• Περιπλάνηση
• Αλλαγή στις συνήθειες του ύπνου («κάνει τη νύχτα μέρα»)
• Ευερεθιστότητα, ξεσπάσματα θυμού, άρση αναστολών
• Ψευδαισθήσεις (αίσθηση ότι κάποιος θέλει να τον κλέψει)

Αλτσχάιμερ: Ποια αίτια οδηγούν στην εμφάνιση της νόσου;

Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι απόρροια ενός συνδυασμού γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, καθώς και του τρόπου ζωής. Το ποσοστό των ατόμων που παρουσιάζουν τη νόσο λόγω συγκεκριμένων γενετικών παραγόντων που οδηγούν με ακρίβεια σε αυτή, είναι λιγότερο από 5%.

Παρόλο που τα αίτια δεν είναι απολύτως σαφή, η επίδρασή του στον εγκέφαλο είναι ξεκάθαρη. Το Αλτσχάιμερ αλλοιώνει και καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα.

Ένας εγκέφαλος που νοσεί έχει πολύ λιγότερα κύτταρα και συνδέσεις ανάμεσα στα επιβιώσαντα κύτταρα σε σχέση με έναν υγιή εγκέφαλο. Καθώς όλο και περισσότερα κύτταρα εκφυλίζονται, η νόσος οδηγεί σε σημαντική συρρίκνωση του όγκου του εγκεφάλου.

Όταν οι γιατροί εξετάζουν τον εγκεφαλικό ιστό ενός πάσχοντος στο μικροσκόπιο, βλέπουν δύο τύπους ανωμαλιών που μπορεί να θεωρηθούν σημάδια της νόσου:

Πλάκες αμυλοειδούς

Αυτές προέρχονται από συσσώρευση πεπτιδίων β-αμυλοειδούς και μπορούν να καταστρέψουν τα εγκεφαλικά κύτταρα με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της παρεμβολής στην επικοινωνία των κυττάρων μεταξύ τους.

Νευροϊνιδιακοί σωροί

Η σωστή λειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων εξαρτάται από την εσωτερική υποστήριξη του δικτύου τους, καθώς και τη μεταφορά των θρεπτικών ουσιών και άλλων απαραίτητων υλικών σε όλη την έκτασή τους. Το σύστημα απαιτεί φυσιολογική δομή και λειτουργία της πρωτεΐνης tau. Αν παρεμποδιστεί η λειτουργία της, παρουσιάζεται μείωση και καταστροφή των εγκεφαλικών κυττάρων.

Αλτσχάιμερ: Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Ηλικία

Η ηλικία παίζει καθοριστικό ρόλο, ενώ ο κίνδυνος τείνει να αυξάνεται ολοένα και περισσότερο μετά τα 65 έτη. Το ποσοστό άνοιας διπλασιάζεται κάθε δεκαετία μετά τα 60 έτη.

Φύλο

Οι γυναίκες παρουσιάζουν συχνότερα τη νόσο, ωστόσο αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι ζουν περισσότερο και άρα, είναι πιο πιθανό να είναι μεταξύ 70-90 που εμφανίζεται πιο συχνά η ασθένεια αυτή.

Τραύμα κεφαλής

Οι άνθρωποι που έχουν χτυπήσει στο κεφάλι παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο νόσησης.

Κληρονομικότητα

Το οικογενειακό ιστορικό παίζει ρόλο, ωστόσο όχι καθοριστικό. Η πιθανότητα κληρονομικής μεταβίβασης είναι πιο ισχυρή στις περιπτώσεις πρώιμης εμφάνισης της νόσου, δηλαδή σε ηλικία κάτω των 65 ή ακόμα και κάτω των 45 ετών.

Τρόπος ζωής και καρδιακή λειτουργία

Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ίδιοι παράγοντες που επιβαρύνουν την υγεία της καρδιάς μπορεί να αυξήσουν και τον κίνδυνο για Αλτσχάιμερ. Η έλλειψη άσκησης, η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η υπέρταση, το παθητικό κάπνισμα, η υψηλή χοληστερίνη, ο μη ελεγχόμενος διαβήτης τύπου ΙΙ και η διατροφή που είναι φτωχή σε φρούτα και λαχανικά επιτείνει το πρόβλημα.

Έλλειψη δια βίου μάθησης και κοινωνικής δικτύωσης

Μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ δια βίου πνευματικής ανάπτυξης και κοινωνικών δραστηριοτήτων και της νόσου. Όσο πιο χαμηλό είναι το μορφωτικό επίπεδο (υπό την έννοια των πνευματικών και κοινωνικών ερεθισμάτων) τόσες περισσότερες είναι οι πιθανότητες να αναπτύξει κανείς τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Αλτσχάιμερ: Σταδιοποίηση της νόσου

Τα συμπτώματα της ασθένειας αυτής επιδεινώνονται με τον καιρό, ωστόσο το πώς σταδιοποιείται η ασθένεια αλλάζει από ασθενή σε ασθενή. Κατά μέσο όρο, ένας άνθρωπος με Αλτσχάιμερ ζει 4-8 χρόνια μετά τη διάγνωση, ωστόσο μπορεί να ζήσει έως και 20 χρόνια, αναλόγως και άλλων παραγόντων υγείας.

Οι αλλαγές στον εγκέφαλο που σχετίζονται με τη νόσο ξεκινούν χρόνια πριν εκδηλωθούν τα πρώτα συμπτώματα. Αυτή η περίοδος θεωρείται προκλινικό στάδιο της νόσου.

Τα στάδια που παρατίθενται παρακάτω εξηγούν λεπτομερώς πώς η νόσος αλλάζει τις νοητικές ικανότητες του ασθενούς. Αποτελεί ένα γενικό οδηγό συμπτωμάτων και εξέλιξης της νόσου και δεν είναι απόλυτος σε κάθε ιατρικό περιστατικό.

Τα στάδια είναι 3: το πρώιμο (ήπια συμπτώματα της νόσου), το μέσο στάδιο (πιο σοβαρά συμπτώματα) και το τελικόστάδιο (πολύ σοβαρά συμπτώματα της νόσου).

Ενίοτε είναι δύσκολο να τοποθετήσει κανείς έναν ασθενή σε ένα από αυτά τα στάδια, καθώς είναι δυνατό από το ένα στάδιο να περάσει κατευθείαν στο τελικό, προσπερνώντας τα ενδιάμεσα.

Αλτσχάιμερ: Πρώιμη μορφή

Σε αρχικό στάδιο της νόσου το άτομο μπορεί να λειτουργήσει ανεξάρτητα. Μπορεί να συνεχίσει να οδηγεί, να εργάζεται και να είναι ενεργό μέλος της κοινωνίας.

Παρά ταύτα, μπορεί να νιώθει ότι συχνά παρουσιάζει κενά μνήμης, όπως να ξεχνά λέξεις ή πού βρίσκονται αντικείμενα της καθημερινότητας.

Το οικείο του περιβάλλον αρχίζει να αναγνωρίζει αυτές τις δυσκολίες. Μέσα από διαγνωστική εξέταση από τον αρμόδιο γιατρό μπορεί να γίνει αντιληπτή οποιαδήποτε αδυναμία μνήμης ή συγκέντρωσης.

Τα προβλήματα αυτά συμπεριλαμβάνουν δυσκολία στην ανεύρεση της κατάλληλης λέξης ή ονόματος, δυσκολία να θυμηθεί το όνομα ενός ατόμου που μόλις γνώρισε, δυσκολία οργάνωσης, απώλεια χρήσιμων αντικειμένων, αδυναμία να συγκρατήσει πληροφορίες και δυσκολία να συμμετέχει σε κοινωνικές δραστηριότητες.

Αλτσχάιμερ: Μέσο στάδιο

Αυτό είναι το πιο μακροχρόνιο στάδιο και διαρκεί αρκετά χρόνια. Καθώς η νόσος εξελίσσεται, το άτομο θα χρειάζεται ολοένα και περισσότερη βοήθεια από τους άλλους.

Μπορεί να παρατηρήσεις ότι ο ασθενής μπερδεύει τις λέξεις, θυμώνει ή απογοητεύεται, δρα αδικαιολόγητα. Για παράδειγμα, πολλοί ασθενείς αρνούνται να κάνουν μπάνιο ή να πλυθούν γενικότερα.

Η καταστροφή στα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου μπορεί να δυσκολεύει τον ασθενή να εκφράσει τις σκέψεις του ή να πραγματοποιήσει τις καθημερινές του συνήθειες.

Σε αυτό το σημείο, τα συμπτώματα θα είναι ευδιάκριτα από όλους και μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Σύγχυση για το πού βρίσκεται και τι μέρα είναι
• Αδυναμία να θυμηθεί τη διεύθυνσή του ή τον αριθμό τηλεφώνου ή το σχολείο και το πανεπιστήμιο από το οποίο αποφοίτησε
• Χρειάζεται βοήθεια για να επιλέξει τα ρούχα που θα φορέσει σε κάθε εποχή ή περίσταση
• Αισθάνεται κατάθλιψη ή κοινωνική απομόνωση
• Ξεχνά σημαντικά γεγονότα που έχουν συμβεί στη ζωή του
• Αδυναμία να ελέγξει την ουροδόχο κύστη ή τις εντερικές λειτουργίες
• Αλλαγή στις συνήθειες του ύπνου- αϋπνία κατά τη διάρκεια της νύχτας
• Αυξημένος κίνδυνος να χαθεί ενώ περιπλανιέται στο δρόμο
• Αλλαγές στην προσωπικότητα και στη συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένων της καχυποψίας, των παραισθήσεων και της αδυναμίας ελέγχου των κινήσεων των χεριών

Αλτσχάιμερ: Προχωρημένο στάδιο (τελικό) 

Στο τελικό στάδιο αυτής της ασθένειας, το άτομο χάνει την επαφή του με το περιβάλλον. Δεν μπορεί να επικοινωνήσει σωστά και αδυνατεί να ελέγξει τις κινήσεις του.

Μπορεί να πει λέξεις ή φράσεις, ωστόσο η επικοινωνία γίνεται πλέον με δυσκολία. Καθώς επιδεινώνεται η μνήμη και οι γνωσιακές λειτουργίες, σημαντικές αλλαγές στην προσωπικότητα μπορεί να σημειωθούν και ο ασθενής χρειάζεται βοήθεια ακόμη και στην ατομική του φροντίδα.

Σε αυτό το στάδιο, ένας ασθενής:

• Χρειάζεται βοήθεια και φροντίδα 24 ώρες το 24ωρο.
• Δεν θυμάται τις πρόσφατες πράξεις ή κινήσεις του, ούτε τους συγγενείς του.
• Παρουσιάζει αδυναμία να περπατήσει, να καθίσει και να καταπιεί.
• Γίνεται πιο επιρρεπής σε λοιμώξεις, ειδικά στην πνευμονία.

Αλτσχάιμερ: Πώς διαγιγνώσκεται η νόσος;

Για τη διάγνωση του Αlzheimer ο ασθενής πρέπει να απευθυνθεί σε ειδικό. Συνήθως ο ίδιος δεν είναι σε θέση να διακρίνει τα σημάδια, οπότε συχνότερα οι συγγενείς του είναι εκείνοι που τον πηγαίνουν στο γιατρό για εξέταση.

Η διάγνωση δεν είναι απλή διαδικασία, καθώς η νόσος θα πρέπει να διαχωριστεί από άλλες ασθένειες που μπορεί να έχουν παρόμοια συμπτώματα.

Για τη σωστή διάγνωση απαιτείται λεπτομερές ιατρικό ιστορικό, τεστ διάγνωσης της γνωσιακής κατάστασης αλλά και της διάθεσης του ασθενή, κλινική και νευρολογική εξέταση και άλλες διαγνωστικές εξετάσεις (αιματολογικός έλεγχος, αξονική εγκεφάλου).

Η αδύναμη μνήμη δεν είναι απαραιτήτως ένδειξη ύπαρξης της νόσου. Πολλά προβλήματα υγείας μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα μνήμης.

Όταν η αδύναμη μνήμη είναι αποτέλεσμα άλλων καταστάσεων όπως κατάθλιψης, θυρεοειδοπάθειας, κατάχρησης αλκοόλ ή ναρκωτικών, έλλειψης συγκεκριμένων βιταμινών, μπορεί να είναι αναστρέψιμη.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο γιατρός μπορεί να διαγνώσει το Αλτσχάιμερ με ακρίβεια μεγαλύτερη του 90% μέσα από τις υπάρχουσες διαγνωστικές μεθόδους.

Είναι, όμως, σημαντικό να απευθυνθείς στην κατάλληλη ιατρική ειδικότητα που είναι ο νευρολόγος και/ή ο ψυχίατρος.

Αλτσχάιμερ: Θεραπευτικές προσεγγίσεις

Η φαρμακευτική αγωγή που χρησιμοποιείται σήμερα στοχεύει στην απώλεια μνήμης και άλλων αλλαγών στη γνωστική λειτουργία, αλλά για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Δηλαδή δεν εξασφαλίζουν αποτελεσματικότητα για πάντα. Τα φάρμακα που χορηγούνται σήμερα για αυτά τα συμπτώματα χωρίζονται σε δύο είδη:

Αναστολείς χολινεστεράσης

Χορηγούνται για τη θεραπεία της ήπιας ή μέτριας μορφής Αλτσχάιμερ και προσφέρουν ήπια βελτίωση. Επιπλέον, μπορούν να βελτιώσουν νευροψυχιατρικά συμπτώματα όπως διέργερση, απάθεια και διαταραχές ύπνου.

Μεμαντίνη

Χορηγείται για την επιβράδυνση της επιδείνωσης των συμπτωμάτων στο μέσο και σοβαρό στάδιο της νόσου. Συχνά χορηγείται σε συνδυασμό με τους αναστολείς χολινεστεράσης. Οι παρενέργειες περιλαμβάνουν ζαλάδα, πονοκέφαλο και δυσκοιλιότητα.

Σε κάποιες περιπτώσεις ασθενών μπορεί να χρησιμοποιηθούν αντικαταθλιπτικά και ηρεμιστικά για να περιοριστούν τα προβλήματα συμπεριφοράς. Ωστόσο, θα πρέπει να χορηγούνται με προσοχή και πάντα υπό την καθοδήγηση του θεράποντος ιατρού, καθώς μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση, ζαλάδες ή ακόμη και πτώσεις.

Αλτσχάιμερ: Αντιμετώπιση στο σπίτι

Θα βοηθήσει πολύ τον ασθενή αν οι συνθήκες ζωής του προσαρμοστούν στις ανάγκες του. Συνιστάται να τροποποιηθούν οι καθημερινές του ασχολίες, ώστε να μην είναι ιδιαιτέρως απαιτητικές και επιβαρυντικές για τη μνήμη του.

Αν είσαι σε αρχικό στάδιο Αλτσχάιμερ μπορείς να βοηθήσεις και μόνος σου τον εαυτό σου μέσα από μικρές καθημερινές αλλαγές:

• Άφησε πάντα σε ένα συγκεκριμένο σημείο τα κλειδιά, το πορτοφόλι, το κινητό ή άλλα σημαντικά προσωπικά αντικείμενα, ώστε να είναι πιο εύκολο να θυμηθείς πού είναι.
• Τακτοποίησε τις πληρωμές σου με αυτόματο τρόπο (π.χ. πάγια εντολή κτλ)
• Πάρε πάντα μαζί σου ένα κινητό με εντοπισμό θέσης, ώστε αν χαθείς να μπορέσουν να σε εντοπίσουν οι οικείοι σου.
• Αποθήκευσε στο κινητό σου τα τηλέφωνα των αγαπημένων σου, ώστε να μπορέσεις εύκολα να τους καλέσεις αν χρειαστεί.
• Κανόνιζε τα ραντεβού σου πάντα την ίδια μέρα και ώρα.
• Χρησιμοποίησε ατζέντα για να καταγράφεις τις καθημερινές σου υποχρεώσεις.
• Αφαίρεσε τα περιττά έπιπλα από το σπίτι, ώστε να δημιουργήσεις κενούς χώρους.
• Τοποθέτησε σταθερές χειρολαβές στις σκάλες και στο μπάνιο.
• Μη φοράς παπούτσια ή παντόφλες που δεν είναι σταθερά.
• Βάλε φωτογραφίες με τα αγαπημένα σου πρόσωπα μέσα στο σπίτι.
• Αφαίρεσε τους πολλούς καθρέφτες από το σπίτι. Οι ασθενείς συχνά μπορεί να μπερδευτούν ή να τρομάξουν βλέποντας το είδωλό τους.

Άνοια: Όλα τα συμπτώματα που πρέπει να γνωρίζετε – Γνωστικά, Συμπεριφορικά & Ψυχολογικά, Κινητικά