Bullying(εκφοβισμός): Ανισορροπία δυνάμεων

Σωματικός…Λεκτικός…ψυχολογικός…Δικτυακός… κοινωνικός  εκφοβισμός η απλά bulling είναι η επιθετική επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά που γίνεται σκόπιμα και απρόκλητα σε χώρους όπως είναι το σχολείο, η εργασία,οι σχέσεις, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης .Συνήθως προκαλείτε όταν υπάρχει ανισορροπία δυνάμεων  μεταξύ του θύματος και του θύτη.

Η πιο συνηθισμένη περίπτωση είναι ο σχολικός εκφοβισμός ο οποίος και έχει σοβαρές επιπτώσεις πάνω στο ψυχισμό των παιδιών γιατί επηρεάζει  την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και την πρόοδο τους στο σχολείο . Δυστυχώς το φαινόμενο αυτό παίρνει όλο και πιο μεγάλες διαστάσεις που πολλές φορές, αν όχι και στις πλείστες, είμαστε αδύναμοι να αντιμετωπίσουμε. Η βία παίρνει μέσα στο μυαλό των παιδιών, μυθικές διαστάσεις και τα συστατικά της, επηρεάζουν από πολύ ενωρίς τα παιδιά μέσα από τα παιχνίδια τους, την τηλεόραση ,μέσω των ηλεκτρονικών υπολογιστών ή των ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Η βία βιώνεται επίσης και μέσα από τις κακές διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων του περιβάλλοντος όπου μεγαλώνει το  παιδί και φυσικά εμφανίζεται και μέσα στο περιβάλλον του σχολείου.

Αρχικά είναι βασικό να υπάρχει κατανόηση του προβλήματος όταν αρχίζει να γεννιέται και μετά να αναγνωρίζεται όταν αρχίσει να συμβαίνει. Το διαχειρίζεσε έχοντας μόνο ένα στόχο, που είναι, η ολοκληρωτική καταστολή της εκφοβιστικής συμπεριφοράς με επιτυχία. Η επίτευξη του στόχου αυτού γίνεται με προγράμματα πρόληψης και με προγράμματα άμεσης παρέμβασης τα οποία απευθύνονται τόσο στα ίδια τα παιδιά, όσο και στους εκπαιδευτικούς και τους γονείς των παιδιών

Πολλές φορές η αδυναμία και η έλλειψη γνώσης τόσο των γονιών όσο και  των εκπαιδευτικών, στο να διαχειριστούν τέτοιου είδους καταστάσεις, παίρνει ‘άθελα’ τη μορφή της  ‘συνωμοσίας της σιωπής’, δηλαδή τα παιδιά δεν ενθαρρύνονται στο να μάθουν να  μιλούν για τα προβλήματα τους και να ζητούν βοήθεια γι’ αυτά.

Ο εκφοβισμός παίρνει πολλές μορφές και είναι πολύ σημαντικό να είμαστε σε θέση να αναγνωρίζουμε ποια συμπεριφορά είναι εκφοβιστική και ποια είναι μέσα στα πλαίσια του ‘πειράγματος’.

Bulling: Με ποια μορφή παρουσιάζεται

• Σωματικός εκφοβισμός –  σπρώξιμο, κλότσημα, κτύπημα, τσίμπημα και οποιαδήποτε άλλη μορφή βίας ,απειλές (π.χ αν δεν μου δώσεις τα λεφτά σου, θα δείς τι θα πάθεις).
• Λεκτικός εκφοβισμός – κοσμητικά επίθετα, σαρκαστικά σχόλια, διάδοση φημών, συνεχές κορόιδεμα.
• Συναισθηματικός εκφοβισμός – αποκλεισμός από την παρέα, ενοχλήσεις(π.χ. κρύψιμο βιβλίων ή σχολικής σάκας, ή απειλητικές χειρονομίες), ρεζίλεμα, υποτιμητικά σχόλια.
• Ρατσιστικός εκφοβισμός – ρατσιστικά σχόλια, χειρονομίες, γκραφίτι.
• Σεξουαλικός εκφοβισμός – σωματικά αγγίγματα, υβριστικά σχόλια, ομοφυλοφοβικά υβριστικά σχόλια.
• Εκφοβισμός μέσω του κυβερνοχώρου – Cyber bullying – όπως ο εκφοβισμός που γίνεται κατά πρόσωπο, έτσι και το cyber bullying, μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στα θύματα του αλλά μπορεί να είναι και ποινικό αδίκημα για το θύτη.

Ο συναισθηματικός εκφοβισμός χρησιμοποιείται πιο συχνά από το σωματικό εκφοβισμό και είναι ο πιο δύσκολος τύπος εκφοβιστικής συμπεριφοράς για να αποδείξει κάποιος ότι συμβαίνει. Επιπρόσθετα είναι πάρα πολύ δύσκολο, για το παιδί που τον υποφέρει, να αντέξει όλα όσα του συμβαίνουν από έναν συναισθηματικό εκφοβισμό μέσα στο σχολείο.

Bulling: Τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί

• Κατάθλιψη
• Χαμηλή αυτοπεποίθηση/αυτοεκτίμηση
• Ντροπαλότητα
• Χαμηλή σχολική επίδοση
• Κοινωνική απομόνωση ή
• Προσπάθεια αυτοκτονίας ή το παιδί να απειλεί ότι θα αυτοκτονήσει.

Bulling: 8 συμβουλές για να προετοιμαστείτε

1. Να βρίσκετε το χρόνο να μιλάτε στο παιδί σας και να ελέγχετε ότι είναι χαρούμενο στο σχολείο του.
2. Ενθαρρύνετε το παιδί να κρατά ημερολόγιο τόσο για τις καλές όσο και για τις κακές στιγμές μέσα στο σχολείο.
3. Να συζητάτε συχνά για τα ‘προβλήματα’ του στο σχολείο και να του δίνετε πρακτικές οδηγίες/στρατηγικές για αντιμετώπιση των ‘προβλημάτων’ του.
4. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να φέρνει τους φίλους του στο σπίτι και να ενισχύετε τις κατάλληλες φιλίες
5. Ποτέ να μην ασκείτε κριτική για τη συμπεριφορά κάποιου άλλου παιδιού. Αν υπάρχει πρόβλημα τότε να μιλήσετε εμπιστευτικά με τον/τη δάσκαλο/α ή με μέλος της διεύθυνσης, ή να ζητήσετε όπως το σχολείο καλέσει τους γονείς του άλλου παιδιού σε κοινή συνάντηση μαζί σας.
6. Να κάνετε προσπάθεια στο να πηγαίνετε συχνά να μιλάτε με το/τη δάσκαλο/α, ούτως ώστε να κρατάτε ανοικτή επικοινωνία με το σχολείο.
7. Δώστε στο παιδί σας την ευκαιρία να αποκτήσει αυτοπεποίθηση μεγαλώνοντας τον κύκλο των φίλων του μέσα από απογευματινές δραστηριότητες( αθλήματα, μουσική ,προσκοπισμό κ.α)
8. Δώστε στο παιδί σας ευθύνες, ενθαρρύνετέ το στο να αναπτύξει καλές συνήθειες, όπως να είναι υπεύθυνο για ένα κατοικίδιο, να ετοιμάζει τη τσάντα του από το βράδυ, να συγυρίζει το δωμάτιο του.

Bulling: Τα αίτια του προβλήματος

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους κάποιος εκφοβίζει τους άλλους. Μπορεί, για παράδειγμα, να έχει υποστεί ο ίδιος εκφοβισμό και να εκτονώνει κατά κάποιο τρόπο το θυμό του εκφοβίζοντας άλλους. Ή μπορεί μέσα απ’ αυτό να νιώθει ανώτερος απ’ τους άλλους, να αισθάνεται ότι έχει ισχύ και εξουσία. Ίσως ακόμη να το κάνει για να τραβήξει την προσοχή, πιστεύοντας ότι θα γίνει δημοφιλής ή ότι θα τον βοηθήσει να ενταχθεί σε κάποια παρέα.

Οι άνθρωποι που ασκούν εκφοβισμό, συχνά είναι οι ίδιοι τρομοκρατημένοι για κάτι και έτσι προσπαθούν να τρομοκρατήσουν τους άλλους για να κρύψουν τα συναισθήματά τους ή παρενοχλούν άλλους για να μην τους παρενοχλήσουν πρώτα εκείνους. Είναι δυστυχείς και «ξεσπούν» τη δυστυχία τους στους άλλους. Συνήθως δεν νιώθουν υπευθυνότητα για τις πράξεις τους και συχνά έχουν την ανάγκη να ελέγχουν τους άλλους και να κερδίζουν πάντα. Μπορεί να ζηλεύουν τα άτομα που παρενοχλούν.

Δεν μπορούν να κατανοήσουν και να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των άλλων. Είναι όμως πολύ καλοί παρατηρητές της ανθρώπινης συμπεριφοράς και πάντα επιλέγουν ως θύματα, εκείνους που ξέρουν ότι είναι πιο αδύναμοι απ’ αυτούς και μπορούν να τους κερδίσουν. Χρησιμοποιούν τη «διαφορετικότητα» για να δικαιολογήσουν τη συμπεριφορά τους και να κάνουν τα θύματά τους να νιώσουν άσχημα. Όμως το αληθινό πρόβλημα δεν είναι η «διαφορετικότητα» του θύματος αλλά ο ίδιος ο θύτης που νιώθει φόβο, ζήλεια, θυμό, φθόνο, ανασφάλεια, δυστυχία. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η διαφορετικότητά μας είναι που μας κάνει ξεχωριστούς και μοναδικούς. Θα πρέπει να είμαστε περήφανοι για τον εαυτό μας και να μην επιτρέπουμε σε άτομα που μας εκφοβίζουν να μας καταβάλλουν.

Όσοι ασκούν εκφοβισμό χρειάζονται τη βοήθεια ειδικού. Αν δεν αλλάξουν τη συμπεριφορά τους, συνήθως καταλήγουν να έχουν μπλεξίματα με το νόμο. Μέχρι την ηλικία των 24, εξήντα τοις εκατό των ατόμων που ασκούσαν εκφοβισμό στην παιδική τους ηλικία, έχουν τουλάχιστον μία ποινική καταδίκη. Όσοι συνεχίζουν αυτή τη συμπεριφορά ως ενήλικες, εμφανίζουν και πολλά άλλα προβλήματα όπως αλκοολισμό, διαταραχές αντικοινωνικής προσωπικότητας και ανάγκη ψυχολογικής παρακολούθησης.

Bulling: Πως να βοηθήσετε το παιδί σας να το αντιμετωπίσει

• Ποτέ μην πείτε στο παιδί σας να αγνοήσει την εκφοβιστική συμπεριφορά
• Μην ρίξετε τις ευθύνες πάνω στο παιδί σας για τον εκφοβισμό. Μην σκεφτείτε ότι το παιδί σας έχει κάνει κάτι και προκάλεσε τη συμπεριφορά αυτή.
• Επιτρέψετε στο παιδί σας να μιλήσει για το πώς νιώθει ή πως βιώνει τον εκφοβισμό. Σημειώστε κάπου αυτά που σας είπε.
• Δείξτε ενσυναίσθηση προς το παιδί σας(βάλτε τα πόδια σας στα δικά του παπούτσια ). Πείτε του ότι ο εκφοβισμός είναι κακή και απαράδεκτη συμπεριφορά, ότι το ίδιο δεν φταίει σε κάτι και πέστε του πόσο χαίρεστε που βρήκε το θάρρος να σας μιλήσει για το τι του συμβαίνει.
• Αν διαφωνείτε με τον τρόπο που το ίδιο το παιδί χειρίζεται την κατάσταση του εκφοβισμού του, μην το κριτικάρετε. Σκεφτείτε πόσο δύσκολο είναι για ένα παιδί να γνωρίζει το καλύτερο τρόπο χειρισμού μίας τέτοιας κατάστασης.
• Μην ενθαρρύνετε το παιδί να έλθει σε σωματική αντιπαράθεση με τον θύτη.
• Ελέγχετε τα συναισθήματα σας. Όσο δύσκολο και να είναι, προσπαθείτε να παραμείνετε ψύχραιμοι και ελέγξτε την παρόρμηση σας. Τραβηχτείτε  πίσω και σκεφτείτε τα επόμενα σας βήματα.
• Επικοινωνήστε με το διευθυντή ή ένα δάσκαλο/α ή κάποιο άλλο υπεύθυνο άτομο από το χώρο τουσχολείου και μοιραστείτε μαζί του τις ανησυχίες σας για τον εκφοβισμό που βιώνει το παιδί σας.
• Συνεργαστείτε στενά με το προσωπικό του σχολείου για επίλυση του προβλήματος.
• Ενθαρρύνετε το παιδί σας να αρχίσει να ενδιαφέρετε για εξωσχολικές ασχολίες αναπτύσσοντας ενδιαφέροντα που θα το βοηθήσουν να ενδυναμωθεί(ψυχικά) για να αντέξει καταστάσεις όπως τον σχολικό εκφοβισμό.
• Ενθαρρύνετε το παιδί σας να αρχίσει να συναναστρέφεται άλλους μαθητές που είναι πιο φιλικοί απέναντι του, ή βοηθάτε το να κάνει νέες γνωριμίες έξω από το σχολικό περιβάλλον.
• Μάθετε στο παιδί σας πώς να προστατεύετε , όπως του να ζητά βοήθεια από κάποιο μεγάλο, σε περίπτωση που βρίσκετε σε δύσκολή θέση.
• Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας περιβάλλετε από ασφάλεια και αγάπη μέσα στο οικογενειακό του περιβάλλον.
• Αν εσείς ή το παιδί σας χρειάζεστε περισσότερη βοήθεια ζητείστε την, από τις υπηρεσίες εκπαιδευτικής ψυχολογίας ή από ειδικό πάνω σε θέματα της ψυχικής υγείας.

Bulling: Τα παιδιά ως παρατηρητές

Μέσα στο σχολείο που επιδεικνύεται bullying αναπόφευκτα υπάρχουν και οι μαθητές που βλέπουν το τι γίνεται, είναι οι παρατηρητές της εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Οι μαθητές αυτοί είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι όταν γίνουν μάρτυρες μίας τέτοιας κατάστασης θα πρέπει να λάβουν δράση και να ζητήσουν βοήθεια ούτως ώστε να σταματήσει ο εκφοβισμός. Αν το παιδί σας έλθει και σας αναφέρει ότι ήταν παρών σε μία τέτοια κατάσταση μπορείτε να το χειριστείτε με τους πιο κάτω τρόπους

• Να του μάθετε πώς να ζητά βοήθεια χωρίς να διατρέχει κίνδυνο
• Να το ενθαρρύνετε να  επεμβαίνει λεκτικά – αν είναι ασφαλές – λέγοντας π.χ. ‘σταματείστε, δεν είναι τρόπος αυτός για να λύσετε τις διαφορές σας’
• Αναφέρετε στο παιδί σας ότι δεν θα πρέπει να παρακολουθεί σιωπηλά ή ‘γιουχαΐζοντας’ ένα τέτοιο περιστατικό, γιατί έτσι ο θύτης παίρνει περισσότερο θάρρος.
• Ενθαρρύνετε το παιδί σας, να καταγγέλλει τέτοιου είδους περιστατικά σε  ενήλικα άτομα της εμπιστοσύνης του και ότι η πράξη του δεν είναι κάρφωμα αλλά το αντίθετο, γιατί έτσι βοηθά στην εφαρμογή της  ασφάλειας που πρέπει να επικρατεί μέσα στο σχολείο του.
• Δώστε βοήθεια στο παιδί σας για να στηρίζει τα παιδιά που δέχονται εκφοβισμό.
• Μάθετε στο παιδί σας να περιλαμβάνει στο παιχνίδι του και τα παιδιά ‘θύματα’