Γιατί να φοβάμαι τόσο τα αεροπλάνα, ενώ μου αρέσει τόσο πολύ να ταξιδεύω;

Γιατί αυτό το πρόβλημα να μην το αντιμετωπίζει κάποιος άλλος από τον κοινωνικό μου περίγυρο που δεν του αρέσουν τα ταξίδια; Η θεία μου ή ο αδερφός μου για παράδειγμα; Έχετε κάνει αυτές τις ερωτήσεις στον εαυτό σας; Η απάντηση είναι απλή…

Όχι δεν θα μπορούσε. Γιατί απλά ο φόβος κρύβει και προϋποθέτει επιθυμία.

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι εκεί έξω γεμάτοι φοβίες, άλλος για τα αεροπλάνα, άλλος για την έκθεση στον κόσμο, άλλος για το θάνατο και άλλος  για τη δέσμευση. Και είναι αυτή η ερώτηση που κάνουν όλοι, «πώς γίνεται να «σκοντάφτω» συνέχεια πάνω σ’ αυτό που φοβάμαι»;

Και τι μπορώ να κάνω να το ξεπεράσω;

Υπάρχουν όντως πολλοί τρόποι να μιλήσει κανείς για τις φοβίες, είτε ψάχνοντας στο παρελθόν, στα παιδικά χρόνια, τι μπορεί να «μεταβίβασε» αυτό το φόβο συνειδητά, κάποιο τραυματικό γεγονός, είτε υποσυνείδητα μέσα από ένα νοσηρό περιβάλλον με μια φοβική μαμά ή έναν οξύθυμο μπαμπά « ναι εντάξει το κατάλαβα…και τώρα; Τι θα γίνει; Πως θα πάω αυτή την εκδρομή που τόσο περιμένω που φοβάμαι ότι θα με πιάσει πάλι αυτή η ταχυκαρδία, και θα λιγοστέψει ο αέρας και θα φοβάμαι ότι θα πεθάνω … αφήστε και το ρεζίλι..».

Και η λύση να αρχίσω να βλέπω φωτογραφίες από boeing, να παίζω ηλεκτρονικά κάνοντας τον πιλότο και βομβαρδίζοντας πολεμικά αεροπλάνα δε με κάνει να νιώθω σίγουρος ότι θα είμαι καλά τη στιγμή που πρέπει. Σίγουρος; Πότε ήταν η τελευταία φορά που ένιωσες σίγουρος για κάτι που ήθελες πολύ; Πόσο έχεις μάθει και έχεις επιτρέψει ή σου έχουν επιτρέψει να νιώθεις σίγουρος; Πόσο έχεις επιτρέψει στον εαυτό σου τελικά να επιθυμείς και να υποστηρίζεις αυτή την επιθυμία σου μέχρι τέλους.

Όχι γιατί είναι ζήτημα ζωής και θανάτου, απλά γιατί είναι δικιά σου και τη θέλεις. Δεν «πρέπει», ούτε θα γίνει τίποτα αν δεν πας αυτό το ταξίδι, εάν δε βγεις –και- σήμερα από το σπίτι, αν αρνηθείς αυτή τη δουλειά επειδή έχει ομιλίες μπροστά σε κόσμο, φευ, εσύ; Μπροστά σε κόσμο; Ούτε στα πιο τρελά σου όνειρα.. ή μάλλον αυτό ακριβώς. Μόνο στα πιο τρελά σου όνειρα. Μήπως ήρθε η ώρα να τα ζήσεις;

Ο φόβος είναι ένας τρόπος λειτουργίας, μαθαίνεις να φοβάσαι ότι επιθυμείς. Μαθαίνεις να φοβάσαι να επιθυμείς, μαθαίνεις να ζεις περιορισμένος, χωρίς επιθυμίες γιατί έχεις επίσης μάθει ότι «αυτό δεν είναι για σένα» ή « αυτό δεν είσαι εσύ». Μονάχα που ξεχνάς το πιο βασικό. Πίσω από τα μεγαλύτερα «φοβάμαι» υπάρχουν τα μεγαλύτερα «θέλω» και δεν υπάρχει θέλω χωρίς φόβο.

Μονάχα εκείνος που λαχταράει να ζήσει μπορεί να φοβάται το θάνατο. Κάθε φορά που υπακούς το φόβο σου, είναι ακόμα μια φορά που παραδέχεσαι ότι είναι μεγαλύτερος από την επιθυμία σου. Πριν ξεκινήσεις λοιπόν να δουλεύεις τις φοβίες και τι είναι αυτό που σε έκανε να φοβάσαι, ψάξε να βρεις που πήγαν αυτά τα κρυμμένα θέλω. Τι τα αποδυνάμωσε και τελικά χάνουν μπροστά σε ένα φόβο που εμφανίζεται – τι σύμπτωση- κάθε φορά που ετοιμάζεσαι να τα πραγματοποιήσει.

Πόσο συχνά εμφανίζεται η φοβία του αεροπλάνου;

Κατά καιρούς διάφορες μελέτες προσπαθούν να καταγράψουν τη συχνότητα εμφάνισης της διαταραχής. Προκύπτει ότι περίπου 2,5% του ενήλικου πληθυσμού έχει φοβία για τα αεροπλάνα. Εάν όμως ξεφύγουμε από τα αυστηρά πλαίσια των κριτηρίων της διαταραχής και λάβουμε υπόψη μας τις αναφορές των ίδιων των ατόμων για το αν φοβούνται να πετάξουν, τα ποσοστά ανεβαίνουν στο 17-20%! Σημαντικό ποσοστό (50-80%) των ατόμων με φοβία για τα αεροπλάνα έχει παράλληλα και άλλες ειδικές φοβίες, ενώ μόνο το 12-30% αναζητά βοήθεια.

Πού οφείλεται η φοβία του αεροπλάνου;

Η αιτιολογία της φοβίας του αεροπλάνου φαίνεται να είναι σύνθετη. Η εμπειρία του αεροπορικού ταξιδιού φιλτράρεται από χαρακτηριστικά του ατόμου, γνωστική ευαλωτότητα ή άλλα ψυχολογικά χαρακτηριστικά, που εν τέλει οδηγούν στη φοβική αντίδραση:

Όχι άγχος ⇒ Άγχος ⇒ Αποφυγή ⇒ Φοβία αεροπλάνου

Ο συνηθέστερος τρόπος απόκτησης της φοβίας (έως 53% των περιπτώσεων) είναι μέσω της κλασσικής εξαρτημένης μάθησης: ο φόβος είναι μία εκμαθημένη απάντηση που έχει συσχετιστεί με ένα ερέθισμα κατά τη διάρκεια μιας αρνητικής εμπειρίας. Δηλαδή φοβόμαστε τα αεροπλάνα γιατί βιώσαμε μία δυσάρεστη εμπειρία πτήσης. Ένας ακόμη τρόπος είναι η απόκτηση της φοβικής αντίδρασης έμμεσα (37% των περιπτώσεων): πχ. μέσω μίμησης αντιδράσεων άλλων. Ή ακόμη και μέσω πληροφόρησης: πχ. να αποκτήσει κάποιος φοβία αφού είδε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης την κάλυψη ενός τραυματικού γεγονότος.

Πώς μπορεί κάποιος να ξεπεράσει τη φοβία του αεροπλάνου;

Η φοβία του αεροπλάνου μπορεί να επιφέρει σημαντικές δυσκολίες στη ζωή του ατόμου. Μπορεί να θέσει εμπόδια σε επαγγελματικές επιλογές. Ενδεχομένως να αποκλείσει ακαδημαϊκές εμπειρίες. Ίσως ακόμη αποτελέσει πρόβλημα σε διαπροσωπικές σχέσεις. Πέραν φυσικά των επιπτώσεων που έχει στην αεροπορική, αλλά και τουριστική βιομηχανία.

Η αποτελεσματικότητα της παρέμβασης μέσω Γνωστικής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας (συνδυασμός συμπεριφορικών και γνωστικών τεχνικών) σε άτομα με φοβία αεροπλάνου έχει εξαιρετικά αποτελέσματα, που διαρκούν στο χρόνο, τουλάχιστον στο 80% των περιπτώσεων.

Την ευελιξία της παρέμβασης ήρθε να συμπληρώσει η χρήση της εικονικής πραγματικότητας. Η ψυχοθεραπεία μέσω εικονικής πραγματικότητας (Virtual Reality Exposure Therapy) αφενός μπορεί να αναπαράξει σενάρια που περιλαμβάνουν αεροπορικές εμπειρίες, αφετέρου προσφέρει τη δυνατότητα εξατομίκευσης των σεναρίων αυτών, μέσω του ελέγχου φοβικών μεταβλητών όπως αναταράξεις, απογειώσεις ή προσγειώσεις. Η αποτελεσματικότητα της προσέγγισης έχει τεκμηριωθεί, αφού ανάλυση ερευνών έδειξε ότι φέρει ανάλογα αποτελέσματα με την έκθεση in vivo, ενώ φάνηκε να πλεονεκτεί ως προς τη διάρκεια των αποτελεσμάτων στο χρόνο.