Άγχος ή κατάθλιψη: Το άγχος και το στρες είναι κάτι που οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν καθημερινά είτε στον εργασιακό τους χώρο, είτε λόγω υποχρεώσεων και οικογενειακών προβλημάτων.
Τι συμβαίνει όμως όταν πλέον τα συμπτώματα είναι τόσο έντονα που δυσκολευόμαστε να διαχωρίσουμε το άγχος από την κατάθλιψη; Οι γραμμές ανάμεσα σε πολλές ψυχολογικές διαταραχές είναι πράγματι πολύ λεπτές.
Αν και το άγχος και η κατάθλιψη μοιράζονται κάποια κοινά αίτια και συμπτώματα και πολλές φορές αντιμετωπίζονται με τις ίδιες μεθόδους (π.χ. ψυχοθεραπεία), είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και να κατανοήσουμε τις διαφορές τους. Η σωστή διάγνωση είναι άλλωστε η αρχή για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε πάθησης.
Άγχος ή κατάθλιψη: Κάντε το τεστ για να τα ξεχωρίσετε
Το παρακάτω σύντομο τεστ, το οποίο περιλαμβάνει μόλις 7 ερωτήσεις, εξερευνά βασικές πτυχές τους άγχους και της κατάθλιψης και μπορεί να σας βοηθήσει να διαπιστώσετε αν αυτά που νιώθετε οφείλονται σε κάποια από τις δύο διαταραχές.
Σημειώστε σε ένα χαρτί τις απαντήσεις σας σε κάθε ερώτηση και δείτε τα αποτελέσματα στο τέλος του τεστ.
1. Νιώθετε συχνά μελαγχολία και/ή ξεσπάτε ξαφνικά σε κλάματα;
Ναι (Α)
Όχι (Γ)
2. Έχετε νευρικότητα και στρες και φοβάστε για το μέλλον;
Ναι (Β)
Όχι (Γ)
3. Νιώθετε συχνά ότι δεν αξίζει να προσπαθήσετε για κάτι;
Ναι (Α)
Όχι (Γ)
4. Δυσκολεύστε να συγκεντρωθείτε και/ή να χαλαρώσετε;
Ναι (Β)
Όχι (Γ)
5. Έχετε παρατηρήσει αλλαγές στην όρεξή σας (αύξηση ή μείωση) και στο βάρος τον τελευταίο μήνα;
Ναι (Α)
Όχι (Γ)
6. Επαναλαμβάνετε δυσάρεστα σενάρια (π.χ. απόλυση από τη δουλειά, χωρισμός με τον σύντροφο) ξανά και ξανά στο μυαλό σας;
Ναι (Β)
Όχι (Γ)
7. Έχετε χάσει το ενδιαφέρον σας για πράγματα που παλαιότερα σας ευχαριστούσαν (π.χ. μαγείρεμα, έξοδοι με φίλους);
Ναι (Α)
Όχι (Γ)
Άγχος ή κατάθλιψη: Τα αποτελέσματα σας
Περισσότερα Α & Γ
Οι απαντήσεις σας είναι ενδεικτικές για κατάθλιψη. Η επίμονη θλίψη, η απελπισία, οι αλλαγές στην όρεξη και η χαμηλή ικανοποίηση από τη ζωή και από αγαπημένες δραστηριότητες είναι τυπικά συμπτώματα της κατάθλιψης.
Περισσότερα Β & Γ
Οι απαντήσεις σας είναι ενδεικτικές για άγχος. Το έντονο στρες, η εσωτερική ένταση και οι βασανιστικές ανησυχίες είναι χαρακτηριστικές εκδηλώσεις του άγχους, αλλά όχι της κατάθλιψης. Στα άτομα με άγχος παρατηρείται επίσης μια τάση να υποτιμούν τις ικανότητές τους, να νιώθουν ανασφάλεια για το παρόν και μέλλον και να αμφισβητούν τα πάντα.
Περισσότερα Γ
Οι απαντήσεις σας δεν είναι ενδεικτικές ούτε για άγχος ούτε για κατάθλιψη. Όλοι νιώθουμε πιεσμένοι ή «πεσμένοι» κατά καιρούς, ωστόσο οι κακές σκέψεις και τα αρνητικά συναισθήματα είναι συνήθως παροδικά και δεν αποτελούν εμπόδιο σε μια ομαλή καθημερινότητα. Η σωστή διαχείριση των συναισθημάτων και των δύσκολων καταστάσεων με τις οποίες ερχόμαστε αντιμέτωποι κατά καιρούς μάς επιτρέπει να ξεπερνάμε τα εμπόδια και να απολαμβάνουμε τη ζωή στο έπακρο.
Περισσότερα Α& Β
Οι απαντήσεις σας είναι ενδεικτικές τόσο για άγχος όσο και για κατάθλιψη. Το άγχος και η κατάθλιψη αναδεικνύονται σε σοβαρό πρόβλημα όταν «διαρρέουν» στην προσωπική, επαγγελματική ή κοινωνική ζωή και αποτελούν εμπόδιο στην ευτυχία.
Η διάγνωση γι’ αυτές τις δύο ψυχικές διαταραχές προκύπτει όταν τα συναισθήματα και η συμπεριφορά του ατόμου επηρεάζουν μία ή και περισσότερες πτυχές της ζωής (π.χ. δεν σας επιτρέπουν να εργαστείτε ή να σπουδάσετε, σας εμποδίζουν να φροντίσετε την οικογένειά σας) και εκδηλώνονται σχεδόν καθημερινά για διάστημα τουλάχιστον δύο εβδομάδων.
Να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο τεστ έχει ενημερωτικό και όχι διαγνωστικό χαρακτήρα. Αν αισθάνεστε ότι η ψυχική σας υγεία είναι καταβεβλημένη, καλό θα είναι να απευθυνθείτε σε επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Άγχος ή κατάθλιψη: Ξεχωρίστε το άγχος από τις αγχώδεις διαταραχές
Το άγχος είναι πολύ συνηθισμένο συναίσθημα. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν νιώσει χαρακτηριστικά συμπτώματά του, όπως την ανάσα τους να επιταχύνεται, την καρδιά τους να χτυπά ξέφρενα και ένα έντονο αίσθημα ανασφάλειας και φόβου.
Τα συμπτώματα αυτά, όσο κι αν μοιάζουν απειλητικά, είναι φυσιολογικά. Είναι ο τρόπος που έχει ο οργανισμός για να προετοιμαστεί να παλέψει ή να ξεφύγει από μία κατάσταση, άνθρωπο ή συνθήκη που εκλαμβάνει ως απειλή.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο καρδιακός παλμός και η αναπνοή επιταχύνονται για να προωθηθεί οξυγονωμένο αίμα στους μυς που προετοιμάζονται για μάχη ή για τροπή σε φυγή.
Το άγχος είναι επίσης κινητήριος δύναμη που μπορεί, λ.χ., να μας οδηγήσει εγκαίρως στη δουλειά, να μας ωθήσει να διαβάσουμε σκληρά για τις εξετάσεις ή να μας αποθαρρύνει από μια νυχτερινή βόλτα σε έναν έρημο δρόμο.
Πρακτικά αυτά σημαίνουν ότι όχι μόνο είναι φυσιολογικό να νιώθουμε άγχος, αλλά βοηθάμε και τον εαυτό μας. Τα δύσκολα αρχίζουν όταν απορρυθμίζονται οι εσωτερικοί μηχανισμοί αντίδρασης σε γεγονότα/ανθρώπους/συνθήκες που προκαλούν άγχος και αρχίζουν οι υπερβολικές αντιδράσεις ή οι αντιδράσεις σε λάθος στιγμές.
Στην πραγματικότητα, η σοβαρότητα των συμπτωμάτων και η ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίζει ό,τι του συμβαίνει ξεχωρίζουν το κοινό άγχος από τις αγχώδεις διαταραχές.
Άγχος ή κατάθλιψη: Τα συχνότερα συμπτώματα της αγχώδους διαταραχής
Υπερβολική ανησυχία
Είναι λογικό να ανησυχούμε όταν ένα αγαπημένο μας πρόσωπο αντιμετωπίζει μια ασθένεια ή όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια μεγάλη οικονομική δυσκολία.
Ωστόσο, στην περίπτωση αγχώδους διαταραχής οι ανησυχίες είναι δυσανάλογες προς τις αιτίες που τις προκαλούν και πολλές φορές κάνουν την εμφάνισή τους ακόμη και σε απλές καθημερινές καταστάσεις που δεν φορτίζουν τον μέσο άνθρωπο.
Για να θεωρηθεί σύμπτωμα της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής (generalised anxiety disorder – GAD), η έντονη ανησυχία πρέπει να εμφανίζεται τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας για τουλάχιστον έξι μήνες και το άτομο να δυσκολεύεται να τη διαχειριστεί.
Επίσης, η ανησυχία που χαρακτηρίζει τη ΓΑΔ οδηγεί συχνά σε αδυναμία συγκέντρωσης και ολοκλήρωσης των καθημερινών υποχρεώσεων.
Μόνιμη εγρήγορση
Το άγχος έχει σαν αποτέλεσμα να διεγείρεται υπερβολικά τμήμα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος.
Σωματικές εκδηλώσεις της επίδρασης αυτής είναι οι γρήγοροι παλμοί της καρδιάς, η έντονη εφίδρωση (κυρίως στις παλάμες), το τρέμουλο των χεριών και η ξηροστομία.
Όλα αυτά συμβαίνουν επειδή ο εγκέφαλος μπαίνει σε κατάσταση επιφυλακής και προετοιμάζει το σώμα να ανταποκριθεί σε μια επερχόμενη απειλή.
Αυτή η εγρήγορση είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε πραγματικές καταστάσεις κινδύνου, ωστόσο δεν ωφελεί και μάλιστα είναι επιβλαβής όταν αποτελεί μέρος της καθημερινής ρουτίνας.
Αεικινησία
Η αδιάκοπη και νευρική κίνηση είναι ένδειξη αγχώδους διαταραχής κυρίως στα παιδιά και στους εφήβους. Τα άτομα που το βιώνουν το περιγράφουν σαν μια αίσθηση ότι βρίσκονται μόνιμα «στην τσίτα» ή νιώθουν ότι δεν μπορούν να παραμείνουν στην ίδια θέση για πολλή ώρα.
Κόπωση
Μία ακόμη πιθανή ένδειξη αγχώδους διαταραχής είναι το αίσθημα κόπωσης ακόμη και μετά από σύντομης διάρκειας ή ήπιας έντασης δραστηριότητες.
Θεωρείται μάλιστα παράδοξη, καθώς το άγχος συνήθως ταυτίζεται με την υπερκινητικότητα και τη νευρικότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις η κόπωση εμφανίζεται μετά από μια κρίση άγχους, ενώ άλλες φορές είναι χρόνια.
Δυσκολία συγκέντρωσης
Μελέτη σε 157 παιδιά με αγχώδη διαταραχή υπέδειξε ότι πάνω από δύο στα τρία αντιμετώπιζαν δυσκολία συγκέντρωσης. Μια άλλη μελέτη, αυτή τη φορά σε ενήλικες με αγχώδη διαταραχή, έδειξε ότι σχεδόν το 90% αντιμετώπιζαν δυσκολία συγκέντρωσης.
Μάλιστα, σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, όσο πιο σοβαρή ήταν η διαταραχή τόσο μεγαλύτερη ήταν η δυσκολία συγκέντρωσης.
Το άγχος μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία της λειτουργικής (ενεργής) μνήμης, της μνήμης που είναι υπεύθυνη για την βραχυπρόθεσμη απομνημόνευση. Αυτό πιθανώς εξηγεί την πτώση των επιδόσεων που παρατηρείται σε περιόδους έντονου άγχους.
Ευερεθιστότητα
Τα περισσότερα άτομα με αγχώδη διαταραχή παρουσιάζουν επίσης έντονη ευερεθιστότητα. Πρόσφατη μελέτη σε δείγμα 6.000 ενηλίκων, έδειξε ότι πάνω από το 90% των ανθρώπων με ΓΑΔ εκδηλώνουν ευερεθιστότητα κατά τις περιόδους που βιώνουν έντονο άγχος.
Δυσκολίες στον ύπνο
Οι διαταραχές του ύπνου συνδέονται στενά με τις αγχώδεις διαταραχές. Οι διακοπές του ύπνου μέσα στη νύχτα και η αϋπνία είναι τα δύο προβλήματα που βιώνουν συχνότερα τα άτομα με άγχος.
Σύμφωνα μάλιστα με μελέτη στην επιθεώρηση Journal of Abnormal Child Psychology, οι διαταραχές του ύπνου στην παιδική ηλικία μπορεί να «προβλέψουν» την εκδήλωση του άγχους στη μετέπειτα ζωή.
Από τα 1.000 παιδιά που παρακολουθήθηκαν στο πλαίσιο της μελέτης, όσα αντιμετώπιζαν πρόβλημα αϋπνίας ήταν 60% πιο πιθανό να εκδηλώσουν αγχώδη διαταραχή μέχρι την ηλικία των 26 ετών.
Κρίσεις πανικού
Η διαταραχή πανικού είναι ένα συχνό είδος αγχώδους διαταραχής που χαρακτηρίζεται από τις γνωστές κρίσεις πανικού.
Μια κρίση πανικού χαρακτηρίζεται από ένα ακατανίκητο αίσθημα φόβου και συνοδεύεται από ποικίλες σωματικές εκδηλώσεις όπως η ταχυπαλμία, η έντονη εφίδρωση, το τρέμουλο, η δύσπνοια, το σφίξιμο στο στήθος, η ναυτία κ.ά.
Υπολογίζεται ότι ποσοστό 22% των Αμερικανών θα εκδηλώσει κρίση πανικού κάποια στιγμή στη ζωή του, ωστόσο μόνο το 3% εξ αυτών εκδηλώνει κρίσεις πανικού τόσο συχνά ώστε να πληροί τα κριτήρια της διαταραχής πανικού.
Κοινωνική απομόνωση
Τα άτομα που πάσχουν από αγχώδεις διαταραχές τείνουν να αποφεύγουν τις κοινωνικές εκδηλώσεις, ανησυχούν για την κριτική που τυχόν θα τους ασκήσουν οι άλλοι, φοβούνται μήπως ντροπιαστούν μπροστά σε τρίτους και αποφεύγουν την πολυκοσμία λόγω του άγχους τους.
Αυτό το είδος κοινωνικού άγχους, όπως ονομάζεται, υπολογίζεται ότι απαντάται σε ποσοστό περίπου 12% των ενηλίκων στις ΗΠΑ.
Φοβίες
Ο ακραίος φόβος απέναντι σε πρόσωπα, πράγματα ή καταστάσεις (π.χ. αράχνες, μικροί χώροι) χαρακτηρίζεται ως φοβία και αποτελεί τυπική ένδειξη της αγχώδους διαταραχής.
Οι φοβίες συνήθως κάνουν την εμφάνισή τους σε μικρή ηλικία (παιδική, εφηβική) και είναι τόσο έντονες ώστε εμποδίζουν το άτομο να λειτουργήσει φυσιολογικά στην καθημερινότητά του.