Το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (Κ.Ν.Σ) αποτελείται από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό, τα οποία είναι τα κύρια κέντρα, που γίνεται η συσχέτιση και η ολοκλήρωση των νευρικών πληροφοριών.

Το Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (Π.Ν.Σ) είναι η φυσική συνέχεια του Κ.Ν.Σ και αποτελείται από 43 ζεύγη νεύρων, τα οποία χρησιμεύουν για τη μεταβίβαση των νευρικών ερεθισμάτων προς το κέντρο, αλλά και προς την περιφέρεια. Από τα 43 ζεύγη νεύρων, τα 12 εκφύονται από τον εγκέφαλο και τα υπόλοιπα 31, από το νωτιαίο μυελό.

Το προσωπικό νεύρο, αποτελεί το έβδομο εγκεφαλικό ζεύγος. Ο πυρήνας του βρίσκεται στο κατώτερο τμήμα της γέφυρας του εγκεφάλου, όπου το νεύρο ξεκινά ως καθαρά κινητικό. Στην πορεία του, μέσα από τη βάση του κρανίου και προς την έξοδό του από τον εγκέφαλο, ενώνεται με το διάμεσο νεύρο, και μετατρέπεται τελικά σε μικτό νεύρο, αποκτώντας επιπρόσθετα αισθητικό, αισθητηριακό και φυτικό ρόλο. Το προσωπικό νεύρο εξέρχεται από το κρανίο, μέσω του βελονομαστοειδούς τρήματος και καταλήγει μέσα στην παρωτίδα, όπου διαχωρίζεται σε πολλούς κλάδους, που νευρώνουν τους διάφορους μύες.

Το προσωπικό νεύρο, καθώς είναι μικτό, παρέχει:

• Κινητικές ίνες, οι οποίες νευρώνουν τους μιμικούς ή δερματικούς μύες, στο πρόσωπο και τριχωτό της κεφαλής, που με τη συστολή τους «τραβούν» το δέρμα και σχηματίζουν τις πτυχές ή ρυτίδες, μεταβάλλοντας έτσι τη φυσιογνωμία και την έκφραση του προσώπου.
• Αισθητικές ίνες, οι οποίες μεταφέρουν ερεθίσματα σε μια μικρή περιοχή του πτερυγίου του αυτιού, του τυμπάνου και του έξω ακουστικού πόρου, καθώς και στο δέρμα της γωνίας της κάτω γνάθου.
• Αισθητηριακές ίνες, οι οποίες μεταφέρουν γευστικά ερεθίσματα στα πρόσθια 2/3 της γλώσσας και ερεθίσματα στο βλεννογόνο της μαλακής υπερώας.
• Παρασυμπαθητικές (φυτικές) ίνες που αφορούν στους αδένες του προσώπου, εκτός της παρωτίδας και μεταφέρουν ερεθίσματα για τους δακρυϊκούς και σιελογόνους αδένες και βλεννογόνους αδένες της ρινικής κοιλότητας.

Πάρεση: Τι είναι και τι παραλύει

Το προσωπικό νεύρο μοιάζει με ένα τηλεφωνικό καλώδιο, που περιλαμβάνει 7.000 ατομικές νευρικές ίνες. Αν οι μισές ή περισσότερες από αυτές τις νευρικές ίνες κοπούν, προκαλείται ατροφία των προσωπικών μυών. Αν ερεθιστούν από φλεγμονή, τότε προκαλείται σπασμός ή τίναγμα στους μύες του προσώπου. Βέβαια δεν επηρεάζονται μόνο οι μύες αλλά μπορεί να επηρεαστούν, οι δακρυϊκοί αδένες, οι σιελογόνοι αδένες, η γεύση στην πρόσθια επιφάνεια της γλώσσας κ.α. με αποτέλεσμα στέγνωμα του ματιού ή του στόματος με διαταραχή στη γεύση. Η πιο συνηθισμένη περίπτωση πάρεσης του προσωπικού νευρού, οφείλεται σε ιό και ονομάζεται πάρεση του Bell, (Bell’s palsy) από τον Sir Charles Bell, που ήταν ο πρώτος που την περιέγραψε.

Στην πάρεση Bell, δημιουργείται οίδημα του νεύρου μέσα στο στενό κανάλι του κροταφικού οστού, από όπου πορεύεται, με αποτέλεσμα τη συμπίεση των νευρικών ινών και αγγείων αυτών. Παρόμοια περίπτωση προκαλείται από τον έρπητα ζωστήρα με τη διαφορά ότι εκτός από τη μυϊκή αδυναμία, προκαλείται και απώλεια της ακουστικής ικανότητας, με παρουσία ασαφών και επώδυνων φυσαλίδων. Αυτά τα συμπτώματα εξαφανίζονται αυτόματα, παραμένει όμως μία μικρή απώλεια της ακουστικής ικανότητας.

Σε κεντρική βλάβη του νεύρου, παραλύουν μόνο οι κατώτεροι μύες του προσώπου της αντίθετης πλευράς, ενώ σε περιφερική προσβολή του νεύρου, παραλύουν όλοι οι μύες του προσώπου, κατά την πλευρά της βλάβης.

Πάρεση: Πιθανές αιτίες

Οι συχνότερες αιτίες περιφερικής προσβολής είναι:

• Ιογενείς ή βακτηριακές λοιμώξεις. Σπανιότερα η προσβολή γίνεται άμεσα από τους ίδιους τους παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως συμβαίνει με τον έρπητα ζωστήρα, τον ιό παρωτίτιδας κ.λπ, και συχνότερα έμμεσα, όπως με την ενδοτοξίνη στη διφθερίτιδα)
• Τοξικά και μεταβολικά αίτια.

Σε αυτά περιλαμβάνονται:

α) η έλλειψη βασικών βιταμινών, κυρίως του συμπλέγματος B και άλλων διαιτητικών παραγόντων

β) δηλητηριάσεις από βαριά μέταλλα (χαλκός, υδράργυρος, αρσενικό, χρυσός, μόλυβδο, αλουμίνιο) και από οργανικές ενώσεις

γ) ενδοκρινικές διαταραχές (σακχαρώδης διαβήτης)

δ) ανεπιθύμητες ενέργειες ορισμένων φαρμάκων (ισονιαζίδη, σουλφοναμίδες, θαλιδομίδη)

ε) ουραιμία

• Όγκοι σε περιοχές που διέρχεται το νεύρο
• Τραυματισμός από κάταγμα σε οστά του κρανίου
• Χειρουργικές επεμβάσεις στην περιοχή του αυτιού ή στις περί το προσωπικό νεύρο περιοχές.

Πάρεση: Η κλινική εικόνα του ασθενούς

Η πάρεση του προσωπικού νεύρου μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και φύλο, ωστόσο μεγαλύτερη πιθανότητα προσβολής υπάρχει σε άτομα από 20-50 ετών. Προδιάθεση εμφανίζουν οι γυναίκες προς το τέλος της εγκυμοσύνης και οι διαβητικοί. Έχει παρατηρηθεί επίσης και κληρονομικότητα καθώς και εποχιακή έξαρση την άνοιξη και φθινόπωρο, που οι ασθενείς εκτίθενται σε ψυχρό ρεύμα αέρος.

Εκδηλώνεται με απώλεια της κινητικής λειτουργίας των μιμικών μυών στο προσβεβλημένο ήμισυ του προσώπου. Συμβαίνει αιφνίδια και ο ασθενής μπορεί αρχικά να αισθανθεί πόνο πίσω από το κεφάλι ή το πρόσωπο, ενώ στη συνέχεια το στόμα του έλκεται προς την υγιή πλευρά. Η μυϊκή αδυναμία εκδηλώνεται μετά από τις αισθητικές διαταραχές. Η βλάβη προοδευτικά επιδεινώνεται και μέσα σε 48 ώρες εγκαθίσταται. Σε ένα μεγάλο ποσοστό, τα παραπάνω συμπτώματα συνοδεύονται από οίδημα πίσω από το αφτί, εμβοές και δυσκαμψία του αυχένα.

Η εμφάνιση του προσώπου του ασθενή παρουσιάζει έντονη ασυμμετρία και εκδηλώνεται περισσότερο στην προσπάθεια ομιλίας ή άλλων εκφράσεων του προσώπου. Η εκούσια ενεργητική κίνηση στην πάσχουσα πλευρά απουσιάζει ή είναι ελλιπής.

Πάρεση: Τα συμπτώματα

1. Πτώση του φρυδιού.
2. Απώλεια ρυτίδων στο μέτωπο και τα μάγουλα.
3. Πτώση της γωνίας του στόματος.
4. Ανεξέλεγκτη σιελόρροια (ανάλογα με το βαθμό της βλάβης)
5. Ερυθρότητα και δάκρυα από το μάτι (ανάλογα με το βαθμό της βλάβης)
6. Αδυναμία του ασθενή να κλείσει το μάτι στην πάσχουσα περιοχή (στην προσπάθειά του να κλείσει το μάτι του, ο βολβός στρέφεται προς τα πάνω, χωρίς ωστόσο να μπορεί να κλείσει το βλέφαρο)
7. Αδυναμία του ασθενή να σφίξει το χείλος ή να διατηρηθεί το φαγητό στο στόμα.
8. Προοδευτική ατροφία των μυών του προσώπου.

Αν η παραπάνω κλινική εικόνα συνοδεύεται με διαταραχές και του ενδιάμεσου νεύρου, ο ασθενής έχει ελλιπή γεύση στα πρόσθια 2/3 της γλώσσας, μείωση έκκρισης σάλιου και δακρύων, καθώς και ακουστικές διαταραχές.

Πάρεση: Θεραπεύεται;

Η πρόγνωση της πάρεσης του προσωπικού νεύρου, εξαρτάται από το είδος της εκφύλισής του και από το σημείο προσβολής του. Καλύτερη πρόγνωση έχουν συνήθως τα νεαρά άτομα. Από τις έρευνες που έγιναν, αλλά και από την εμπειρία, μπορούμε να πούμε, ότι μέσα στις τρείς πρώτες εβδομάδες της βλάβης, αν εμφανισθεί ενεργητική μυϊκή συστολή στους μύες της πάσχουσας πλευράς, η αποκατάσταση του νεύρου είναι σχεδόν βέβαιη.

Αντίθετα, αν μέσα στον πρώτο μήνα δεν υπάρξει μυϊκή σύσπαση, έστω και σε μορφή «φτερουγίσματος», οι ελπίδες για γρήγορη αποκατάσταση μειώνονται. Σε ατελή αποκατάσταση, υπάρχει μόνιμη ασυμμετρία των πλευρών του προσώπου.