Πνευμονική εμβολή: Τι είναι – Συμπτώματα, αίτια και αντιμετώπιση

Πνευμονική εμβολή: Πνευμονική εμβολή ονομάζεται η εμβολή θρόμβου στο στέλεχος ή τους κλάδους της πνευμονικής αρτηρίας. Στην πνευμονική αρτηρία ωθείται το φλεβικό αίμα για να φτάσει στους πνεύμονες και να οξυγονωθεί.

Έτσι μετά από μία πνευμονική εμβολή δεν φτάνει φλεβικό αίμα για οξυγόνωση. Αν μεγάλος θρόμβος έχει αποφράξει το στέλεχος της πνευμονικής αρτηρίας ομιλούμε για μαζική πνευμονική εμβολή.

Αν οι εμβολιζόμενοι θρόμβοι είναι μικροί μπορεί να έχουμε κατ’ εξακολούθηση εμβολές, ή αλλιώς εμβολική νόσο, που δεν προκαλεί μεν άμεσα δραματικά συμπτώματα αλλά οδηγεί στην σταδιακή καταστροφή των πνευμόνων και στην εμφάνιση της πολύ σοβαρής πνευμονικής υπέρτασης.

Σπανιότερα το εμβολιζόμενο υλικό μπορεί να μην είναι θρόμβος, αλλά νεοπλασματικά κύτταρα ή λιπώδης ιστός που προέρχεται από το μυελό των οστών, συνήθως σε πολυτραυματίες.

Πνευμονική Εμβολή: Αίτια που οδηγούν στην εμφάνιση της

Θρόμβοι αίματος μπορεί να σχηματιστούν για διάφορους λόγους. Οι πνευμονικές εμβολές είναι δυνατό να προκληθούν από “βαθιά φλεβική θρόμβωση”, όπου οι θρόμβοι σχηματίζονται σε φλέβες, που είναι βαθιά στο σώμα. Το πιο πιθανό, ωστόσο, είναι να προέρχονται από τα πόδια ή τα χέρια.

Οι παράγοντες που αυξάνουν τους κινδύνους ενός ατόμου για βαθιά φλεβική θρόμβωσης και πνευμονική εμβολή είναι:

  • Ο καρκίνος
  • Το οικογενειακό ιστορικό
  • Το κατάγματα κνήμης ή ισχίου
  • Οι γενετικές διαταραχές της πήξης του αίματος, συμπεριλαμβανομένου του παράγοντα V-Leiden και των αυξημένων επιπέδων ομοκυστεΐνης
  • Το ιστορικό καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού επεισοδίου
  • Οι χειρουργικές επεμβάσεις
  • Η παχυσαρκία
  • Ο καθιστικός τρόπος ζωής

Πνευμονική εμβολή: Ποια συμπτώματα παρουσιάζει;

Η διάγνωση παρουσιάζει δυσκολίες γιατί τα συμπτώματα δεν είναι ειδικά αλλά και η βαρύτητα τους ποικίλει από πολύ ελαφρά έως δραματική.

Έτσι μία μαζική πνευμονική εμβολή μπορεί να εκδηλωθεί με κυάνωση (μπλέ χρώμα δέρματος) και μεγάλη πτώση της αρτηριακής πιέσεως ή και ακαριαίο θάνατο (αφού αποκλείεται όχι μόνο η οξυγόνωση στους πνεύμονες αλλά και η επιστροφή του αίματος στη συστηματική κυκλοφορία).

Σε άλλες μικρότερες πνευμονικές εμβολές τα συμπτώματα (που δεν παρουσιάζονται αναγκαστικά όλα μαζί) μπορεί να είναι αιφνίδια εισβολή βήχα, δύσπνοιας, ταχυσφυγμίας, η παραγωγή αιμόφυρτων πτυέλων και η εμφάνιση θωρακικού πόνου.

Αν τέτοια συμπτώματα συνδυάζονται με πόνο και οίδημα (πρήξιμο) στη γάμπα τότε η αξιολόγηση τους είναι πολύ σοβαρότερη (βλέπε παρακάτω – προδιαθεσικοί παράγοντες)

Πνευμονική εμβολή: Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση;

Η εργαστηριακή διάγνωση παρουσιάζει και αυτή δυσκολίες αφού τα ευρήματα δεν είναι ειδικά (ευρίσκονται και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις).

Έτσι στο ηλεκτροκαρδιογράφημα μπορεί να υπάρχει επιτάχυνση του φυσιολογικού ρυθμού (φλεβοκομβική ταχυκαρδία) και άλλες μη ειδικές διαταραχές. Σε λίγες σχετικά περιπτώσεις στην ακτινογραφία θώρακος μπορεί να αποκαλυφθεί σκιά (που αντιστοιχεί σε πνευμονικό έμφρακτο).

Στο υπερηχοκαρδιογράφημα (που πρέπει να γίνει άμεσα αν υποπτευθούμε πνευμονική εμβολή) είναι πιθανό να παρατηρηθεί αύξηση των διαστάσεων των δεξιών κοιλοτήτων της καρδιάς (δεξιού κόλπου, δεξιάς κοιλίας) και κατάργηση των αναπνευστικών διακυμάνσεων της κάτω κοίλης φλεβός.

Τα ευρήματα αυτά είναι τόσο πιο εμφανή όσο μεγαλύτερη είναι η πνευμονική εμβολή και ανακλούν την κατάσταση υψηλών πιέσεων στις δεξιές κοιλότητες, αφού το αίμα που επιστρέφει σε αυτές δυσκολεύεται να προωθηθεί στους πνεύμονες.

Η εξέταση των αερίων του αίματος μπορεί να αποκαλύψει μείωση του οξυγόνου (υποκορεσμό και πτώση της πιέσεως του οξυγόνου) και αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα που αποβάλλεται πλημμελώς.

Η ύπαρξη και η ένταση των μεταβολών αυτών εξαρτάται από το μέγεθος της πνευμονικής εμβολής η απουσία τους όμως δεν αποκλείει την πνευμονική εμβολή. Από τις εξετάσεις του αίματος τα προϊόντα αποδόμησης του ινωδογόνου (d-dimers) μπορεί να βρεθούν μετρίως ή πολύ αυξημένα, ενώ άνοδο (μικρή-μέτρια) μπορεί να παρουσιάσουν και τα επίπεδα τροπονίνης.

Αν έχουμε αμφιβολίες (αλλά και διαθέσιμο χρόνο) το σπινθηρογράφημα αερώσεως-αιματώσεως θέτει οριστικά τη διάγνωση.

Πνευμονική εμβολή: Προδιάθεση και έλεγχος

Η διάγνωση της πνευμονική εμβολή περιλαμβάνει δύο βήματα, την κλινική εξέταση και την εργαστηριακή τεκμηρίωση. Η εργαστηριακή διάγνωση παρουσιάζει δυσκολίες αφού τα ευρήματα δεν είναι ειδικά.

Στο ηλεκτροκαρδιογράφημα μπορεί να υπάρχει επιτάχυνση του φυσιολογικού ρυθμού (φλεβοκομβική ταχυκαρδία) και άλλες μη ειδικές διαταραχές. Σε λίγες σχετικά περιπτώσεις στην ακτινογραφία θώρακος μπορεί να αποκαλυφθεί σκιά (που αντιστοιχεί σε πνευμονικό έμφρακτο).

Στο υπερηχοκαρδιογράφημα (που πρέπει να γίνει άμεσα αν υποπτευθούμε πνευμονική εμβολή) είναι πιθανό να παρατηρηθεί αύξηση των διαστάσεων των δεξιών κοιλοτήτων της καρδιάς (δεξιού κόλπου, δεξιάς κοιλίας) και κατάργηση των αναπνευστικών διακυμάνσεων της κάτω κοίλης φλεβός.

Τα ευρήματα αυτά είναι τόσο πιο εμφανή όσο μεγαλύτερη είναι η πνευμονική εμβολή και ανακλούν την κατάσταση υψηλών πιέσεων στις δεξιές κοιλότητες, αφού το αίμα που επιστρέφει σε αυτές δυσκολεύεται να προωθηθεί στους πνεύμονες.

Η εξέταση των αερίων του αίματος μπορεί να αποκαλύψει μείωση του οξυγόνου (υποκορεσμό και πτώση της πίεσης του οξυγόνου) και αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα, που αποβάλλεται πλημμελώς.

Η ύπαρξη και η ένταση των μεταβολών αυτών εξαρτάται από το μέγεθος της πνευμονικής εμβολής η απουσία τους, όμως, δεν αποκλείει την πνευμονική εμβολή.

Από τις εξετάσεις του αίματος τα προϊόντα αποδόμησης του ινωδογόνου (d-dimers) μπορεί να βρεθούν μετρίως ή πολύ αυξημένα, ενώ άνοδο (μικρή-μέτρια) μπορεί να παρουσιάσουν και τα επίπεδα τροπονίνης.

Αν έχουμε αμφιβολίες το σπινθηρογράφημα αερώσεως-αιματώσεως θέτει οριστικά τη διάγνωση.

Πνευμονική εμβολή: Πώς αντιμετωπίζεται;

Το πρώτιστο καθήκον είναι μετά από μία μικρή πνευμονική εμβολή να αποφύγουμε μία ακόμη μεγαλύτερη και γενικά να αποφύγουμε τις υποτροπές. Αυτό επιτυγχάνεται με την αποφυγή καθυστερήσεων (ύποπτα ανεξήγητα συμπτώματα ιδιαιτέρως αν συνδυάζονται με εμφάνιση θρομβοφλεβίτιδας ή και μόνο θρομβοφλεβίτιδα μας οδηγούν αμέσως στο γιατρό) για άμεση έναρξη αντιπηκτικής αγωγής.

Η θεραπεία με αντιπηκτική αγωγή μπορεί να μην είναι επαρκής όμως σε περιπτώσεις μαζικής πνευμονικής εμβολής, απειλητικής για τη ζωή.

Το λόγο στην προκειμένη περίπτωση έχει η άμεση χορήγηση ενδοφλέβιας θρομβόλυσης, δραστικής δηλαδή φαρμακευτικής ουσίας που προσπαθεί να διαλύσει τον αποφράσσοντα θρόμβο και να απελευθερώσει την πνευμονική κυκλοφορία (το πετυχαίνει σε ποσοστό >60%).

Μετά την αρχική φάση η αντιπηκτική θεραπεία συνεχίζεται για τουλάχιστον 6μήνες ή και περισσότερο με τα κλασικά αντιπηκτικά φάρμακα, τους αναστολής της βιταμίνης Κ (κουμαδινικά).

Υπάρχουν και οι νεώτερες αντιπηκτικές φαρμακευτικές ουσίες (dabigatran, rivaroxaban, apixaban) που δεν απαιτούν συχνούς ελέγχους, αλλά δεν έχουν ακόμη πιστοποιηθεί για χρήση στην πνευμονική εμβολή.

Φυσικά η θεραπεία συμπληρώνεται όταν είναι δυνατόν και με την άρση του αιτίου (π.χ αφαίρεση καλοήθους ή κακοήθους όγκου) που κωλύει (εμποδίζει) την φλεβική κυκλοφορία.

Επίσης συμπληρώνεται με μέτρα που εμποδίζουν τη λίμναση του φλεβικού αίματος στα κάτω άκρα όπως είναι οι ελαστικές κάλτσες και η αποφυγή καθιστικής στάσης για μεγάλα χρονικά διαστήματα (π.χ μεγάλο αεροπορικό ταξίδι).