Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ή αλλιώς ΧΑΠ είναι μία χρόνια και προοδευτικά εξελισσόμενη νόσος των αεραγωγών, η οποία χαρακτηρίζεται από μη αναστρέψιμη απόφραξή τους

Η ΧΑΠ οφείλεται σε μακροχρόνια έκθεση στον καπνό του τσιγάρου ή σε άλλους οικιακούς, περιβαλλοντικούς και επαγγελματικούς ρύπους.

Σήμερα, και όσο η πανδημία βρίσκεται σε εξέλιξη, υπάρχει ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη οι πάσχοντες από ΧΑΠ να μπορούν να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τα καθημερινά συμπτώματά τους στο σπίτι τους, ώστε να αποφεύγουν κατά το δυνατόν τις παροξύνσεις και τις νοσηλείες.

Η δύσπνοια, το βασικότερο σύμπτωμα

Η δύσπνοια είναι το κυριότερο και βασανιστικότερο σύμπτωμα των ασθενών με ΧΑΠ. Οι ασθενείς αυτοί κουράζονται πολύ πιο εύκολα, ακόμα και σε απλές, καθημερινές δραστηριότητες και η κατάσταση αυτή τους επιφέρει αυξημένο άγχος και κατάθλιψη. Η δύσπνοια ουσιαστικά οφείλεται στην παγίδευση αέρα εντός των πνευμόνων, εξαιτίας της απόφραξης των αεραγωγών και της μείωση της ελαστικότητας των πνευμόνων, σε συνδυασμό με το αυξημένο έργο που έχουν να καταβάλουν οι αναπνευστικοί μύες, και κυρίως, το διάφραγμα.

Ανακουφιστικές παρεμβάσεις, χωρίς φάρμακα

Οι ανακουφιστικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν τεχνικές αναπνοής και αποδοτικού βήχα, προγράμματα προσαρμοσμένης άσκησης, τεχνικές διαχείρισης άγχους, διαιτητικες συμβουλές και φυσικά παρεμβάσεις διακοπής καπνίσματος.

• Συγκεκριμένες τεχνικές αναπνοής μπορούν να βελτιώσουν το αίσθημα της δύσπνοιας των ασθενών. Στην αναπνοή με προτεταμένα χείλη, ο ασθενής εισπνέει με τη μύτη και εκπνέει από το στόμα αργά, σχεδόν σε διπλάσιο από την εισπνοή χρόνο, έχοντας τα χείλη προτεταμένα σαν να πρόκειται να σφυρίξει χαλαρά και χωρίς καθόλου πίεση. Αυτή η τεχνική μπορεί να εφαρμόζεται τόσο κατά την ηρεμία όσο και κατά την κίνηση. Επιπλέον ανακούφιση μπορεί να προσφέρει στον ασθενή η ελαφρά κάμψη του κορμού προς τα εμπρός με τοποθέτηση των χεριών σε σταθερό σημείο (πχ τοίχος, τραπέζι, μηροί κλπ).
• Με την τεχνική του ελεγχόμενου βήχα ο ασθενής μπορεί να εκμεταλλευθεί το βήχα του με αποδοτικό τρόπο, ώστε να μπορέσει να αποβάλει τα πτύελά του, να μειώσει τη δύσπνοιά του και να επιτύχει τη βρογχική τουαλέτα, προλαμβάνοντας έτσι τις λοιμώξεις. Ο ασθενής παίρνει οδηγίες να καθίσει γέρνοντας λίγο προς τα μπροστά, πατώντας σταθερά στο έδαφος και να βήξει δύο διαδοχικές φορές ώστε να μετακινηθεί αποδοτικά η βλέννη.
• Η φυσική δραστηριότητα είναι από τις σημαντικότερες μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις στη ΧΑΠ. Με τη συστηματική άσκηση μειώνεται η δύσπνοια, διατηρούνται η μυϊκή και η οστική μάζα, βελτιώνονται η λειτουργικότητα, η αντοχή, η διάθεση και η ποιότητα του ύπνου, παράμετροι απαραίτητες για τη διαφύλαξη της ποιότητας της ζωής. Τουλάχιστον 30 λεπτά φυσικής δραστηριότητας που περιλαμβάνει αερόβια άσκηση (συνήθως περπάτημα, κολύμπι ή ποδήλατο) και ασκήσεις ενδυνάμωσης άνω και κάτω άκρων είναι ο επιθυμητός στόχος, αλλά συχνά θα χρειαστεί εξατομίκευση σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού.
• Το ψυχικό στρες μπορεί να επιδεινώσει τη δύσπνοια των ασθενών με ΧΑΠ. Ψυχομετρικά τεστ έχουν επίσης δείξει ότι οι ασθενείς αυτοί βιώνουν αυξημένα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, όπως συνήθως συμβαίνει στα χρόνια και εξελισσόμενα νοσήματα. Τα συναισθήματα αυτά επιβαρύνουν τη δύσπνοια, παγιδεύοντας τους ασθενείς σε ένα φαύλο κύκλο δύσπνοιας, κόπωσης, αποφυγής της δραστηριότητας και επακόλουθης επιδείνωσης της φυσικής κατάστασης. Για το λόγο αυτό, η διαχείριση του άγχους είναι πολύ σημαντική για την ποιότητα ζωής των ασθενών με ΧΑΠ.
• Οι ασθενείς με ΧΑΠ συχνά εμφανίζουν κακή ποιότητα ύπνου, είτε λόγω νυχτερινών συμπτωμάτων δύσπνοιας και βήχα, είτε λόγω άγχους και κατάθλιψης, είτε λόγω συνυπάρχοντος συνδρόμου υπνικής άπνοιας. Ο καλός βραδινός ύπνος μειώνει το αίσθημα κόπωσης και άγχους, αυξάνει την ενέργεια και βελτιώνει τη διάθεση.
• Η διατήρηση φυσιολογικού βάρους επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την πρόγνωση και την ποιότητα ζωής των ασθενών με ΧΑΠ. Η υποθρεψία μειώνει τη μυϊκή ισχύ, ενώ η παχυσαρκία αυξάνει το μυϊκό έργο, επιβαρύνοντας σε κάθε περίπτωση την ικανότητα για άσκηση. Η αξία της πλήρους και ισορροπημένης διατροφής είναι γνωστή, αλλά οι ασθενείς με ΧΑΠ λαμβάνουν επιπλέον οδηγίες να προτιμούν μαλακές τροφές, που δεν χρειάζονται πολύ μάσημα, ώστε να μην κουράζονται και να λαμβάνουν μικρά και συχνά γεύματα, καθώς η δύσπνοια τους εμποδίζει να καταναλώνουν μεγάλα γεύματα και τους δημιουργεί δυσπεψία. Την ώρα του γεύματος, οι ασθενείς πρέπει να συγκεντρώνονται με ηρεμία στο πιάτο τους και να μασούν αργά, μικρές μπουκιές. Συνιστάται επίσης αποφυγή τροφών που προκαλούν «φούσκωμα» όπως ανθρακούχα αναψυκτικά, όσπρια και συγκεκριμένα λαχανικά. Τα υγρά προτείνονται ενδιάμεσα στα γεύματα και όχι κατά τη διάρκειά τους.
• Η διακοπή του καπνίσματος είναι η σημαντικότερη μη φαρμακευτική παρέμβαση, ικανή ακόμα και μόνη της να ανακόψει το σπιράλ επιδείνωσης της ΧΑΠ Οι ασθενείς που καταφέρνουν να διακόψουν το κάπνισμα, βλέπουν άμεση βελτίωση των συμπτωμάτων τους, ενώ μακροπρόθεσμα επιβραδύνεται ο ρυθμός απώλειας της αναπνευστικής τους ικανότητας, μειώνεται η συχνότητα των αναπνευστικών λοιμώξεων και των εξάρσεων και ελαττώνεται η πιθανότητα εμφάνισης κακοήθειας ή καρδιακής νόσου.