H γυροειδής αλωπεκία (alopecia areata) αποτελεί μια αυτοάνοση πάθηση που οφείλεται στην υπερδραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος, το οποίο στρέφεται εναντίον και καταστρέφει τους θυλάκους των τριχών. Χαρακτηριστικό της εν λόγω πάθησης είναι η ανομοιόμορφη αραίωση των τριχών με αποτέλεσμα τη μερική ή πλήρη απώλεια των τριχών από το κεφάλι ή/και το σώμα σε πιο σοβαρές περιπτώσεις.
Όσον αφορά την αιτιοπαθογένεια της γυροειδούς αλωπεκίας, έχουν προταθεί διάφορα αίτια, με κυριότερα τα εξής:
- Γενετικοί παράγοντες
- Ψυχολογικοί παράγοντες
- Ανοσολογικοί παράγοντες
- Ενδοκρινικοί παράγοντες
- Άλλοι παράγοντες
- Ετερογένεια
Η γυροειδής αλωπεκία περιορίζεται σε κάποια σημεία του σώματος στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. Ωστόσο, σε πιο βαριάς μορφής περιστατικά ενδέχεται να εμφανιστεί πλήρης αραίωση και εν συνεχεία απώλεια των τριχών του τριχωτού της κεφαλής, η οποία ονομάζεται ολική αλωπεκία (alopecia totalis), ή πλήρης απώλεια των τριχών σε ολόκληρο το σώμα, η οποία ονομάζεται καθολική αλωπεκία (alopecia universalis). Αναλυτικότερα, η κλινική εικόνα της γυροειδούς αλωπεκίας μπορεί να χαρακτηρίζεται βάσει ενός εκ των παρακάτω τύπων:
- Απλή
- Εκτεταμένη
- «Οφίαση»
- Ολική
- Καθολική
- Διάχυτος
Πρόκειται για μη ουλωτική αλωπεκία, η οποία σε πολλές περιπτώσεις υποχωρεί αυτόματα μετά από λίγους μήνες. Ωστόσο υπάρχουν και αρκετά περιστατικά όπου η γυροειδής αλωπεκία δεν υποχωρεί, αλλά αντιθέτως επιδεινώνεται, και απαιτείται θεραπευτική παρέμβαση για την αντιμετώπισή της. Σημαντικό είναι επίσης να γίνει διαφορική διάγνωση από άλλες δερματοπάθειες, όπως οι δερματοφυτίες, η τριχοτιλλομανία, η συφιλιδική αλωπεκία καθώς και οι μεταφλεγμονώδεις και ουλωτικές αλωπεκίες.
Μέθοδοι Αντιμετώπισης
Για την αντιμετώπιση της γυροειδούς αλωπεκίας υπάρχουν διάφορες διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές, συμπεριλαμβανομένων τοπικά εφαρμοζόμενων φαρμακευτικών παραγόντων και συστηματικών θεραπειών. Οι τοπικά εφαρμοζόμενες θεραπείες περιλαμβάνουν την εφαρμογή κορτικοστεροειδών, ερεθιστικών ουσιών, μινοξιδίλης και αλλεργιογόνων. Οι συστηματικές θεραπείες περιλαμβάνουν τη χορήγηση κορτικοστεροειδών, τη θεραπεία PUVA και τη χορήγηση θειικού ψευδαργύρου.
Τοπικά Εφαρμοζόμενες Θεραπείες
Η τοπική εφαρμογή κορτικοστεροειδών σύμφωνα με κάποιες ερευνητικές μελέτες είναι αποτελεσματική για την αντιμετώπιση της ανομοιόμορφης αλωπεκίας, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για εφαρμογή ιδιαίτερα ισχυρών στεροειδών. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητά τους δεν έχει αποδειχθεί στις πιο σοβαρές μορφές γυροειδούς αλωπεκίας, δηλαδή στην ολική ή την καθολική γυροειδή αλωπεκία. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για μια σχετικά οικονομική λύση, ενέχει μια βασική παρενέργεια, την ανάπτυξη παροδικής θυλακίτιδας.
Μία άλλη τοπική θεραπεία για την αντιμετώπιση της γυροειδούς αλωπεκίας περιλαμβάνει την εφαρμογή ερεθιστικών ουσιών, όπως η ανθραλίνη 2-3% (διθρανόλη) και το ρετινοϊκό οξύ. Παρόλο που πρόκειται για ασφαλείς και πρακτικές μεθόδους αντιμετώπισης, η αποτελεσματικότητά τους δεν έχει αποδειχθεί πλήρως βάσει μελετών. Πιο αναλυτικά, η αθραναλίνη είναι περισσότερο αποτελεσματική σε ασθενείς με πιο σκούρο χρώμα μαλλιών, καθώς μπορεί να καλύψει τις πιο ανοιχτόχρωμες περιοχές του τριχωτού της κεφαλής. Αντίστοιχα, η χρήση του ρετινοϊκού οξέος είναι περισσότερο πρακτική σε ανθρώπους με ανοιχτόχρωμα μαλλιά.
Η τοπική εφαρμογή μινοξιδίλης αποτελεί, επίσης μια ασφαλή μέθοδο αντιμετώπισης της γυροειδούς αλωπεκίας. Ωστόσο, η ανταπόκριση στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αυξάνεται σημαντικά μέσω της εφαρμογής της μινοξιδίλης με τοπικές εγχύσεις.
Άλλες τοπικές θεραπείες περιλαμβάνουν την εφαρμογή αλλεργιογόνων, όπως η διφαινκυπρόνη (Diphencyprone – DNCB). Ειδικότερα, η τοπική ανοσοθεραπεία αφορά την επαγωγή των αλλεργιών εξ επαφής στο τριχωτό της κεφαλής. Με τη διφαινκυπρόνη επιτυγχάνεται αποτελεσματικότητα με ασφαλή τρόπο και επομένως αποτελεί την πλέον συχνά χρησιμοποιούμενη θεραπεία. Σημαντικό είναι σε κάθε περίπτωση η θεραπευτική παρέμβαση να ξεκινάει με χορήγηση της χαμηλότερης δυνατής συγκέντρωσης της ουσίας που επιτυγχάνεται ήπιο ερύθημα ή/και κνησμός (φαγούρα).
Τέλος, η τοπική εφαρμογή τακρόλιμους έχει αποδειχθεί επίσης ως αποτελεσματική μέθοδος αντιμετώπισης της γυροειδούς αλωπεκίας.
Συστηματικά Χορηγούμενες Θεραπείες
Σε κάποιες περιπτώσεις έχει αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα της συστηματικής χορήγησης κορτικοστεροειδών. Ωστόσο πρέπει να χορηγούνται σε αρκετά υψηλές δόσεις, ενώ βάσει κάποιων ερευνητικών δεδομένων αποτελεσματική μπορεί να είναι και η χρήση θεραπευτικών σχημάτων με διακεκομμένη χορήγηση των κορτικοστεροειδών. Επιπλέον, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι η ανταπόκριση των πιο σοβαρών μορφών αλωπεκίας, όπως η ολική και η καθολική γυροειδής αλωπεκία δεν είναι καλή, καθώς υπάρχουν αρκετά υψηλά ποσοστά υποτροπής και εκ νέου εμφάνισης αλωπεκίας.
Ωστόσο, η ολική αλωπεκία, η καθολική αλωπεκία και η γυροειδής οφιοειδής αλωπεκία δεν ανταποκρίνονται καλά και τα υψηλά ποσοστά υποτροπής καθιστούν δύσκολη την αιτιολόγηση αυτής της δυνητικά τοξικής θεραπείας. Το ίδιο ισχύει και για τη συστηματική χορήγηση κυκλοσπορίνης, η οποία περιλαμβάνει τη χορήγηση υψηλών δόσεων του φαρμάκου. Εντούτοις, καθώς τα αποτελέσματα δεν διατηρούνται συνήθως μετά τη διακοπή της θεραπείας σε αρκετές περιπτώσεις δεν θεωρείται ως κατάλληλη μέθοδος αντιμετώπισης.
Τέλος, εκτός των τοπικά εφαρμοζόμενων και των συστηματικά χορηγούμενων θεραπειών, κάποιοι ασθενείς προτιμούν τη χρήση περούκας για να κρύψουν τις περιοχές με αραίωση στο κεφάλι, ενώ σε περιπτώσεις απώλειας των τριχών στα φρύδια, η εφαρμογή τατουάζ επιλέγεται από κάποιους ασθενείς για να βελτιώσουν την εμφάνισή τους.
Σωστή Διάγνωση & Επιλογή Κατάλληλου Θεραπευτικού Σχήματος
Σε κάθε περίπτωση, οι ασθενείς πρέπει να γνωρίζουν ότι η διάρκεια της θεραπείας μπορεί να είναι μεγάλη, καθώς και το γεγονός ότι η αποτελεσματικότητα της εκάστοτε θεραπευτικής παρέμβασης μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την έκταση της αλωπεκίας και τη διάρκειά της . Επιπλέον, καθώς υπάρχει ενδεχόμενο υποτροπής, οι ασθενείς θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι ώστε να μην απογοητευτούν. Σε αυτό βοηθάει ιδιαίτερα η πληροφόρηση σχετικά με τη φυσική εξέλιξη της γυροειδούς αλωπεκίας. Κάποιες φορές μπορεί να απαιτείται και παροχή ψυχολογικής υποστήριξης προς τους ασθενείς, καθώς τα μαλλιά αποτελούν σημαντικό στοιχείο της εξωτερικής μας εμφάνισης. Το πρώτο βήμα για κάθε ασθενή είναι να γίνει σωστά η διάγνωση από εξειδικευμένο δερματολόγο ώστε να καθοριστεί το βέλτιστο θεραπευτικό σχήμα για την αντιμετώπιση της γυροειδούς αλωπεκίας.