Η τοξοπλάσμωση είναι μια συστηματική, παρασιτική ασθένεια που προκαλείται από το πρωτόζωο Toxoplasma gondii. Μεταδίδεται στον άνθρωπο από την κατανάλωση όχι καλά μαγειρεμένου κρέατος από μολυσμένα ζώα ή από την κατάποση ωοκύστεων εξαιτίας χειρισμών της άμμου για γάτες που περιέχουν μολυσμένα περιττώματα. Επίσης, μπορεί να μεταδοθεί στο έμβρυο μέσω του πλακούντα από την μητέρα. Μετά την κατάποση, τα παράσιτα ταξιδεύουν σε διάφορους ιστούς του σώματος και ομαδοποιούνται πολλά μαζί σε ωοκύστες.
Κύριους παράγοντες κινδύνου για λοίμωξη από τοξόπλασμα αποτελούν η επαφή και ο καθαρισμός χώρου με περιττώματα γάτας, η κηπουρική χωρίς γάντια και η κατανάλωση ωμών και όχι καλά πλυμένων φρούτων και λαχανικών. Επιπλέον τρόποι μετάδοσης είναι η βρώση ανεπαρκώς μαγειρεμένου κρέατος όπως αρνί, χοιρινό και μοσχάρι αλλά και η χρήση οικιακών σκευών ή μαχαιριών που δεν έχουν καθαριστεί καλά μετά την επαφή τους με ωμό κρέας. Σε άλλες αναπτυσσόμενες χώρες, η μετάδοση είναι δυνατόν να αφορά και την πόση μολυσμένου νερού.
Τοξόπλασμα και Εγκυμοσύνη
Μια γυναίκα που εγκυμονεί έχει ακριβώς τις ίδιες πιθανότητες να μολυνθεί με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Κατά κανόνα, όποιος άνθρωπος έχει έρθει σε επαφή με το παράσιτο, αναπτύσσει ισχυρή ανοσία και είναι εξαιρετικά σπάνιο να μολυνθεί ξανά. Όμως η δραματικότερη επίπτωση του νοσήματος γίνεται, όταν μια γυναίκα μολύνεται με Toxoplasma gondii για πρώτη φορά στη ζωή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, όπου υπάρχει το ενδεχόμενο αποβολής ή μόλυνσης του εμβρύου. Συνεπώς, μια γυναίκα που κυοφορεί και δεν έχει ανοσία, θα πρέπει να φροντίζει να τηρεί τα μέτρα προστασίας, ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο μόλυνσης της, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Τοξόπλασμα: Πώς διαγιγνώσκεται η τοξοπλάσμωση;
Ο ορολογικός έλεγχος για τον τίτλο των αντισωμάτων έναντι του Toxoplasma gondii συνιστάται για όλες τις έγκυες γυναίκες. Αν ο τίτλος των αντισωμάτων είναι θετικός, αναφερόμενος σε λοίμωξη κατά το παρελθόν, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος για το έμβρυο. Ωστόσο, το έμβρυο βρίσκεται σε κίνδυνο αν η ασθένεια εκδηλωθεί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Έτσι, αν ο τίτλος αντισωμάτων είναι ενδεικτικός ενεργού λοίμωξης ή είναι αρχικά αρνητικός, η εξέταση θα πρέπει να επαναλαμβάνεται σε κάθε μικροβιολογικό έλεγχο τους πρώτους 5 μήνες της εγκυμοσύνης και λίγο πριν από τον τοκετό. Όταν η τοξοπλάσμωση αποκτάται νωρίς στην εγκυμοσύνη, μπορεί να συστηθεί η αποβολή του κυήματος. Η τοξοπλάσμωση είναι συχνή σε ασθενείς με AIDS.
Τα ειδικά αντισώματα IgA μπορούν να ανιχνευθούν σε ορούς προσβεβλημένων ενήλικων και βρεφών. Όπως ισχύει και για τα ειδικά IgM αντισώματα έναντι του παρασίτου, τα αντισώματα IgA μπορεί να παραμείνουν για πολλούς μήνες έως και περισσότερο από ένα χρόνο μετά τη λοίμωξη. Γι ‘αυτό το λόγο, δεν φαίνεται να παρέχουν πρόσθετη βοήθεια στη διάγνωση της οξείας λοίμωξης στους ενήλικες. Αντίθετα, φαίνεται ότι υπάρχει αυξημένη ευαισθησία στον προσδιορισμό της IgA έναντι της IgM, για τη διάγνωση της συγγενούς τοξοπλάσμωσης στα έμβρυα και στα νεογέννητα. Σε ορισμένα νεογνά με συγγενή τοξοπλάσμωση και αρνητικά IgM αντισώματα, η ορολογική διάγνωση έχει αποδειχθεί με την παρουσία των ειδικών IgA και IgG αντισωμάτων.
Τοξόπλασμα: Πώς επιτυγχάνεται η πρόληψη και ποια η θεραπεία;
Η καλύτερη θεραπεία, ωστόσο, είναι η πρόληψη και αυτό ταιριάζει απόλυτα στην περίπτωση της τοξοπλάσμωσης στην κύηση. Η έγκυος είναι αναγκαίο να ενημερώνεται για τους κινδύνους και να προφυλάσσεται κατάλληλα.
Αναλυτικότερα συνιστάται:
- η κατανάλωση μόνο καλά μαγειρεμένου κρέατος ή εναλλακτικά κρέατος που έχει συντηρηθεί στους -20o C τουλάχιστον για 24 ώρες
- το σχολαστικό πλύσιμο μαχαιριών και άλλων αντικειμένων οικιακής χρήσης σε επαφή με ωμό κρέας πριν την επαναχρησιμοποίησή τους
- το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών και των ωμών λαχανικών πριν την κατανάλωση
- η χρήση γαντιών κατά την κηπουρική
- η αποφυγή ενασχόλησης με περιττώματα γάτας
- η σίτιση της γάτας με ξηρά τροφή ή κονσέρβες και η παραμονή της σε οικόσιτο περιβάλλον
- η καθημερινή απομάκρυνση των περιττωμάτων γάτας με στόχο την αποφυγή διασποράς των ωοκύστεων
Θεραπεία χορηγείται εφόσον εμφανιστούν οξέα συμπτώματα ή υπάρξει προσβολή των σπλάγχνων. Φάρμακα εκλογής είναι η σουλφαδιαζίνη ή οι τρισουλφαπυριμιδίνες. Η θεραπεία της οξείας πρωτοπαθούς τοξοπλάσμωσης της εγκυμοσύνης ελαττώνει σημαντικά τον κίνδυνο προσβολής του νεογνού. Η σπιραμυκίνη, όταν χορηγηθεί έγκαιρα στην έγκυο μητέρα, φαίνεται ότι προλαμβάνει τη μετάδοση της νόσου στο έμβρυο στο 60% των περιπτώσεων, δεν τροποποιεί όμως τη λοίμωξη στο έμβρυο, όταν αυτό έχει ήδη μολυνθεί.