Η εξαιρετικά μεταδοτική παραλλαγή «δέλτα» του SARS-CoV-2, επίσης γνωστή ως B1617.2, αναγνωρίστηκε στην Ινδία τον Οκτώβριο του 2020. Είναι πλέον το κυρίαρχο στέλεχος στις ΗΠΑ και σε πολλές άλλες χώρες.
Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα σημαντικότερα βασικά στοιχεία για το νέο στέλεχος «δέλτα» του SARS-CoV-2.
Μετάλλαξη Δέλτα: Βασικές πληροφορίες
Μεταδίδεται γρήγορα. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία (4 Αυγούστου 2021), η παραλλαγή «δέλτα» έχει φτάσει σε περισσότερες από 130 χώρες. Έχει ήδη ξεπεράσει την παραλλαγή «άλφα» ως προς τον αριθμό των κρουσμάτων COVID-19 σε πολλές από αυτές τις χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ. Η παραλλαγή πιστεύεται ότι είναι κατά 55% έως 90% πιο μεταδοτική από τις προηγούμενες παραλλαγές του SARS-CoV-2.
Οι ερευνητές εξακολουθούν να μην είναι εντελώς σίγουροι γιατί η παραλλαγή «δέλτα» είναι πολύ πιο μεταδοτική από άλλες. Πιστεύουν ότι οι αλλαγές στην πρωτεΐνη της παραλλαγής «δέλτα» μπορεί να διευκολύνουν την είσοδο του ιού στα ανθρώπινα κύτταρα. Μια άλλη πρώιμη μελέτη υποδηλώνει ότι μια μετάλλαξη στην παραλλαγή «δέλτα» μπορεί να βοηθήσει τον ιό να συνδυαστεί καλύτερα με ανθρώπινα κύτταρα μόλις προσκολληθεί. Με αυτό τον τρόπο, ο ιός είναι σε θέση να μολύνει περισσότερα κύτταρα και να διαφύγει της δράσης του ανοσοποιητικού συστήματος.
Φαίνεται να επηρεάζει συχνότερα τους νεότερους. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μελέτες έδειξαν ότι παιδιά και ενήλικες κάτω των 50 ετών είχαν 2,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να μολυνθούν από το στέλεχος «δέλτα» του SARS-CoV-2.
Τα συμπτώματα φαίνεται να είναι πιο έντονα και να εμφανίζονται γρηγορότερα. Οι άνθρωποι μπορεί να είναι πιο πιθανό να καταλήξουν στο νοσοκομείο εάν έχουν την παραλλαγή «δέλτα». Μελέτες υποδεικνύουν ότι μπορεί να έχει σχεδόν διπλάσιο κίνδυνο νοσηλείας από την παραλλαγή «άλφα».
Τα κυριότερα συμπτώματα των ασθενών με το στέλεχος «δέλτα» του SARS-CoV-2 περιλαμβάνουν:
-Πονοκέφαλο
-Πονόλαιμο
-Ρινική καταρροή
-Πυρετό
Ο βήχας αναφέρεται λιγότερο συχνά και η απώλεια της όσφρησης δεν περιλαμβάνεται πλέον στα κορυφαία 10 συχνότερα συμπτώματα. Οι ερευνητές ανησυχούν ότι τα άτομα μπορεί να μπερδέψουν τα συμπτώματα με ένα κοινό κρυολόγημα και να αποφύγουν την καραντίνα, το οποίο μπορεί να βοηθήσει την εξάπλωση του στελέχους «δέλτα».
Μετάλλαξη Δέλτα: Πώς να προστατευτούμε
Ο εμβολιασμός είναι το καλύτερο μέτρο πρόληψης. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα, οι δύο δόσεις του εμβολίου των Pfizer-BioNTech παρέχουν προστασία κατά 79% έναντι της μόλυνσης με την παραλλαγή «δέλτα» του SARS-CoV-2. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι επίσης ότι παρέχει προστασία κατά 96% από την ανάγκη νοσηλείας εάν ένα εμβολιασμένο άτομο μολυνθεί από το νέο στέλεχος. Δύο δόσεις του εμβολίου της AstraZeneca είναι κατά 92% αποτελεσματικό ως προς την αποφυγή της νοσηλείας λόγω μόλυνσης από το στέλεχος «δέλτα».
Αν εμβολιασμένος έρθει σε επαφή με κρούσμα πρέπει να κάνει τεστ 3 με 5 μέρες μετά
Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Πάνος Μαλανδράκης, Γιάννης Ντάνασης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τι αλλάζει στις οδηγίες του CDC σχετικά με τους πλήρως εμβολιασμένους αν έρθουν σε επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα COVID-19 ή θεωρούν ότι νοσούν.
Οι οδηγίες αυτές ως τώρα συνιστούσαν την παρακολούθηση συμπτωμάτων, και επί συμπτωμάτων τη διενέργεια τεστ. Πλέον όλοι συστήνονται να υποβληθούν σε τεστ, 3 με 5 μέρες μετά την έκθεση, και όχι την πρώτη ή τη δεύτερη μέρα. Αυτό πιθανά συσχετίζεται με την επέλαση του στελέχους Δέλτα έναντι στο οποίο δεν παρέχουν πλήρη προστασία τα υπάρχοντα εμβόλια. Η σύσταση είναι μετά την έκθεση σε πιθανό κρούσμα η συνεχής χρήση της μάσκας για 14 μέρες ή μέχρι ένα αρνητικό τεστ.
Αν το τεστ είναι θετικό τότε αυτομάτως το άτομο τίθεται σε καραντίνα για τουλάχιστον δέκα ημέρες ή αν εμφανίσει συμπτώματα, τότε πέραν των 10 ημερών πρέπει κανείς να μην έχει συμπτώματα τουλάχιστον για 24 ώρες, χωρίς τη χρήση αντιπυρετικών. Αυτές είναι οι νεότερες οδηγίες που έχουν ως στόχο να προστατεύσουν την κοινωνία από την πιθανή διασπορά COVID-19, ακόμα και από εμβολιασμένα άτομα που μπορεί να εκτεθούν στον ιό.
Κορονοϊός: Ποιος θα κάνει τρίτη δόση του εμβολίου
Στην εκκίνηση προγραμμάτων εμβολιασμού με τρίτη δόση από τα εμβόλια για τη λοίμωξη που προκαλεί ο νέος κορονοϊός, οδήγησε η ανάδυση και επικράτηση του στελέχους Δέλτα.
Την αρχή έκαναν χώρες όπως το Ισραήλ, η Γερμανία, η Γαλλία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Κίνα, η Ρωσία. Ακολούθησαν οι ΗΠΑ. Στις χώρες αυτές εγκρίθηκε η τρίτη δόση κυρίως για πληθυσμιακές ομάδες με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.
Ωστόσο υπάρχουν επιστήμονες που υποστηρίζουν ότι τα δεδομένα για τα οφέλη της τρίτης (αναμνηστικής) δόσης είναι μάλλον ανεπαρκή προς το παρόν. Επομένως, οι ρυθμιστικές Αρχές έπρεπε να περιμένουν πριν λάβουν τις αποφάσεις τους.
Οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα έως τώρα δεδομένα με τη μορφή ερωταποκρίσεων, όπως δημοσιεύθηκαν στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature.
Ποιο είναι το όφελος από την τρίτη δόση των εμβολίων;
Η χορήγηση τρίτης δόσης σε ανθρώπους που ήδη έχουν εμβολιαστεί για τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορονοϊός, μπορεί να οδηγήσει σε ταχύτερη και ισχυρότερη ανοσιακή αντίδραση εναντίον του.
Οι έως τώρα μελέτες έχουν δείξει πως η τρίτη δόση από τα εμβόλια Moderna, Pfizer/BioNTech, Oxford/AstraZeneca και Sinovac οδηγούν σε αύξηση των επιπέδων των εξουδετερωτικών αντισωμάτων. Τα αντισώματα αυτά καταπολεμούν τον κορονοϊό. Στις μελέτες αυτές, οι αναμνηστικές δόσεις χορηγήθηκαν αρκετούς μήνες μετά την ολοκλήρωση του αρχικού εμβολιασμού.
Στη Βρετανία έχει αρχίσει μελέτη με συνδυασμούς αναμνηστικών δόσεων εμβολίων. Στη μελέτη θα εξεταστούν και τα δυνητικά οφέλη από την αναμνηστική δόση με εμβόλιο διαφορετικού τύπου από εκείνο με το οποίο έγινε ο πλήρης εμβολιασμός.
Προκαταρκτικές μελέτες γι’ αυτού του είδους τον ετερόλογο εμβολιασμό έδειξαν ότι με τους συνδυασμούς των εμβολίων παράγονται ισχυρές ανοσολογικές αποκρίσεις. Ειδικότερα, παράγονται υψηλά επίπεδα αντισωμάτων και Τ λεμφοκυττάρων, τα οποία έχουν ισχυρή αντιϊική δράση.
Πόσο διαρκεί η ανοσία που προσφέρουν τα εμβόλια;
Για να καθοριστεί το επίπεδο της ανοσίας συνήθως εξετάζονται οι τίτλοι (ή αλλιώς τα επίπεδα) των αντισωμάτων μετά τον εμβολιασμό. Αυτά συνήθως αυξάνονται μαζί με ορισμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού (Β-λεμφοκυττάρα) και ύστερα μειώνονται μαζί τους.
Ωστόσο για δεκαετίες αργότερα θα εξακολουθήσουν τα κύτταρα του οργανισμού (Β-λεμφοκύτταρα, πλασματοκύτταρα μυελού) να παράγουν αντισώματα, αλλά σε μειωμένα επίπεδα. Αυτή είναι η φυσική πορεία της ανοσίας.
Ο κορωνοϊός ακολουθεί ανάλογη πορεία, αν και η επιστημονική έρευνα συνεχίζεται. Από τα υπάρχοντα δεδομένα φαίνεται ότι τα επίπεδα των αντισωμάτων μετά τον εμβολιασμό μειώνονται με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο δεν έχει καθοριστεί ακόμα με σαφήνεια τι σημαίνει η μείωση αυτή για την προστασία μας:
- Από τη μόλυνση από τον κορωνοϊό
- Από τη σοβαρή μορφή της COVID-19
Πόσο μας προστατεύουν τα εμβόλια από τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορονοϊός;
Το επίπεδο των αντισωμάτων πέρα από το οποίο μειώνεται η προστασία από την COVID-19 δεν έχει καθοριστεί ακόμα. Υπάρχουν όμως μερικές ενδείξεις από μελέτες παρατηρήσεις και κλινικές μελέτες.
Στο Ισραήλ, λ.χ., το υπουργείο Υγείας ανακοίνωσε ότι η προστασία που παρέχει το εμβόλιο ξεπερνούσε το 90% όταν άρχισε το εμβολιαστικό πρόγραμμά του (στις αρχές του χρόνου). Τον Ιούνιο είχε μειωθεί σε κάτω από 50%. Η διαφορά αυτή μπορεί να οφείλεται:
- Στην επικράτηση του στελέχους Δέλτα
- Στην άρση των περιοριστικών μέτρων που είχαν τεθεί
Σε μία άλλη ανάλυση από την ίδια χώρα διαπιστώθηκε πως όσοι είχαν εμβολιαστεί το πρώτο δίμηνο του 2021 έχουν 51% περισσότερες πιθανότητες να τους μολύνει ο κορωνοϊός, σε σύγκριση με όσους εμβολιάστηκαν το δεύτερο δίμηνο του έτους.
Τα στοιχεία αυτά, όμως, έχουν σημαντικούς περιορισμούς. Το διάστημα Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2021, λ.χ., εμβολιάστηκαν στο Ισραήλ κυρίως υγειονομικοί. Οι άνθρωποι αυτοί εκτίθενται περισσότερο απ’ όλους στον κορωνοϊό. Μπορούν επίσης να κάνουν συχνότερα και ευκολότερα διαγνωστικούς ελέγχους, επομένως έχουν αυξημένες διαγνώσεις μεταξύ τους.
Αντίστοιχα, τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι:
- Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου των Pfizer/BioNTech μειώνεται από 96% σε 84% μετά από 6 μήνες
- Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου της Moderna μειώνεται από «άνω του 94%» σε «άνω του 90%»
Τι ισχύει για την προστασία των εμβολίων έναντι της σοβαρής COVID-19;
Τα στοιχεία από τις υπάρχουσες μελέτες δείχνουν ξεκάθαρα ότι παραμένει πολύ υψηλή η προστασία από τη σοβαρή μορφή της λοίμωξης που προκαλεί ο κορονοϊός.
Τα εμβόλια mRNA (Pfizer/BioNTech, Moderna) έχουν αποτελεσματικότητα εναντίον της σοβαρής COVID-19 πάνω από 90% στους 6 μήνες από την δεύτερη δόση. Επιπλέον, στοιχεία από το Ισραήλ και τη Βρετανία δείχνουν ότι ακόμα κι αν νοσήσει ένα πλήρως εμβολιασμένο άτομο, κατά κανόνα παραμένει εκτός νοσοκομείου. Αυτό ισχύει ακόμα κι αν μολυνθεί από το στέλεχος Δέλτα που δημιούργησε ο κορωνοϊός.
Ποιοι άλλοι παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν την απόφαση για χορήγηση τρίτης δόσης από τα εμβόλια;
Παρά τα περιορισμένα δεδομένα για την πρόσθετη προστασία από την αναμνηστική δόση των εμβολίων, η έλευση του νέου κύματος της πανδημίας με την επικράτηση του στελέχους Δέλτα σε πολλές χώρες ασκεί επιπλέον πίεση στις ρυθμιστικές Αρχές.
Ορισμένες χώρες έχουν βασίσει το εμβολιαστικό τους πρόγραμμα σε εμβόλια που στηρίζονται σε αδρανοποιημένο ιό. Αυτά φαίνεται να είναι λιγότερο αποτελεσματικά στην πρόληψη συμπτωματικής COVID-19, σε σύγκριση με τα εμβόλια που διατίθενται στην Ευρώπη (και στην Ελλάδα):
- Τα εμβόλια mRNA
- Τα εμβόλια που βασίζονται σε ιικούς φορείς (όπως αδενοϊούς)
Οι χώρες με εμβόλια που περιέχουν αδρανοποιημένο ιό είναι από τις πρώτες που πρόκειται να εφαρμόσουν αναμνηστικές δόσεις των εμβολίων. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, λ.χ., σχεδιάζουν να χορηγήσουν αναμνηστική δόση με εμβόλιο mRNA (Pfizer/BioNTech) σε όσους έχουν ήδη κάνει το εμβόλιο αδρανοποιημένου ιού της Sinopharm.
Η Κίνα σχεδιάζει να προχωρήσει στην παραγωγή εγχώριων εμβολίων mRNA και εμβολίων που βασίζονται σε πρωτεΐνες. Τα εμβόλια αυτά θα χορηγηθούν ως αναμνηστικές δόσεις σε όσους έχουν εμβολιαστεί προηγουμένως με εμβόλια αδρανοποιημένου ιού.
Ο προγραμματισμός αυτός γίνεται παρότι δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι οι χώρες αυτές έχουν χειρότερα επιδημιολογικά δεδομένα κατά το τρέχον κύμα της πανδημίας.
Παρά τα περιορισμένα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα, είναι πολύ πιθανό οι ρυθμιστικές Αρχές να δράσουν βασιζόμενες στον ρόλο της πρόληψης. Μπορεί λοιπόν να εγκρίνουν αναμνηστικές δόσεις εμβολίων τουλάχιστον για τις πληθυσμιακές ομάδες υψηλού κινδύνου για σοβαρή COVID-19, δεδομένου ότι ο κίνδυνος ανεπιθύμητων ενεργειών από τον εμβολιασμό εξακολουθεί να είναι μικρός και διαχειρίσιμος.