«Το παιδί μου λέει συνεχώς ψέματα – Τι να κάνω»: Ένα από τα συχνότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γονείς μεγαλώνοντας τα παιδιά τους είναι η διαπίστωση ότι τα παιδιά λένε συχνά ψέματα, είτε γιατί “φοβούνται” να πουν την αλήθεια, είτε για να πετύχουν κάποιο χατήρι.
Από ηλικία σε ηλικία διαφέρουν μερικές φορές οι λόγοι για τους οποίους τα παιδιά λένε ψέματα και ο τρόπος που πρέπει να τα προσεγγίσετε.
«Το παιδί μου λέει συνεχώς ψέματα – Τι να κάνω»: Γιατί λένε ψέματα τα παιδιά;
Το παιδί αρχίζει να λέει ψέματα από πολύ μικρή ηλικία. Μαθαίνει να χρησιμοποιεί το ψέμα, αφού έρχεται σε επαφή με αυτό στις κοινωνικές του σχέσεις, στις σχέσεις του με όλους τους ενήλικες. Μερικά παραδείγματα είναι τα εξής:
- Τα “μικροψέματα” των ενηλίκων, π.χ. όταν τους ζητούν στο τηλέφωνο και λένε στο παιδί «πες ότι δεν είμαι εδώ».
- Όταν λένε στο παιδί «δεν είναι ανάγκη να το πούμε αυτό στον μπαμπά». Στις ταινίες που βλέπει καθημερινά στην τηλεόραση.
- Στις ψεύτικες υποσχέσεις που ακούει καθημερινά εντός διάφορων πλαισίων κ.λπ.
Συνακόλουθα, το παιδί, έχοντας υπόψη τα πιο πάνω, αντιλαμβάνεται, μαθαίνει, διαπιστώνει ότι δεν είναι ανάγκη να λέει πάντα την αλήθεια. Παράλληλα, μπορεί και το ίδιο να χρησιμοποιήσει το ψέμα, για να καλύψει δικές του ανάγκες, όπως στοργή, σημασία, ασφάλεια, αλλά και για άλλους λόγους, όπως είναι οι ακόλουθοι:
Αποφυγή της τιμωρίας
Όταν το παιδί φοβάται μια πολύ αυστηρή τιμωρία, μπορεί να χρησιμοποιήσει το ψέμα με την ελπίδα να «γλυτώσει», έστω και προσωρινά, ή να «μειώσει» την τιμωρία. Συχνά ένα μικρό παιδί λέγοντας ψέματα ότι δεν το έκανε εκείνος θέλει περισσότερο να δείξει ότι δεν ήθελε να το κάνει, παρά να ξεγελάσει οποιονδήποτε.
Ανάγκη να διαγράψει κάποιο λάθος του
Όταν το παιδί κάνει μια σκανταλιά και στη συνέχεια νιώσει ότι γύρω του υπάρχει πολλή ένταση, ότι ενδεχόμενα θα εξευτελιστεί, κάνει απεγνωσμένες προσπάθειες να εξαφανίσει τη δυσάρεστη αυτή κατάσταση, χρησιμοποιώντας το ψέμα, αλλά και επιμένοντας στο ψέμα του.
Ανάγκη να νιώσει και να επιβεβαιώσει την ανεξαρτησία του
Το παιδί αρχίζει σιγά- σιγά να ανακαλύπτει τον εαυτό του. Για να επιβεβαιώσει την ξεχωριστή οντότητά του, την ανεξαρτησία του, χρησιμοποιεί το ψέμα σαν το “μυστικό” του που το βοηθά να ξεφύγει από την παντοδυναμία και τον έλεγχο των γονέων του.
«Το παιδί μου λέει συνεχώς ψέματα – Τι να κάνω»: Ηλικία 2-3 χρονών
Το παιδί σε αυτήν την ηλικία μόλις έχει ξεκινήσει να ξεχωρίζει τη διαφορά ανάμεσα στο τι είναι πραγματικό και το φανταστικό. Επομένως, το να λέει πράγματα που εσείς θεωρείτε ψέματα είναι μάλλον συνηθισμένο.
Επίσης, μπορεί να πρόκειται για μια ενστικτώδη αντίδραση απέναντι στον θυμό που αντιλαμβάνεται ότι σας έχει προκαλέσει με κάποια συμπεριφορά του. Ουσιαστικά μέσα από τα ψέματα νομίζει ότι διορθώνει την κατάσταση.
«Το παιδί μου λέει συνεχώς ψέματα – Τι να κάνω»: Ηλικία 4-5 χρονών
Σε αυτήν την ηλικία, το παιδί λέει ψέματα από επιλογή, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητα κάτι αρνητικό. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας τείνουν να πειραματίζονται με τη συμπεριφορά τους.
Επομένως, το παιδί μπορεί να πει ένα ψέμα για να τσεκάρει τα όριά σας και να καταλάβει τι επιπτώσεις έχει αυτού του είδους η συμπεριφορά. Προσοχή! Αυτό είναι και το καθοριστικό στάδιο, αφού τώρα το παιδί θα πρέπει να κατανοήσει ότι το ψέμα είναι λάθος και μη αποδεκτό στην οικογένειά σας.
«Το παιδί μου λέει συνεχώς ψέματα – Τι να κάνω»: Ηλικία 6-12 χρονών
Σ’ αυτή την ηλικία τα παιδιά μπορούν να ξεχωρίσουν το πραγματικό από το φανταστικό. Συνεπώς, γνωρίζουν πότε λένε ψέματα και πότε αλήθεια. Με τη χρησιμοποίηση του ψέματος επιδιώκουν συνήθως τα ακόλουθα:
- Να αποφύγουν τις δυσάρεστες συνέπειες μιας πράξης τους.
- Να εξασφαλίσουν την προσοχή των γονιών τους. Να δοκιμάσουν τα όρια των γονιών τους.
- Να προκαλέσουν ενδιαφέρον.
- Να γίνουν αποδεκτά από την ομάδα στην οποία θέλουν
- να «ανήκουν».
Όταν το παιδί λέει ψέματα σ’ αυτή την ηλικία, πρέπει οι γονείς σίγουρα να προβληματιστούν και να ψάξουν για τα κίνητρα που κρύβονται πίσω από αυτή τη συμπεριφορά.
Είναι γεγονός ότι, όταν οι γονείς ακούν το παιδί να λέει ψέματα, ιδιαίτερα αν αυτό γίνεται συχνά, ενδέχεται να εκνευριστούν, να προβληματιστούν για τον τρόπο που το μεγαλώνουν και να διερωτηθούν: «Μήπως είμαστε πολύ χαλαροί, μήπως δεν το τιμωρούμε αρκετά αυστηρά;».
Συχνά, στο θυμό τους του μιλούν πολύ άσχημα, αποκαλώντας το «ψεύτη» ή «ανόητο» ή του επιβάλλουν “παραδειγματική” τιμωρία. Μπορεί ακόμη να τους ξεφύγει και κανένα χαστούκι.
Δυστυχώς, μια τέτοια αντιμετώπιση δεν έχει κανένα θετικό αποτέλεσμα. Σίγουρα, δε βοηθά το παιδί να μάθει να συμπεριφέ- ρεται καλύτερα.
Πρόσθετα, του προκαλείται το αίσθημα του φόβου, με αποτέλεσμα να μην έχει εμπιστοσύνη στους γονείς του και παράλληλα ενισχύεται η αρνητική εικόνα που έχει για τον εαυτό του.
Το πιο πιθανό είναι ότι θα συνεχίσει να λέει ψέματα, από τη μια, γιατί στο εξής θα φοβάται την τιμωρία και, από την άλλη, για να αποδείξει αυτό ακριβώς που πιστεύουν οι γονείς για το ίδιο, ότι δηλαδή είναι ένας “ψεύτης”.
«Το παιδί μου λέει συνεχώς ψέματα – Τι να κάνω»: Εφηβεία
Οι έφηβοι χρησιμοποιούν το ψέμα, για να παρουσιάσουν μια άλλη εικόνα για τον εαυτό τους, ιδιαίτερα όταν αισθάνονται μειονεκτικά για κάτι μπροστά στους άλλους.
Χρησιμοποιούν επίσης το ψέμα, προκειμένου να γίνουν αποδεκτοί από μια ομάδα ή ακόμα γιατί έχουν ανάγκη της ανεξαρτησίας από τους γονείς.
Πολλές φορές το ψέμα χρησιμοποιείται, για να κρατήσουν την προσωπική τους ζωή μυστική από τους γονείς τους.
Οδηγός για γονείς
- Να προβληματίζονται για τα κίνητρα που έσπρωξαν τον έφηβο να πει ψέματα. Μήπως οφείλονται και στη δική τους στάση; Μήπως είναι πολύ απαιτητικοί, υπερβολικά αυστηροί; Μήπως του δίνουν λανθασμένα μηνύματα για το τι είναι σημαντικό για αυτούς; Μήπως επιδιώκουν να τον ελέγχουν; Μήπως του συμπεριφέρονται σαν να είναι ακόμη παιδί;
- Να συζητούν μαζί του και να σέβονται τα συναισθήματά του.
- Να είναι ειλικρινείς και να κάνουν καθαρές εξηγήσεις μαζί του.
- Να αποφεύγουν να του βάζουν ταμπέλες και να ξεκινούν μια συζήτηση προκατειλημμένοι.
- Προσπαθούμε περισσότερο να τον ακούσουμε και όχι να τον πείσουμε. Σεβόμαστε την προσωπική του ζωή.
Καταλήγοντας, η τιμωρία δε σταματά το ψέμα. Αντίθετα, τα περισσότερα παιδιά λένε ψέματα, για να αποφύγουν την τιμωρία.
Οι γονείς οφείλουν να ψάχνουν για άλλους τρόπους, άλλα διορθωτικά μέτρα, τα οποία μπορούν να εφαρμόσουν μέσα από μια σωστή επικοινωνία μαζί τους, βοηθώντας τα να νιώσουν καλά με τον εαυτό τους, έτσι ώστε να μην έχουν ανάγκη να καταφεύγουν στο ψέμα.
«Το παιδί μου λέει συνεχώς ψέματα – Τι να κάνω»: Τι μπορείτε να κάνετε ως γονείς
Το πώς θα χειριστείτε την κατάσταση έχει να κάνει με την ηλικία του παιδιού και την αιτία που λέει ψέματα. Για να σταματήσει να λέει ψέματα, πρέπει να του εξηγήσετε για ποιον λόγο η συμπεριφορά του αυτή δεν είναι σωστή.
Έτσι, θα πρέπει να του εξηγήσετε ότι προκύπτουν θέματα εμπιστοσύνης, τα οποία ένα παιδί άνω των 4 ετών μπορεί να κατανοήσει.
Αν το παιδί είναι σε μια ηλικία που ψεύδεται συνειδητά, η προσέγγισή σας θα πρέπει να είναι η ανάλυση της αιτίας των ψεμάτων του παιδιού.
Όπως στις περισσότερες περιπτώσεις, έτσι και εδώ, η απάντηση στο πρόβλημα είναι η σωστή επικοινωνία με το παιδί σας, ώστε να το βοηθήσετε να ξεπεράσει τον λόγο που επιλέγει το ψέμα (π.χ. έλλειψη αυτοπεποίθησης) και να υιοθετήσει μια σωστή συμπεριφορά.
Εξηγήστε στο παιδί ότι η λάθος συμπεριφορά έχει συνέπειες. Έτσι, αν επιλέξει να πει ψέματα, θα έρθει αντιμέτωπο με τις επιπτώσεις, δηλαδή θα τιμωρηθεί. Φυσικά δεν πρέπει να του φωνάξετε ή να το τιμωρήσετε αυστηρά.
Δοκιμάστε για παράδειγμα να του στερήσετε το τάμπλετ του για μία ημέρα.
Προτού επιβάλετε την τιμωρία, καλό είναι να δώσετε στο μικρό σας μια δεύτερη ευκαιρία να λειτουργήσει σωστά, λέγοντας την αλήθεια. Για παράδειγμα θα μπορούσατε να του πείτε κάτι σαν «αυτό που λες ακούγεται ψέμα, θες να το ξανασκεφτείς και να μου πεις τι πραγματικά έγινε;».
Αν το παιδί αποφασίσει να πει την αλήθεια, θα πρέπει να του το αναγνωρίσετε, λέγοντάς του ότι σας κάνει χαρούμενους που λέει την αλήθεια.
Ωστόσο, αν πρόκειται για ένα σοβαρό ψέμα, θα πρέπει να σκεφτείτε αν και πάλι πρέπει να τιμωρήσετε το παιδί, με μια λιγότερο αυστηρή τιμωρία.
Όταν το παιδί λέει ψέματα για να τραβήξει την προσοχή και να αισθανθεί σπουδαίο, ο μόνος τρόπος να αφήσει πίσω του αυτήν την κακή συνήθεια είναι μέσω της τόνωσης της αυτοπεποίθησής του.