Το ουρικό οξύ παράγεται όταν το σώμα μας διασπά μια χημική ουσία που ονομάζεται πουρίνη. Η πουρίνη υπάρχει φυσιολογικά στο σώμα σας, αλλά εμπεριέχεται επίσης σε ορισμένες τροφές ως συστατικό των πρωτεϊνών. Οι πουρίνες όταν διασπώνται, δημιουργούν το ουρικό οξύ. Μια διατροφή πλούσια σε πουρίνες μπορεί να αυξήσει το ουρικό οξύ στον οργανισμό, κάτι που πολλές φορές οδηγεί σε ουρική αρθρίτιδα.
Το μεγαλύτερο ποσοστό του ουρικού οξέος διαλύεται στο αίμα και αποβάλλεται με τα ούρα.
Επειδή το ουρικό οξύ είναι δυσδιάλυτο στο νερό, η υπερουριχαιμία (αύξηση του ουρικού οξέος )έχει ως αποτέλεσμα να εναποτίθενται κρύσταλλοι ουρικού νατρίου σε διάφορα σημεία του σώματος και κυρίως στις αρθρώσεις (ουρική αρθρίτιδα ή ποδάγρα) αλλά και σε διάφορα όργανα, όπως στα νεφρά, όπου προκαλούνται νεφρικές βλάβες.
Ουρικό οξύ: Αιτίες που προκαλούν την αύξηση του
Η υπερουριχαιμία (δηλαδή η αύξηση του ουρικού οξέος πάνω από το ανώτερο φυσιολογικό όριο) μπορεί να οφείλεται είτε σε αυξημένη παραγωγή ουρικού οξέος (αυξημένος μεταβολισμός των πουρινών ή κυτταρική καταστροφή που οδηγεί σε παραγωγή ουρικού οξέος) είτε σε περιορισμένη απέκκριση του ουρικού οξέος από τους νεφρούς.
Τις περισσότερες φορές το υψηλό επίπεδο ουρικού οξέος είναι απόρροια της μη αποβολής του με αποτελεσματικό τρόπο από τους νεφρούς. Παράγοντες που δυσχεραίνουν την αποβολή του είναι η κακή διατροφή, η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης, η λήψη συγκεκριμένων διουρητικών και η κατάχρηση αλκοόλ.
- Διουρητικά
- Κατάχρηση αλκοόλ
- Γενετική προδιάθεση
- Υποθυρεοειδισμός
- Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα
- Παχυσαρκία
- Ψωρίαση
- Στεφανιαία νόσος
- Υπέρταση
- Διατροφή πλούσια σε πουρίνες (συκώτι, σαρδέλες, σάλτσα, αποξηραμένα φασόλια, αρακάς, μανιτάρια, αντζούγιες)
- Νεφρική ανεπάρκεια
- Σύνδρομο λύσης όγκου (αιφνίδια απελευθέρωση κυττάρων στο αίμα που οφείλεται σε διάφορους καρκίνους ή σε χημειοθεραπεία)
- Χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία
Δεν είναι σαφές αν οι ασθενείς θα εκδηλώσουν κάποιο εμφανές σύμπτωμα, ώστε να αντιληφθούν ότι έχουν αυξημένο ουρικό οξύ. Αν εμφανιστούν συμπτώματα τότε αυτά μπορεί να οφείλονται σε: σχηματισμό τόφων (κρύσταλλοι ουρικών αλάτων σε περιοχές του σώματος όπως οι χόνδροι, οι αρθρώσεις, οι τένοντες, τα οστά και οι νεφροί), σχηματισμό λίθων στους νεφρούς και σε ουρική αρθρίτιδα (φλεγμονή, πρήξιμο και ερυθρότητα στην άρθρωση).
Ουρικό οξύ: Φυσιολογικές τιμές
| Ενήλικες Άντρες | 3.5-7.2 mg/dL |
| Μετεμμηνοπαυσιακές Γυναίκες | 3.5-7.2 mg/dL |
| Προεμμηνοπαυσιακές Παιδιά | 2.6-6.0 mg/dL |
Ουρικό οξύ: Ασυμπτωματική υπερουριχαιμία
Η υπερουριχαιμία είναι πολύ συχνή στο γενικό πληθυσμό. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία τα άτομα με υπερουριχαιμία δεν παρουσιάζουν ποτέ κλινικές εκδηλώσεις ουρικής αρθρίτιδας. Έχει υπολογιστεί ότι μόνο 10-15% των ατόμων με συνεχή και μεγάλη υπερουριχαιμία παρουσιάζουν τελικά ουρική αρθρίτιδα μετά από παρέλευση ακόμη και δεκαετιών.
Στο ερώτημα γιατί από το σύνολο των ατόμων με υπερουριχαιμία μόνο ένα μικρό ποσοστό εμφανίζει οξεία ουρική αρθρίτιδα, η απάντηση δεν είναι πλήρως γνωστή. Είναι, ωστόσο, γνωστό ότι ορισμένοι παράγοντες ευνοούν την προσβολή οξείας ουρικής αρθρίτιδας. Ένας τέτοιος παράγοντας είναι η απότομη αύξηση ή μείωση των επιπέδων του ουρικού οξέος στο αρθρικό υγρό, που έχει ως αποτέλεσμα την καθίζηση ή την απελευθέρωση κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου μέσα στην άρθρωση. Τέτοια ταχεία μεταβολή στα επίπεδα ουρικού οξέος προκαλείται:
- Επαναλαμβανόμενος μικροτραυματισμός μιας άρθρωσης :
- από μεγάλη κατανάλωση οινοπνεύματος
- από βαρια γεύματα πλούσια σε ζωικές πουρίνες
- από φάρμακα
Οι επαναλαμβανόμενοι μικροτραυματισμοί σε μια άρθρωση, όπως π.χ. στην άρθρωση της βάσης του μεγάλου δακτύλου του ποδιού από παρατεταμένο βάδισμα, μπορεί να μην προκαλούν πόνο κατά τη διάρκεια του βαδίσματος αλλά αύξηση του αρθρικού υγρού μέσα στην άρθρωση. Κατά τη διάρκεια της νυχτερινής ανάπαυσης θα υπάρξει σχετικά ταχεία έξοδος ελεύθερου νερού από την άρθρωση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απότομη αύξηση των επιπέδων του ουρικού οξέος μέσα στην άρθρωση, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην καθίζηση κρυστάλλων ουρικού μονονατρίου και στην εκδήλωση οξείας ουρικής αρθρίτιδας. Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να ερμηνεύσει το γιατί οι προσβολές της ουρικής αρθρίτιδας συμβαίνουν συχνά κατά τη νύχτα και μάλιστα στην άρθρωση της βάσης του μεγάλου δακτύλου του ποδιού.
Η μεγάλη κατανάλωση οινοπνεύματος καθώς και τα πλούσια σε ζωικές πουρίνες βαριά γεύματα αυξάνουν απότομα την παραγωγή ουρικού οξέος και μπορεί να οδηγήσουν σε προσβολή οξείας ουρικής αρθρίτιδας.
Διάφορα φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν επίσης επεισόδια οξείας ουρικής αρθρίτιδας είτε επειδή αυξάνουν απότομα τα επίπεδα του ουρικού οξέος (π.χ. ορισμένα διουρητικά φάρμακα, η κυκλοσπορίνη ή μικρές δόσεις ασπιρίνης) είτε επειδή τα μειώνουν απότομα (π.χ. η αλλοπουρινόλη κατά τηνέναρξη της χορήγησής της).
Ουρικό οξύ: Ουρική αρθρίτιδα και συμπτώματα
Η αύξηση του ουρικού οξέος ( δηλαδή υπερουριχαιμία) στο αίμα μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή αρθρίτιδας, γνωστή ως ουρική αρθρίτιδα. Περίπου το 10% – 15% των ατόμων με συνεχή ασυμπτωματική υπερουριχαιμία, δηλαδή με χρόνια και ιδιαιτέρως αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος στο αίμα, θα παρουσιάσουν τελικά ουρική αρθρίτιδα. Αυτό μπορεί να γίνει και μετά από δεκαετίες, ενώ δεν είναι πλήρως γνωστός ο λόγος που μόνο αυτό το μικρό ποσοστό θα αναπτύξει τελικά αρθρίτιδα Η αυξημένη συγκέντρωση του ουρικού οξέος στο αίμα έχει ως αποτέλεσμα την εναπόθεση στην επιφάνεια του αρθρικού χόνδρου κρυστάλλων.
Οι κρύσταλλοι αυτοί αποτελούνται από ουρικό μονονάτριο, ένας άλας του ουρικού οξέος. Η άρθρωση που προσβάλλεται συχνότερα είναι η 1η μεταταρσιοφαλαγγική, δηλαδή η άρθρωση στη βάση του μεγάλου δακτύλου του ποδιού. Επίσης μπορούν να προσβληθούν τα γόνατα, η ποδοκνημική άρθρωση (αστράγαλος) και σπανιότερα αρθρώσεις του χεριού, οι καρποί και οι αγκώνες.
Τα πιθανά συμπτώματα που θα εμφανιστούν είναι :
- Πόνος στις αρθρώσεις που έχουν προσβληθεί. Ο πόνος είναι συνήθως εντονότερος τις πρώτες 4-10 ώρες από την εμφάνισή του.
- Έντονη ευαισθησία στις αρθρώσεις. Εφόσον ο πόνος υποχωρήσει, η ευαισθησία μπορεί να διαρκέσει από μερικές μέρες μέχρι και μερικές εβδομάδες.
- Ερυθρότητα των αρθρώσεων
- Φλεγμονή
- Οίδημα και διόγκωση των αρθρώσεων
Περιορισμένη κινητικότητα, εντονότερη όσο η ουρική αρθρίτιδα προχωράΣε γενικές γραμμές, το κρέας και τα θαλασσινά μπορεί να αυξήσουν το ουρικό οξύ και τον κίνδυνο ουρική αρθρίτιδα .Τα γαλακτοκομικά προϊόντα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο αυτό.
Ουρικό οξύ: Τροφές που πρέπει να προσέξετε
Οι τροφές που πρέπει να περιορίσετε επειδή έχουν πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε πουρίνες και μπορούν να αυξήσουν το ουρικό οξύ είναι οι παρακάτω :
- Κρέας από τα όργανα των ζώων (συκώτι, νεφρά κλπ)
- Κρέατα και αλλαντικά, όπως μπέικον, μοσχάρι, χοιρινό, αρνί και κρέας από κυνήγι
- Οποιαδήποτε άλλα κρέατα σε μεγάλες ποσότητες
- Γαύρος, σαρδέλες, ρέγκα, σκουμπρί
- Σάλτσες
- Μπύρα
Τροφές που μπορείτε να τρώτε περιστασιακά επειδή έχουν μέτρια περιεκτικότητα σε πουρίνες, αλλά δεν αυξάνουν ουσιαστικά τον κίνδυνο ουρικής αρθρίτιδας και το ουρικό οξύ:
- Ψάρια και θαλασσινά (πλην εκείνων που αναφέρονται παραπάνω)
- Πλιγούρι βρώμης, πίτουρο σιταριού και φύτρο σιταριού
Ουρικό οξύ: Τροφές που πρέπει να τρώτε
Τροφές που είναι ασφαλείς για άφθονη κατανάλωση, επειδή έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε πουρίνες και δεν αυξάνουν το ουρικό οξύ:
- Πράσινα λαχανικά και ντομάτες
- Φρούτα
- Ψωμιά και δημητριακά που δεν είναι ολικής αλέσεως
- Βούτυρο, τυρί και αυγά
- Σοκολάτα και κακάο
- Καφές, τσάι και ανθρακούχα αναψυκτικά
- Φυστικοβούτυρο και ξηροί καρποί
Γαλακτοκομικά προϊόντα που μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο ουρικής αρθρίτιδας:
- Χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά ή άπαχο γάλα
- Γιαούρτι με χαμηλά λιπαρά
Αλλάζοντας τη διατροφή σας μπορεί να μειώσετε τον κίνδυνο πιθανής εμφάνισης ουρικής αρθρίτιδας. Οι γιατροί συστήνουν στα υπέρβαρα άτομα που έχουν τάσεις ουρικής αρθρίτιδας να φτάσουν και να παραμείνουν σε ένα υγιές σωματικό βάρος με μέτρια άσκηση καθημερινά και αυστηρότερο έλεγχο της πρόσληψης λιπαρών και θερμίδων.