Τα παιδιά και οι έφηβοι που μεγάλωσαν μέσα σε αντίξοες συνθήκες, όπως φτώχεια, παραμέληση, οικογενειακές σοβαρές ασθένειες ή θανάτους, προβληματικές σχέσεις γονέων κ.α., αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο να πέσουν θύματα εκφοβισμού («μπούλινγκ»), καθώς επίσης για ψυχικά και καρδιαγγειακά προβλήματα πριν και μετά την ενηλικίωσή τους, δείχνουν δύο νέες επιστημονικές μελέτες, μια βρετανική και μια δανική.
Η πρώτη έρευνα από ψυχολόγους του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό παιδοψυχολογίας και ψυχιατρικής «Journal of Child Psychology and Psychiatry», μελέτησε σχεδόν 13.000 παιδιά ηλικίας 11 ετών. Όσα προέρχονταν από φτωχές οικογένειες ή ένιωθαν φτωχότερα από τους συνομηλίκους τους, είχαν κατά 6% έως 8% χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και 11% μικρότερη ικανοποίηση από τη ζωή τους, ενώ ήταν κατά 17% πιθανότερο να πέσουν θύματα λεκτικής ή σωματικής βίας, να έχουν άγχος, εσωτερικευμένο θυμό ή υπερδραστηριότητα. Στην ηλικία των 14 ετών, το παιδί που συνέχιζε να νιώθει πιο φτωχό, είχε 8% μεγαλύτερη πιθανότητα θυματοποίησής του.
Η έρευνα τονίζει τη σημασία της κοινωνικής-οικονομικής σύγκρισης ιδίως κατά την αρχή της εφηβείας, καθώς σε αυτή τη φάση το παιδί διαμορφώνει την αίσθηση του εαυτού του (πόσο είναι δημοφιλές, πόσο αρέσει, πού πλεονεκτεί και πού υστερεί, πόσο νιώθει μέλος μιας ομάδας κ.α.). Το καλύτερο τόσο για την ψυχική υγεία όσο και για την κοινωνική συμπεριφορά, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι ένα παιδί να έχει ένα αίσθημα οικονομικής ισότητας με τους φίλους και συμμαθητές του, καθώς ακόμη και τα παιδιά που νιώθουν πλουσιότερα, είναι πιθανότερο να εκφοβίζουν τους άλλους και να έχουν άλλα προβλήματα συμπεριφοράς.
«Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι νέοι που αντικειμενικά προέρχονται από μειονεκτικά οικογενειακά περιβάλλοντα, έχουν περισσότερες ψυχικές δυσκολίες. Τα ευρήματα μας δείχνουν ότι παίζει ρόλο επίσης η υποκειμενική εμπειρία της μειονεξίας. Δεν είναι ανάγκη να είναι κανείς πραγματικά πλούσιος ή φτωχός για να νιώθει πλουσιότερος ή φτωχότερος από τους φίλους του και αυτό επηρεάζει την ψυχική υγεία των νεαρών εφήβων», ανέφερε η ερευνήτρια Πιέρ Πι-Σουνίερ.
Η δεύτερη μελέτη, η μεγαλύτερη του είδους της μέχρι σήμερα, με επικεφαλής την καθηγήτρια επιδημιολογίας Νάτζα Χούλβετζ Ροντ του Τμήματος Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «European Heart Journal» της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Καρδιολογίας, ανέλυσε στοιχεία για σχεδόν 1,3 εκατομμύρια παιδιά, από τα οποία 4.118 είχαν διαγνωστεί με καρδιαγγειακή νόσο έως την ηλικία των 16 ετών.
Διαπιστώθηκε ότι όσα είχαν βιώσει άσχημες οικογενειακές συνθήκες και τραυματικά περιστατικά (βαριά πάθηση συγγενούς όπως καρκίνο, θάνατο, φτώχεια, εγκατάλειψη από γονιό, δυσλειτουργικές και στρεσογόνες σχέσεις στην οικογένεια κ.α.), αντιμετώπιζαν σημαντικά μεγαλύτερο πρώιμο καρδιαγγειακό κίνδυνο, κατά περίπου 60% αυξημένο σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους χωρίς τέτοιο προβληματικό υπόβαθρο.
Παρενόχληση και εκφοβισμός σε Facebook/Instagram: Τα σημάδια
Η πρώτη φορά που το μεγαλύτερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης δημοσιοποιεί σχετικά στοιχεία για την πλατφόρμα του.
Το 0,14% έως 0,15% – ή 14 έως 15 φορές ανά 10.000 θεάσεις περιεχομένου – είναι η αναλογία που οι χρήστες του Facebook εκτέθηκαν στο τρίτο τρίμηνο του 2021 σε αναρτήσεις που αφορούν εκφοβισμό ή παρενόχληση. Είναι η πρώτη φορά που το μεγαλύτερο μέσο κοινωνικής δικτύωσης δημοσιοποιεί σχετικά στοιχεία για την πλατφόρμα του.
Από την άλλη, το αντίστοιχο ποσοστό εκφοβισμού ή παρενόχλησης στο θυγατρικό Instragram κινήθηκε την ίδια περίοδο μόνο στο 0,05 έως 0,06%, δηλαδή 5 έως 6 φορές ανά 10.000 θεάσεις περιεχομένου από χρήστες. Οι αριθμοί αυτοί αφορούν περιπτώσεις που η ίδια η πλατφόρμα αποφασίζει κατά πόσο το περιεχόμενο παραβαίνει τους κανόνες χρήσης, χωρίς ανάγκη επιπρόσθετων πληροφοριών όπως κάποια αναφορά ή καταγγελία από χρήστη.
Σύμφωνα με το Facebook, από τα 9,2 εκατομμύρια στοιχεία περιεχομένου που η εταιρεία αφαίρεσε λόγω παραβίασης των κανόνων περί εκφοβισμού (bullying) ή παρενόχλησης (harassment), στην πλειονότητα των περιπτώσεων (σχεδόν στο 60%) έδρασε με δική της πρωτοβουλία.
Αντίστοιχα, από το Instagram αφαιρέθηκαν 7,8 εκατομμύρια στοιχεία περιεχομένου για τις ίδιες παραβιάσεις και, από αυτά, η αφαίρεση του 83,2% έγινε με αυτενέργεια της πλατφόρμας χωρίς παρέμβαση θιγόμενων χρηστών.
Από την άλλη, σύμφωνα με το Facebook, συνεχίστηκε φέτος για τέταρτο συνεχόμενο τρίμηνο η μείωση των αναρτήσεων περιεχομένου μίσους. Όπως το ίδιο υποστηρίζει, χάρη σε βελτιώσεις στην τεχνολογία του, έχει περιοριστεί πάνω από 50% το πρόβλημα σε σχέση με ένα χρόνο πριν.
Στο τρίτο τρίμηνο του 2021 ο λόγος μίσους εκτιμήθηκε στο 0,03% ή 3 φορές ανά 10.000 θεάσεις περιεχομένου, έναντι 0,05% στο δεύτερο φετινό τρίμηνο. Αντίστοιχα στο Instragram ο λόγος μίσους ήταν 0,02% στο τρίτο τρίμηνο φέτος.
Το περιεχόμενο βίας ή υποκίνησης σε βία στο τρίτο τρίμηνο υπολογίστηκε στο 0,04 έως 0,05% ή 4 έως 5 φορές ανά 10.000 θεάσεις, ενώ στο Instagram στο 0,02%. Το Facebook ανέφερε ότι αφαίρεσε 13,6 εκατομμύρια στοιχεία περιεχομένου βίας ή υποκίνησης (το 96,7% με δική του πρωτοβουλία), ενώ στο Instagram αφαιρέθηκαν 3,3 εκατομμύρια ανάλογα στοιχεία περιεχομένου.
Επίσης το Facebook, το οποίο έδωσε στη δημοσιότητα την έκθεση διαφάνειας για το πρώτο εξάμηνο φέτος, έκανε γνωστό ότι τα αιτήματα από διάφορες κυβερνήσεις για την παροχή στοιχείων χρηστών αυξήθηκαν κατά 10,5% σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του 2020, φθάνοντας τα 211.055.
Τον μεγαλύτερο αριθμό αιτημάτων αποκάλυψης στοιχείων για χρήστες της πλατφόρμας – λόγω διαφόρων περιπτώσεων παραβίασης των νόμων – υπέβαλαν ξανά οι ΗΠΑ (63.657) και ακολούθησαν κατά σειρά Ινδία, Γερμανία, Γαλλία, Βραζιλία και Βρετανία. Από αυτά τα αιτήματα, στο 70% των περιπτώσεων το Facebook δεσμεύθηκε από τις αρχές να μην ενημερώσει τους χρήστες.
Ακόμη, το Facebook ανέφερε ότι κατά τους πρώτους έξι μήνες φέτος υπήρξαν 62 περιπτώσεις στις οποίες 17 χώρες έβαλαν σκόπιμα τεχνικά εμπόδια στο Facebook, έτσι ώστε να εμποδιστεί η χρήση του δικτύου του, κάτι που σε ορισμένες περιπτώσεις αποτέλεσε παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθερίας των χρηστών.
Εξάλλου, το Facebook ανέφερε ότι αφαίρεσε 4,77 εκατομμύρια στοιχεία περιεχομένου λόγω καταγγελιών περί παραβίασης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και 674.245 στοιχεία λόγω παραβίασης εμπορικών δικαιωμάτων.
Bullying: Τα σημάδια που δείχνουν ότι το παιδί σας είναι θύμα
Ο εκφοβισμός στο σχολείο, το γνωστό σε όλους μας bullying, είναι δυστυχώς διαδεδομένος στις σχολικές αίθουσες, με τα ψυχικά τραύματα στα θύματα να ξεπερνούνται με κόπο.
Bullying ή εκφοβισμό ονομάζουμε το φαινόμενο κατά το οποίο ένα άτομο ή μια ομάδα ανθρώπων με περισσότερη δύναμη, επανειλημμένα και εσκεμμένα προκαλούν πόνο ή βλάβη σε ένα άλλο άτομο ή ομάδα ανθρώπων που αισθάνονται αβοήθητοι να αντιδράσουν. Ο εκφοβισμός μπορεί να συνεχίζεται με την πάροδο του χρόνου και πολλές φορές μένει κρυφός, ενώ συνήθως δε διακόπτεται εάν δεν ληφθούν μέτρα.
Ο εκφοβισμός είναι ένα πρόβλημα σχέσεων και απαιτεί λύση που να βασίζεται στις σχέσεις. Είναι καλύτερα να επιλύεται στο κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο εμφανίζεται: όταν πρόκειται για ένα παιδί ή ένα νεαρό άτομο, το περιβάλλον αυτό είναι συνήθως το σχολείο.
Ο εκφοβισμός δεν είναι:
– Μεμονωμένα επεισόδια κοινωνικής απόρριψης ή αντιπάθεια
– Μεμονωμένες κακόβουλες πράξεις
– Τυχαίες πράξεις επιθετικότητας ή εκφοβισμού
– Αμοιβαίες διαφωνίες και συγκρούσεις.
Αυτές οι ενέργειες μπορούν να προκαλέσουν μεγάλη δυσφορία. Ωστόσο, δεν αποτελούν παραδείγματα εκφοβισμού, εκτός αν είναι σκόπιμες και επανειλημμένες.
1.Σωματική βία
Η σωματική βία περιλαμβάνει χτυπήματα, κλοτσιές, τρικλοποδιές, τσιμπήματα, σπρωξίματα και φθορά ξένης ιδιοκτησίας.
2.Λεκτική βία
Η λεκτική βία περιλαμβάνει ύβρεις, πειράγματα, απειλές, μειωτικά παρατσούκλια, ομοφοβικά ή ρατσιστικά σχόλια και λεκτική κακοποίηση.
3.Κεκαλυμμένος εκφοβισμός
Αυτό το είδος της παρενόχλησης είναι συχνά δύσκολο να αναγνωριστεί και μπορεί να λαμβάνει χώρα πίσω από την πλάτη του θύματος. Σχεδιάζεται για να βλάψει την κοινωνική υπόληψη κάποιου ή/και να προκαλέσουν τον εξευτελισμό του. Μπορεί να περιλαμβάνει ψέματα και διάδοση φημών, απειλητικά ή περιφρονητικά βλέμματα, φάρσες με σκοπό την ταπείνωση και τον εξευτελισμό, κοροϊδευτικές μιμήσεις, ενθάρρυνση άλλων ατόμων προκειμένου να αποκλείσουν κοινωνικά κάποιον, υπονόμευση της κοινωνική υπόληψης και της κοινωνικής αποδοχής κάποιου.
4.Cyberbullying (Ηλεκτρονικός Εκφοβισμός)
Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μπορεί να είναι εμφανείς ή κεκαλυμμένες συμπεριφορές εκφοβισμού με τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένων των υπολογιστών και των κινητών τηλεφώνων, αλλά και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των ιστοσελίδων κλπ. Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή, ενώ μπορεί να είναι δημόσιος ή ιδιωτικός και μερικές φορές γνωστός μόνο από το στόχο και το πρόσωπο που εκφοβίζει. Περιλαμβάνει προσβλητικά μηνύματα, φωτογραφίες και βίντεο, σκόπιμο αποκλεισμό της ηλεκτρονικής σύνδεσης κάποιου, κουτσομπολιά ή φήμες, μίμηση άλλων ή υποκλοπή του ηλεκτρονικού λογαριασμού τους.
Bullying: Τα συμπτώματα που θα σας ανησυχήσουν
Συναισθηματικά και συμπεριφορικά συμπτώματα
– Αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου
– Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες
– Συχνά δάκρυα και θυμός
– Κυκλοθυμία
– Το παιδί νιώθει άρρωστο το πρωί
– Δείχνει αποσυρμένο
– Αρχίζει να τραυλίζει
– Γίνεται επιθετικό και παράλογο
– Αρνείται να μιλήσει για το τι του συμβαίνει
– “Επιτίθεται” στα αδέλφια του
– Συνεχώς “χάνει” χρήματα ή να αρχίσει να κλέβει.
Σημάδια στο σώμα
– Ανεξήγητοι μώλωπες, κοψίματα, γρατζουνιές
– Το παιδί έρχεται στο σπίτι με κατεστραμμένα αντικείμενα ή/και ρούχα ή του λείπουν πράγματα, τα οποία είχε μαζί του το πρωί
– Το παιδί έρχεται στο σπίτι πεινασμένο
Στο σχολείο
– Το παιδί δε θέλει να πάει στο σχολείο
– Αλλάζει τη συνήθη διαδρομή για το σχολείο ή φοβάται να πάει με τα πόδια στο σχολείο
– Δε θέλει να πάει στο σχολείο με το λεωφορείο / τραμ / τρένο
– Οι βαθμοί του χειροτερεύουν
Άλλα συμπτώματα
– Απομόνωση, αποκλεισμός από τις ομάδες φίλων
– Το παιδί αποτελεί συχνό στόχο για πειράγματα και γελοιοποίηση στο σχολείο
– Εμφανίζεται ανίκανο να μιλήσει στην τάξη και φαίνεται ανασφαλές ή φοβισμένο
Bullying: Τι να κάνετε αν καταλάβετε ότι το παιδί σας είναι θύμα
Μπορεί να έχετε παρατηρήσει ότι το παιδί σας παρουσιάζει κάποια από τα συμπτώματα ενός
θύματος εκφοβισμού, ή μπορεί να ανακαλύψετε ότι έχει πέσει θύμα
εκφοβισμού με κάποιον άλλο τρόπο. Σε κάθε περίπτωση, προσπαθήστε να κάνετε το παιδί σας να ανοιχτεί για το τι συμβαίνει στη ζωή του, δείχνοντάς του ότι έχετε κατανόηση και ότι δεν το κατακρίνετε.
Ακούστε
Προσπαθήστε να ακούσετε ολόκληρη την ιστορία χωρίς διακοπή. Δείξτε κατανόηση και ηρεμία και προσπαθήστε να καταλάβετε τι λέει το παιδί. Μπορεί να χρειαστεί να σας πει την ιστορία του πάνω από μία φορά.
Μιλήστε
Κάντε μια συζήτηση για το τι συνέβη. Προσπαθήστε να μη φανούν τα συναισθήματά σας (θυμός, αγωνία, κλπ.). Τα συναισθήματά σας μπορεί να επηρεάσουν το παιδί ή να κάνουν τα πράγματα χειρότερα για αυτό και θα μπορεί να το αποτρέψουν από το να σας ξαναμιλήσει. Υπενθυμίστε στο παιδί σας ότι είναι φυσιολογικό να νιώθει πληγωμένο, αλλά και ότι δεν είναι ποτέ αποδεκτό το να το εκφοβίζουν. Πείτε του ότι η εκφοβιστική συμπεριφορά ήταν εσκεμμένη, ότι έχει στόχο να το βλάψει και ότι δε θα εξαφανιστεί με ένα μαγικό τρόπο. Ρωτήστε το παιδί σας τι θα ήθελε εκείνο να συμβεί. Συχνά το μόνο που θέλουν τα θύματα είναι να σταματήσει η παρενόχληση. Τα παιδιά μπορεί να πιστεύουν ότι αν ο δράστης τιμωρηθεί, θα είναι χειρότερο για τα ίδια μακροπρόθεσμα.
Μάθετε τι συμβαίνει
Σημειώστε τι, πότε και πού συνέβη η παρενόχληση, ποιος συμμετείχε, πόσο συχνά συμβαίνει και αν ήταν κάποιος άλλος παρών. Μην προσφερθείτε να αντιμετωπίσετε το θύτη ή τους γονείς του. Αυτό μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα για το παιδί σας.
Επικοινωνήστε με το σχολείο του παιδιού σας
Ο εκφοβισμός προκύπτει σε κοινωνικές καταστάσεις, στην οικογένεια, στο σχολείο, στην εργασία, κλπ. και, αν είναι δυνατόν, οι περιπτώσεις εκφοβισμού μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα εκεί που συμβαίνουν. Στη ζωή των παιδιών, το σχολείο είναι ο πιο κοινός τόπος για εκφοβισμό. Είναι, επομένως, σημαντικό να ειδοποιηθεί το σχολείο για την κατάσταση, σε περίπτωση που δεν το γνωρίζει ήδη. Μην υποθέτετε ότι το σχολείο γνωρίζει οπωσδήποτε για την κατάσταση, επειδή το παιδί σας ίσως να μην το έχει πει. Η πλειοψηφία των παιδιών και των εφήβων δεν αποκαλύπτουν τον εκφοβισμό σε εκπαιδευτικούς ή/και στους γονείς.
– Κλείστε ένα ραντεβού για να μιλήσετε με το δάσκαλο του παιδιού σας ή το διευθυντή.
– Ελέγξτε αν το σχολείο εφαρμόζει ή όχι κάποιες πρακτικές για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του εκφοβισμού.
– Πάρτε μαζί σας τις σημειώσεις σας σχετικά με την κατάσταση ή τυχόν αποδεικτικά στοιχεία. Είναι συχνά δύσκολο να θυμόμαστε συγκεκριμένες λεπτομέρειες.
– Μάθετε αν το σχολείο έχει επίγνωση του εκφοβισμού προς το παιδί σας.
– Ρωτήστε τι κάνει το σχολείο για να εξασφαλιστεί η ασφάλεια του παιδιού σας.
– Ζητήστε ένα επόμενο ραντεβού για να διασφαλίσετε ότι η κατάσταση αντιμετωπίστηκε.
– Εάν το παιδί σας ζητάει να μείνει στο σπίτι και να μην πάει στο σχολείο, εξηγήστε ότι αυτό δε θα βοηθήσει και ότι μπορεί μάλιστα να κάνει τα πράγματα χειρότερα.
Τι να κάνετε αν το παιδί σας εκφοβίζει άλλα παιδιά
Μιλήστε στο παιδί σας
– Μείνετε ήρεμοι. Δώστε έμφαση στη συμπεριφορά, όχι στο παιδί.
– Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας γνωρίζει ότι ο εκφοβισμός αποτελεί μη αποδεκτή συμπεριφορά και γιατί.
– Προσπαθήστε να καταλάβετε τους λόγους για τους οποίους το παιδί σας έχει συμπεριφερθεί με αυτόν τον τρόπο και να αναζητήστε τρόπους για την αντιμετώπιση των προβλημάτων.
– Ενθαρρύνετε το παιδί σας να το δει κανείς από την οπτική γωνία του άλλου, για παράδειγμα, “πώς θα αισθανόσουν αν …”
– Βοηθήστε το παιδί σας να σκεφτεί εναλλακτικές συμπεριφορές.
– Μιλήστε και συμφωνήστε όρια για τη συμπεριφορά του.
– Τα παιδιά πρέπει να βρουν θετικούς τρόπους για τη διαχείριση των σχέσεων αποφεύγοντας την κυριαρχία, τον έλεγχο ή τον αποκλεισμό. Διδάξτε του τρόπους επίλυσης συγκρούσεων, αλλά και κοινωνικές/συναισθηματικές δεξιότητες.
Συνεργαστείτε με το σχολείο για να λύσετε το πρόβλημα
Πολλά σχολεία χρησιμοποιούν πλέον αποκαταστατικές προσεγγίσεις αντί για τιμωρία, όπου οι μαθητές που προκαλούν τον εκφοβισμό παροτρύνονται να προβληματιστούν σχετικά με την κατάσταση. Στη συνέχεια, αντιμετωπίζουν το πρόσωπο που έχουν εκφοβίσει και να αναζητούν τρόπους για την αποκατάσταση της ζημιάς που έχουν προκαλέσει και θέτουν τη σχέση τους σε νέα βάση.
Προβληματιστείτε σχετικά με τις συμπεριφορές στην οικογένειά σας
Δείτε με ειλικρίνεια τη συμπεριφορά μέσα στην οικογένειά σας. Τα παιδιά πολλές φορές αντιγράφουν πρακτικές που παρακολουθούν να συμβαίνουν στο σπίτι τους.