Θυρεοειδίτιδα Χασιμότο: 4 στις 100 γυναίκες προσβάλλονται από αυτοάνοσες θυρεοειδοπάθειες, όπως η θυρεοειδίτιδα Χασιμότο και η νόσος Graves και συχνά εντοπίζονται σε οικογένειες όπου υπάρχουν και άλλα αυτοάνοσα νοσήματα.
Και οι δύο περιπτώσεις προκύπτουν από την καταστροφή ή από την υπερδιέγερση του θυρεοειδούς αδένα από το ανοσοποιητικό σύστημα.
Τα συμπτώματα της διαταραχής είναι μη ειδικά και μπορούν να εμφανιστούν σταδιακά ή απότομα. Περιλαμβάνουν κόπωση, νευρικότητα, περιορισμένη ανοχή στο κρύο ή στη ζέστη, αδυναμία, αλλαγές στην υφή ή στην πυκνότητα των μαλλιών και απώλεια ή αύξηση σωματικού βάρους. Στις αυτοάνοσες θυρεοειδοπάθειες η διαταραχή εντοπίζεται στα βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα, τα οποία αντιδρούν με ειδικά αντιγόνα στην κυτταρική μεμβράνη των θυλακιωδών κυττάρων του θυρεοειδούς αδένα. Οταν τα λεμφοκύτταρα ευαισθητοποιηθούν έναντι των θυρεοειδικών αντιγόνων, παράγονται αυτοαντισώματα που επιτίθενται στα αντιγόνα αυτά. Η απελευθέρωση των κυτοκινών και η φλεγμονή που ακολουθεί προκαλούν την καταστροφή του αδένα.
Οπως αναφέρθηκε η αυτοάνοσος θυρεοειδίτιδα Χασιμότο ή λεμφοκυτταρική θυρεοειδίτιδα είναι μία ακόμα πάθηση που ανήκει στη μεγάλη κατηγορία των αυτοάνοσων νοσημάτων. Σε αυτή την περίπτωση, ο οργανισμός αντιλαμβάνεται, από λάθος, ότι πρέπει να απορρίψει-αποβάλει τον θυρεοειδή αδένα, με τον ίδιο τρόπο που θα προσπαθούσε να αποβάλει ένα μεταμοσχευμένο νεφρό ή μια καρδιά. Εν προκειμένω, το ανοσολογικό σύστημα του οργανισμού δημιουργεί αντισώματα για να καταπολεμήσει τον θυρεοειδή.
Η νόσος πιθανότατα οφείλεται σε βλάβη της κυτταρικής ανοσίας, κατά την οποία τα κατασταλτικά Τ λεμφοκύτταρα ενεργοποιούνται από τα Β λεμφοκύτταρα και επιτρέπουν στα βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα να παράγουν αυτοαντισώματα τα οποία καταστρέφουν τα θυρεοειδικά αντιγόνα. Αυτό είναι δυνατόν να διαρκέσει από μερικούς μήνες μέχρι χρόνια, γι’ αυτό η εξέλιξη της νόσου είναι αργή.
Η θυρεοειδίτιδα Χασιμότο μπορεί να προσβάλει τον καθένα, αλλά είναι πολύ πιο συχνή στις γυναίκες (προσβάλλει εννέα φορές περισσότερο τις γυναίκες), σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό θυρεοειδούς και στις μεγαλύτερες ηλικίες. Πολλές φορές μάλιστα συνυπάρχει με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, ιδίως με τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, τη νόσο του Addison, τη λεύκη, το σύνδρομο Sjögren, με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, την κοιλιοκάκη, αλλά και με τη μυασθένεια Gravis.
Χασιμότο: Διατροφική αντιμετώπιση
Η διατροφή, καθώς δεν υπάρχει συγκεκριμένη φαρμακευτική αντιμετώπιση φαίνεται να παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση. Ακολούθως παρουσιάζονται αναλυτικά ποια είναι αυτά τα συστατικά της τροφής που μπορούν να βοηθήσουν στην ομαλότερη εξέλιξη της νόσου.
Η έλλειψη βιταμίνης D σχετίζεται με μια σειρά αυτοάνοσων νοσημάτων. Μεταξύ αυτών βρίσκονται και αυτοάνοσες θυρεοειδικές ασθένειες, όπως η νόσος Hashimoto. Έχει αποδειχθεί ότι έλλειψη βιταμίνης D αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης θυρεοειδίτιδας Χασιμότο αλλά και ότι συμπληρώματα αυτής της βιταμίνης βοηθούν στην καλύτερη εξέλιξη της νόσου, αφού φαίνεται ότι περιορίζουν τα επίπεδα των αντισωμάτων της θυρεοσφαιρίνης και της θυρεοειδικής υπεροξειδάσης. Καλές πηγές βιταμίνης D αποτελούν τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα λιπαρά ψάρια (π.χ. ρέγκα, σολομός, τόνος, σαρδέλες), τα αυγά, το συκώτι, το βοδινό και το μοσχάρι.
- Βιταμίνη B12 και σίδηρος
Εχει διαπιστωθεί ότι στα άτομα που πάσχουν από υποθυρεοειδισμό η πιθανότητα εμφάνισης έλλειψης βιταμίνης Β12 και σιδήρου είναι αυξημένη. Θα πρέπει λοιπόν τα άτομα με θυρεοειδίτιδα Hashimoto που πάσχουν και από υποθυρεοειδισμό να δώσουν προσοχή στη διατροφή τους και να καταναλώνουν τρόφιμα που αποτελούν πηγές βιταμίνης Β12 και σιδήρου. Βιταμίνη Β12 περιέχουν το κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια, τα αυγά και τα οστρακοειδή (κυρίως μύδια και στρείδια). Καλές πηγές σιδήρου αποτελούν επίσης το κρέας, το συκώτι και τα πουλερικά.
- Βιταμίνη Β6 και φυλλικό οξύ
Στα άτομα που εμφανίζουν υποθυρεοειδισμό είναι συχνό φαινόμενο τα επίπεδα ομοκυστεΐνης να είναι ιδιαίτερα αυξημένα, παραπέμποντας σε μειωμένα επίπεδα βιταμίνης Β6 και φυλλικού οξέος. Επομένως, τα άτομα με θυρεοειδίτιδα Hashimoto που πάσχουν και από υποθυρεοειδισμό είναι καλό να προσλαμβάνουν επαρκείς ποσότητες αυτών των βιταμινών. Καλές πηγές βιταμίνης Β6 αποτελούν τα κρέατα, τα προϊόντα ολικής άλεσης, τα λαχανικά, οι μπανάνες και τα καρύδια. Φυλλικό οξύ ανευρίσκεται σε μια ποικιλία τροφίμων, όπως τα πράσινα λαχανικά, το μπρόκολο, τα φιστίκια, τα όσπρια, τα εσπεριδοειδή και το συκώτι.
Πληθώρα μελετών έχουν δείξει ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της θυρεοειδίτιδας Χασιμότο και της δυσανεξίας στη γλουτένη. Φαίνεται ότι η γλουτένη, σε πολλές περιπτώσεις, πυροδοτεί επιθέσεις εναντίον του θυρεοειδούς στα άτομα που πάσχουν από θυρεοειδίτιδα Χασιμότο, επομένως καλό θα ήταν να ακολουθούν μια δίαιτα με περιορισμένη γλουτένη χωρίς δηλαδή να είναι απαραίτητο να την αποκλείσουν εντελώς από τη διατροφή τους. Η γλουτένη βρίσκεται σε μεγάλο ποσοστό στο σιτάρι, στη σίκαλη, στο κριθάρι και στη βρόμη, ενώ σε μικρότερο ποσοστό περιέχεται και στα άλευρα ζέας. Αντίθετα, μπορούν να καταναλώνονται το ρύζι, το καλαμπόκι, η πατάτα, το κινόα και το φαγόπυρο, τα οποία είτε είναι ελεύθερα γλουτένης είτε περιέχουν γλουτένη σε μικρές ποσότητες.
- Η επίδραση του διαιτητικού ιωδίου
Η πρόσληψη ιωδίου μπορεί να οδηγήσει τον θυρεοειδή αδένα σε κλινικές και μορφολογικές αντιδράσεις. Όσον αφορά τη μορφολογία, η ανεπάρκεια ιωδίου σχετίζεται με την ανάπτυξη της διάχυτης και οζώδους βρογχοκήλης, ενώ η υπερεπάρκεια ιωδίου είναι δυνατόν να οδηγήσει στην ανάπτυξη αυτοάνοσης θυρεοειδίτιδας. Όπως έδειξε ένα πείραμα σε ζωικό μοντέλο, η υψηλή πρόσληψη ιωδίου οδηγεί σε μεταβολές στην ανοσογονικότητα του μορίου της θυρεοσφαιρίνης, σε αυξημένη έκφραση του αγγειακού εξωκυτταρικού μορίου-1 προσκόλλησης (ICAM-1) και στην εμφάνιση αντιδραστικών μορφών οξυγόνου (ROS) στα θυρεοκύτταρα.
Η θυρεοειδίτιδα Χασιμότο, σε διάφορες μελέτες, συσχετίζεται με την ιωδίωση του αλατιού. Πληθυσμιακές μελέτες που έγιναν σε διάφορες περιοχές δείχνουν ότι η θυρεοειδίτιδα συμβαίνει συχνότερα σε τοποθεσίες με επάρκεια ιωδίου απ’ ό,τι σε μέρη με ανεπάρκεια ιωδίου και η επίπτωσή της αυξάνεται μετά την ιωδίωση του αλατιού.
Το σελήνιο (Se) βοηθά στη μετατροπή της Τ4 σε Τ3, επηρεάζει τον μεταβολισμό του ιωδίου και μειώνει το επίπεδο των αντισωμάτων που καταστρέφουν τον θυρεοειδή στη Χασιμότο. Πληθώρα μελετών έχουν δείξει ότι τα άτομα που πάσχουν από υποθυρεοειδισμό ευνοούνται από την κατανάλωση σεληνίου. Το σελήνιο ενσωματώνεται σε βασικά ένζυμα που συμμετέχουν σε διάφορες οδούς του μεταβολισμού των ορμονών του θυρεοειδούς. Η λήψη συμπληρωμάτων σεληνίου, ανεξάρτητα από το εάν υπάρχει έλλειψη αυτού στον οργανισμό ή όχι, βελτιώνει τη λειτουργία του θυρεοειδούς και βοηθά στη μείωση του αριθμού των αντισωμάτων της θυρεοειδικής υπεροξειδάσης.
Όπως αναφέρθηκε, τα αντισώματα αυτά εμφανίζονται σε μεγάλο βαθμό στα άτομα με θυρεοειδίτιδα Χασιμότο. Το σελήνιο είναι ένα θρεπτικό συστατικό που υπάρχει σε αρκετές τροφές, όπως το κρέας, τα εντόσθια, τα δημητριακά, τα ψάρια, τα κρεμμύδια, φυσικά το σέλινο και τα καρύδια, με τα τελευταία να αποτελούν εξαιρετική πηγή σεληνίου.
Ως εκ τούτου έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι το σελήνιο είναι δυνατόν να συμβάλει θετικά στα αυτοάνοσα νοσήματα του θυρεοειδούς, μέσω άμβλυνσης της αυτοάνοσης διαδικασίας. Η ανεπάρκεια σεληνίου, σε συνδυασμό με αρκετούς γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, έχει ενοχοποιηθεί για την παθογένεση της Χασιμότο. Σχετικά με τον ρόλο του σεληνίου στην αντιμετώπιση της νόσου, η ανασκόπηση της μελέτης των Zagrodzki και Kryczyk συμπέρανε ότι υπάρχει σημαντική σχέση μεταξύ της ανεπάρκειας σεληνίου και της αναστολής της παραγωγής αντισωμάτων αντι-ΤΡΟ σε ασθενείς με αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα.
Από τη συγκεκριμένη έρευνα, επίσης, διαφαίνεται ότι τα συμπληρώματα σεληνίου μπορεί να αποτελούν μια αποτελεσματική επιλογή στην αντιμετώπιση αυτής της πάθησης. Τέλος, η ανασκόπηση των Esther και των συνεργατών του διαπίστωσε ότι πράγματι το σελήνιο μπορεί να προστατεύσει από την αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Χασιμότο. Ασθενείς οι οποίοι έλαβαν συμπλήρωμα σεληνίου εμφάνισαν μείωση στα επίπεδα αυτοαντισωμάτων, βελτίωση στην ποιότητα της ζωής και στη διάθεσή τους.
Μία ακόμα έρευνα έδειξε στατιστικά αξιοσημείωτη βελτίωση και ευεξία με τη χορήγηση σεληνικού νατρίου 200mg. Συμπερασματικά, οι περισσότερες μελέτες έδειξαν τις θετικές επιδράσεις του σεληνίου στην αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Hashimoto. Παρ’ όλα αυτά απαιτούνται περισσότερες έρευνες ώστε να εξαχθούν οριστικά συμπεράσματα σχετικά με την ευεργετική επίδραση του σεληνίου στους ασθενείς με Hashimoto ή Graves. Ωστόσο ένα σημαντικό εύρημα είναι ότι το σελήνιο φαίνεται να ασκεί προστατευτικό ρόλο στις εγκύους με Hashimoto, οι οποίες παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο αποβολής.
*Από τον Δημήτρη Γρηγοράκη, Κλινικό Διαιτολόγο-Διατροφολόγο, PhD, Επιστημονικό Διευθυντή Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ – ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & Πρόεδρο Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας