Η φεριτίνη είναι μία πρωτεΐνη, που βρίσκεται σε όλους σχεδόν τους ζωντανούς οργανισμούς συμπεριλαμβανομένων των φυκιών, των βακτηρίων, των ανωτέρων φυτών, των ζώων και φυσικά των ανθρώπων. Στο ανθρώπινο σώμα, η φερριτίνη βρίσκεται μέσα στα κύτταρα και αποτελεί τη βασική πρωτεΐνη με την οποία το ανθρώπινο σώμα αποθηκεύει τον σίδηρο και τον απελευθερώνει με ελεγχόμενο τρόπο ανάλογα τις ανάγκες του οργανισμού.
Ο σίδηρος αποτελεί βασικό στοιχείο για τη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς, η περίσσειά του όμως είναι επιβλαβής, καθώς μετέχει σε χημικές αντιδράσεις που παράγουν ελεύθερες ρίζες. Για τον λόγο αυτό, ο σίδηρος αποθηκεύεται στους ιστούς με τη μορφή σύμπλοκων πρωτεϊνών όπως η φεριτίνη.
Φεριτίνη: Τι δείχνουν τα επίπεδα της;
Είναι πολύ σημαντική η μέτρηση της φεριτίνης στο αίμα καθώς όπως αναφέρθηκε, υπό φυσιολογικές συνθήκες, αντικατοπτρίζει τα ολικά αποθέματα σιδήρου στο σώμα. Οι φυσιολογικές τιμές της φερριτίνης είναι:
- στους άνδρες 12-300ng/mL.
- στις γυναίκες 12-150ng/mL.
Χαμηλά επίπεδα φερριτίνης υποδεικνύουν, ανεπάρκεια σιδήρου και μπορεί να οφείλονται σε εντερικές διαταραχές που δεν επιτρέπουν την απορρόφηση του σιδήρου, σε αναιμία, σε αιμορραγίες του πεπτικού και στην έμμηνο ρύση στις γυναίκες.
Αντιθέτως, τα υψηλά επίπεδα φερριτίνης, δεν σημαίνει και απαραίτητα αυξημένα επίπεδα σιδήρου. Η αύξηση της φερριτίνης είναι πιθανό να οφείλεται σε ρευματοειδή αρθρίτιδα ή άλλες φλεγμονώδεις διαταραχές, ηπατική νόσο, συχνές μεταγγίσεις αίματος ή αιμοχρωμάτωση (γενετική διαταραχή όπου ο οργανισμός απορροφάει περισσότερο σίδηρο), υποθυρεοειδισμός, λευχαιμία, λέμφωμα Hodgkin ή και κατάχρηση αλκοόλ. Και στις δύο περιπτώσεις είναι απαραίτητη η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων από το γιατρό.
Τα αποτελέσματα των τιμών μπορεί να επηρεάσουν:
- η μετάγγιση αίματος έως και 4 μήνες πριν
- ο αθλητισμός
- οι φλεγμονές στο σώμα λόγω ασθένειας ή χειρουργείου
- ακτινογραφία εώς 3 ημέρες πριν
- φάρμακα
- ηλικία
- διατροφή
Φεριτίνη: Συμπτώματα χαμηλής και υψηλής συγκέντρωσης
Συμπτώματα μειωμένης φεριτίνης
Η χαμηλή φερριτίνη όπως συχνά παρατηρείται μπορεί να εμφανίσει κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα όπως η διαταραχή συγκέντρωσης, η αδυναμία, η μειωμένη ικανότητα μνήμης, η ατονία, η κόπωση, η δύσπνοια, το αίσθημα ταχυκαρδίας, η απώλεια αντοχής, η λιποθυμία. Η μειωμένη φερριτίνη μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις στο δέρμα, τα νύχια και τα μαλλιά. Σε σοβαρές περιπτώσεις αναπτύσσονται σχισμές στις γωνίες του στόματος, κοιλονυχία, νευρολογικά σύνδρομα.
Συμπτώματα αυξημένης φεριτίνης
Άτομα με αυξημένα επίπεδα φεριτίνης συνήθως παρουσιάζουν ,κόπωση, αδυναμία, πόνο στις αρθρώσεις, διαταραχές του ήπατος, μειωμένη μνήμη, μεταβολές της διάθεσης.
Φεριτίνη: Τι ακριβώς σημαίνουν οι υψηλές τιμές;
Τα υψηλά επίπεδα της φεριτίνης μπορεί να είναι ενδεικτικά μιας διαταραχής αποθήκευσης σιδήρου, όπως η αιμοχρωμάτωση.
Πρόκειται για μια κληρονομική (γενετική) διαταραχή στην οποία υπάρχει υπερβολική συσσώρευση του σιδήρου στο σώμα. Σε άτομα με κληρονομική αιμοχρωμάτωση, η ημερήσια απορρόφηση του σιδήρου από τα έντερα είναι μεγαλύτερη από την ποσότητα που χρειάζεται ο οργανισμός για να αντικαταστήσει τις απώλειες που έχει σε σίδηρο. Δεδομένου ότι το σώμα δεν μπορεί να αυξήσει την απέκκριση σιδήρου, ο επιπλέον απορροφούμενος σίδηρος συσσωρεύεται στο σώμα.
Ένας άνδρας με αιμοχρωμάτωση μπορεί να συσσωρεύσει έως και 20 γραμμάρια σιδήρου σώματος από την ηλικία των 40 έως των 50 ετών (η κανονική περιεκτικότητα σε σίδηρο για το σώμα είναι 3-4 γραμμάρια). Η περίσσεια σιδήρου συσσωρεύεται σε αρθρώσεις, ήπαρ, όρχεις και καρδιά, προκαλώντας βλάβη σε αυτά τα όργανα.
Οι γυναίκες με αιμοχρωμάτωση συσσωρεύουν σίδηρο με βραδύτερο ρυθμό από ό,τι οι άνδρες, επειδή χάνουν περισσότερο σίδηρο από τους άνδρες. Ως εκ τούτου, αναπτύσσουν τα τυπικά συμπτώματα της βλάβης οργάνων από περίσσεια σιδήρου περίπου 10 χρόνια αργότερα από τους άνδρες.
Φεριτίνη: Τι υποδηλώνουν οι χαμηλές τιμές;
Τα χαμηλά επίπεδα της φεριτίνης σημαίνουν συνήθως ανεπάρκεια σιδήρου. Χωρίς αρκετό σίδηρο, ο οργανισμός δεν μπορεί να παράγει επαρκή επίπεδα αιμοσφαιρίνης, ένα συστατικό των ερυθρών αιμοσφαιρίων που τους επιτρέπει να μεταφέρουν οξυγόνο. Αυτό οδηγεί σε σιδηροπενική αναιμία. Η ήπια αναιμία είναι πιθανό να μην παράγει καθόλου συμπτώματα.
Πιο σοβαρές περιπτώσεις αναιμίας μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα όπως:
- Δυσκολία στην αναπνοή
- Κόπωση
- Ζάλη
- Χλωμό δέρμα
- Ταχυκαρδία
Φεριτίνη: Πώς να αυξήσετε την απορρόφηση σιδήρου;
Ασβέστιο
Το ασβέστιο μειώνει την απορρόφηση του σιδήρου και καλό είναι να καταναλώνονται σε διαφορετικά γεύματα γι’ αυτό τον λόγο δεν συνίσταται η κατανάλωση π.χ φακής ή κρέατος με κάποιο γαλακτοκομικό.
Οξαλικά
Τα οξαλικά (σπανάκι, σέλινο, κακάο) μειώνουν την απορρόφηση του σιδήρου όπως επίσης το τσάι και ο καφές είναι πιθανόν να μειώσουν την απορρόφηση του σιδήρου κατά 50% όταν συνδυαστεί με κάποιο γεύμα.
Φυτικά οξέα
Τρόφιμα που περιέχουν φυτικά οξέα όπως τα ολικής άλεσης δημητριακά, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί και η σόγια καλό είναι να συνδυάζονται με τρόφιμα που ενισχύουν τα επίπεδα του σιδήρου καθώς σε διαφορετική περίπτωση συμβάλλουν στην μη απορρόφηση του.
Ασκορβικό οξύ, Βιταμίνη Ε, Ψευδάργυρο και Φώσφορο
Η αύξηση των επιπέδων του σιδήρου αυξάνεται όταν συνδυαστεί με κάποια πηγή ασκορβικού οξέος (βιταμίνης C). Η βιταμίνη C ευνοεί την σύνθεση της αιμοσφαιρίνης κάνοντας εύκολα απορροφήσιμο τον σίδηρο. Κάποιοι συνδυασμοί που προτείνονται είναι 1 μερίδα φακές ή μοσχάρι με 1 φλιτζάνι χυμό πορτοκάλι ή πολύχρωμες πιπεριές οι οποίες περιέχουν ικανοποιητική ποσότητα βιταμίνης C. Επίσης, τροφές πλούσιες σε βιταμίνη E, ψευδάργυρο και φώσφορο ενισχύουν τα επίπεδα του σιδήρου.
Για μεγαλύτερη απορρόφηση σιδήρου καλό είναι να επιλέγουμε τροφές πλούσιες σε σίδηρο, οι οποίες να συνδυάζονται με κάποια πηγή βιταμίνης C. Να αποφεύγεται η κατανάλωση τσάι και καφέ μαζί με τα γεύματα όπως επίσης και ο συνδυασμός πηγής ασβεστίου με σιδήρου καθώς με αυτόν τον τρόπο αναστέλλεται η απορρόφηση του.
Φεριτίνη: Θεραπεία μειωμένης τιμής με λήψη σιδήρου
Όταν παρατηρείται μειωμένη τιμή φερριτίνης, στόχος είναι να αυξηθεί διατροφικά συστήνοντας την κατανάλωση πηγών σιδήρου όπως και τον συνδυασμό των τροφίμων που αναφέρθηκε παραπάνω. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως, είναι απαραίτητη η χορήγηση συμπληρώματος σιδήρου και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις, όπου είναι αυξημένες οι ανάγκες του οργανισμού σύμφωνα πάντα με τη συμβολή του γιατρού.
Καλό είναι να μην χορηγούνται για περισσότερους από 6 συνεχόμενους μήνες χωρίς την παρακολούθηση του γιατρού.
Τι παρατηρείται με τη λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου;
Τα συμπληρώματα σιδήρου μαζί με τα επιθυμητά αποτελέσματα κάποιες φορές είναι πιθανό να έχει και ανεπιθύμητα. Πιο συχνά παρατηρείται:
- ζάλη
- οσφυαλγία
- πονοκέφαλο
- λιποθυμία
- μεταλλική γεύση
- ναυτία ή έμετο
- κράμπες
- ερυθρότητα του δέρματος
Λιγότερο συχνά ή σπάνια:
- γενικό αίσθημα αδιαθεσίας
- αδυναμία χωρίς αίσθημα ζάλης ή λιποθυμία
- διάρροια
- πυρετός
Επίσης, κάποιες ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να εμφανιστούν, οι οποίες συνήθως δεν χρειάζονται ιατρική φροντίδα. Αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να εξαφανιστούν κατά τη διάρκεια της θεραπείας καθώς ο οργανισμός προσαρμόζεται. Επίσης, ο γιατρός μπορεί να προτείνει για τρόπους πρόληψης ή μείωσης ορισμένων από αυτές τις παρενέργειες οι οποίες είναι: δυσκοιλιότητα, διάρροια, κράμπες, ναυτία, εμετό. Λιγότερο συχνά παρατηρείται σκουρόχρωμα ούρα, καούρα.