Το σύνδρομο ραγισμένης καρδιάς ή αλλιώς «μυοκαρδιοπάθεια από stress», αποτελεί μια αναγνωρισμένη πλέον καρδιακή πάθηση που «μιμείται» την καρδιακή προσβολή: εκδηλώνεται δηλαδή με έντονη πίεση στο στήθος, δύσπνοια και ξαφνική αδυναμία, συμπτώματα που ταιριάζουν σε μια καρδιακή προσβολή.

Το σύνδρομο επισημάνθηκε ως ξεχωριστή παθολογική οντότητα στις αρχές της δεκαετίας του ’90 από Ιάπωνες ιατρούς και αρχικά έγινε γνωστό σαν «νόσος takotsubo» λόγω ομοιότητας του σχήματος της πάσχουσας καρδιάς με το ομώνυμο εργαλείο των Ιαπώνων για το ψάρεμα χταποδιών.

Πώς προκαλείται το σύνδρομο της ραγισμένης καρδιάς

Η ακριβής παθοφυσιολογία της καρδιοπάθειας από στρες παραμένει ασαφής και πιθανότατα εμπλέκονται ποικίλοι νευροορμονικοί μηχανισμοί. Ο οργανισμός, για την αντιμετώπιση αιφνίδιων έντονων καταστάσεων, παράγει τις λεγόμενες ορμόνες του stress, τις κατεχολαμίνες αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη. Στο σύνδρομο αυτό η στάθμη των κατεχολαμινών έχει βρεθεί πολύ μεγαλύτερη ότι από άλλες σοβαρές καταστάσεις, π.χ. έμφραγμα του μυοκαρδίου, πνευμονικό οίδημα κ.α.

Δεν είναι γνωστό για ποιον λόγο σε ορισμένα άτομα – σε συνθήκες στρες – το μυοκάρδιο κατακλύζεται απότομα από υπέρμετρη ποσότητα κατεχολαμινών και σε άλλα όχι. Οι κατεχολαμίνες προκαλούν σύσπαση των μικρών αρτηριδίων με αποτέλεσμα απότομη αλλά προσωρινή μείωση της αιμάτωσης του μυοκαρδίου. Επίσης, η αδρεναλίνη, συνδεόμενη με τα καρδιακά κύτταρα, προκαλεί την είσοδο μεγάλης ποσότητας ασβεστίου σε αυτά, κάτι που επηρεάζει τη φυσιολογική λειτουργία τους. Είναι άγνωστο, όμως, προς το παρόν, ποιος από τους δύο μηχανισμούς έχει μεγαλύτερη σημασία.

Η συχνότητα του συνδρόμου και οι συνθήκες που το πυροδοτούν

Περίπου το 1-2% των περιστατικών που εισέρχονται στο θεραπευτήριο με οξύ στεφανιαίο σύνδρομο, στην πραγματικότητα πάσχουν από το σύνδρομο ραγισμένης καρδιάς. Το 70% αυτών των περιστατικών είναι γυναίκες στη μέση ηλικία. Κατά κανόνα η κατάσταση αυτή πυροδοτείται από ένα έντονο αιφνίδιο stress που συνηθέστερα είναι ψυχικό, όπως θάνατος αγαπημένου προσώπου, χωρισμός, ερωτική απόρριψη, αίσθημα προδοσίας, οργή. Είναι όμως δυνατό να είναι και σωματικό stress. Έτσι, η μυοκαρδιοπάθεια από stress μπορεί να ακολουθήσει μια βαριά ασθματική κρίση, επιληπτική κρίση, αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο, εργώδη και παρατεταμένη χειρουργική επέμβαση κ.α..

Ομοιότητες και διαφορές με το έμφραγμα

Όπως επισημάνθηκε παραπάνω, τα συμπτώματα είναι όμοια με της καρδιακής προσβολής. Το καρδιογράφημα και οι βιοχημικές εξετάσεις αίματος δεν βοηθούν για τη διάκριση μεταξύ των δύο αυτών νοσημάτων. Την υποψία για την ύπαρξη του συνδρόμου της ραγισμένης καρδιάς ενισχύει η συσχέτιση με πρόσφατο έντονο στρες σε συνδυασμό με τα ευρήματα του υπερηχοκαρδιογραφήματος, που στις τυπικές περιπτώσεις είναι χαρακτηριστικά: η αριστερά κοιλία της καρδιάς εμφανίζεται με έντονη υποκινησία της κορυφής και των κορυφαίων τμημάτων της, ενώ τα υπόλοιπα τμήματα υπερσυσπώνται.

Πώς τεκμηριώνεται η διάγνωση

Η διάγνωση όμως τεκμηριώνεται με την στεφανιογραφία, που αποδεικνύει τη βατότητα των στεφανιαίων αρτηριών. Στο έμφραγμα το μυοκάρδιο νεκρώνεται λόγω διακοπής της αιμάτωσης εξαιτίας απόφραξης στεφανιαίας αρτηρίας. Αντίθετα, στην περίπτωση της μυοκαρδιοπάθειας από στρες το μυοκάρδιο πάσχει από την “τοξικότητα”, κατά κάποιον τρόπο, των ορμονών του στρες, όπως η αδρεναλίνη.

Συνήθως η βλάβη αυτή είναι αναστρέψιμη και αποκαθίσταται εντός ολίγων ημερών ή εβδομάδων και ο κίνδυνος επανεμφάνισης του συνδρόμου είναι γενικά μικρός.

Πρόγνωση. Μπορεί μια ραγισμένη καρδιά…να σπάσει;

Αρχικά υπήρχε η εντύπωση ότι πρόκειται για αθώα κατάσταση λόγω της απουσίας στεφανιαίας νόσου και του γεγονότος ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, με επιθετική υποστηρικτική αγωγή, η λειτουργία της καρδιάς αποκαθίσταται σε λίγες ημέρες ή εβδομάδες. Όμως, υπάρχει ενδονοσοκομειακή θνητότητα που δεν διαφέρει πολύ από του οξέος στεφανιαίου συνδρόμου και οφείλεται σε μία σειρά σοβαρών επιπλοκών, όπως κοιλιακές αρρυθμίες, συστηματικά θρομβοεμβολικά επεισόδια και καρδιογενές shock.

Πότε είναι μεγαλύτερος ο κίνδυνος

Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος όταν το αίτιο είναι σωματικό στρες, όπως λ.χ.  αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο, επιληπτικοί σπασμοί, σοβαρή ασθματική κρίση, μεγάλη αιμορραγία, υπογλυκαιμία, υψηλός πυρετός, κ.λπ., όπου προστίθενται οι κίνδυνοι και της υποκείμενης νόσου.

Μακροχρόνιες οι επιπλοκές του συνδρόμου

Οι μέχρι τώρα γνωστές επιπλοκές του συνδρόμου περιλαμβάνουν την προσωρινή καρδιακή ανεπάρκεια και θεωρείτο ότι η καρδιά αναρρώνει πλήρως μετά το στρεσογόνο συμβάν, όμως τα νέα στοιχεία υποδεικνύουν ότι οι βλάβες είναι σε πολλές περιπτώσεις μακροχρόνιες.

Ερευνητές από το Αμπερντήν μελέτησαν με τη βοήθεια υπερήχου και μαγνητικής 52 ασθενείς που είχαν διαγνωστεί με το σύνδρομο ραγισμένης καρδιάς και διαπίστωσαν μια μόνιμη διαταραχή στην ικανότητα της καρδιάς να διοχετεύει το αίμα. Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης ότι σε τμήματα του καρδιακού μυός είχε σχηματιστεί ουλώδης ιστός, που μειώνει την ελαστικότητα της καρδιάς και την εμποδίζει να συσπάται ομαλά.

Τα νέα ευρήματα, σύμφωνα με τους ερευνητές, εξηγούν γιατί τα άτομα που εκδηλώνουν το σύνδρομο ραγισμένης καρδιάς παρουσιάζουν την ίδια πρόγνωση και το ίδιο προσδόκιμο επιβίωσης με τα άτομα που έχουν πάθει έμφραγμα. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ποσοστό 3-17% των ασθενών με σύνδρομο ραγισμένης καρδιάς τελικά πεθαίνουν σε διάστημα 5 ετών από τη στιγμή της διάγνωσης.

Γράφει ο Νικόλαος Στρατήγης,
Διευθυντής Καρδιολόγος στο Metropolitan Hospital