Έχοντας βιώσει κάποιος ένα δύσκολο ή σοκαριστικό γεγονός είναι φυσιολογικό να αισθάνεται μουδιασμένος και συντετριμμένος.

Τα τραυματικά γεγονότα μπορεί να περιλαμβάνουν έκθεση σε πραγματικό ή επαπειλούμενο θάνατο, βαρύ τραυματισμό του ατόμου ή άλλων και απειλή της σωματικής ακεραιότητας με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, μπορεί να αφορούν βίαιες επιθέσεις (πχ. σεξουαλικές ή σωματική βία ή κλοπή), βασανιστήρια, αυτοκινητιστικά δυστυχήματα κ.α.

Η αντίδραση στο τραυματικό γεγονός μπορεί να είναι μια οξεία αντίδραση στρες, η οποία διαρκεί μικρό χρονικό διάστημα και ξεκινά λίγο μετά το τραυματικό γεγονός. Τα συμπτώματα εμφανίζονται έπειτα από μερικά λεπτά ή ώρες και εξαφανίζονται έπειτα από μερικές ώρες, ημέρες ή εβδομάδες.

Εναλλακτικά, οι άνθρωποι που εκτίθενται σε ένα τραυματικό γεγονός μπορεί να αναπτύξουν Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες.

Εδώ μιλάμε πλέον για μια αντίδραση στο τραύμα που μπορεί να διαρκέσει πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η μετατραυματική διαταραχή μπορεί να εκδηλωθεί έως και έξι μήνες μετά το τραυματικό γεγονός. Μετά την έναρξη των συμπτωμάτων η διαταραχή μετατραυματικού στρες μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια διαταραχή με σοβαρή έκπτωση λειτουργικότητας του ατόμου που πάσχει, σε διάφορους τομείς της ζωής όπως σχέσεις, εργασία και υγεία.

Διαταραχή Οξέος Στρες

Η Διαταραχή Οξέος Στρες προκαλείται από μια τραυματική κατάσταση που μόλις προηγήθηκε και θέτει το άτομο σε μια ετοιμότητα, η οποία σε βάθος χρόνου μπορεί να προκαλέσει εξάντληση. Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τη Διαταραχής Οξέος Στρες από τη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες. Η βασική διαφορά είναι ότι παρόλο που και στις δυο διαταραχές η συμπτωματολογία είναι η ίδια, στην πρώτη περίπτωση τα συμπτώματα υπάρχουν για τρεις ημέρες έως και ένα μήνα μετά το πέρας του τραυματικού γεγονότος, ενώ στη δεύτερη περίπτωση τα συμπτώματα μπορούν να διαρκέσουν από ένα μήνα έως και πολύ περισσότερο, δημιουργώντας έτσι πολύ εντονότερη δυσφορία και μείωση της λειτουργικότητας.

Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες – Συμπτώματα

Η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες έχει διάρκεια μεγαλύτερη του ενός μήνα και τα πρώτα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν έως και έξι μήνες μετά το τραυματικό γεγονός. Περιλαμβάνει τις παρακάτω εκδηλώσεις:

• Επανειλημμένες, ακούσιες και ενοχλητικές μνήμες του τραυματικού γεγονότος.
• Επανειλημμένα ενοχλητικά όνειρα στα οποία το περιεχόμενο και το συναίσθημα του ονείρου σχετίζονται με το τραυματικό γεγονός.
• Επαναβιώσεις (flashbacks) του γεγονότος όπου εικόνες, μυρωδιές, ήχοι του τραυματικού γεγονότος έρχονται στο μυαλό χωρίς προφανή αιτία και οδηγούν το άτομο στο να ξαναζεί συνεχώς νοερά το τραύμα.
• Έντονη ή παρατεταμένη ψυχολογική ενόχληση ή σωματικές αντιδράσεις (πχ. ταχυκαρδία) κατά την έκθεση σε υπαινιγμούς που μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος.
• Επίμονη αποφυγή ερεθισμάτων (το άτομο αποφεύγει ενοχλητικές μνήμες, σκέψεις ή συναισθήματα που σχετίζονται με το τραυματικό γεγονός ή αποφεύγει ανθρώπους, τόπους, δραστηριότητες, αντικείμενα, καταστάσεις που ανακαλούν μνήμες του γεγονότος).
• Άγχος ή φόβος επικείμενου κινδύνου για τον εαυτό ή άλλους. Φόβος να μείνει κανείς μόνος.

Διαταραχή μετατραυματικού στρες: Αρνητικές μεταβολές σε γνωστικές λειτουργίες και στη διάθεση

• Αδυναμία του ατόμου να ανακαλέσει μια σημαντική πλευρά του τραυματικού γεγονότος (αποσυνδετική αμνησία).
• Επίμονες και μη ρεαλιστικές αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό, τους άλλους ή τον κόσμο.
• Ενοχές και αμφιβολίες σχετικά με το αν το άτομο έκανε ότι μπορούσε και αν έδρασε σωστά κατά το τραυματικό γεγονός ή αν είχε καλύτερη τύχη από τους άλλους που συμμετείχαν στο τραυματικό γεγονός ή αν είχε την ευθύνη για τον τραυματισμό ή το θάνατο κάποιου άλλου.
• Επίμονα αρνητική συγκινησιακή φόρτιση (φόβος, τρόμος, θυμός, ενοχή). Θυμός και ευερεθιστότητα σχετικά με το γεγονός, αίσθηση αδικίας, ματαιότητας και ενός παράλογου κόσμου. Απορίες σχετικά με το τι μπορεί να οδήγησε στο γεγονός και συχνές ερωτήσεις προς τον εαυτό (πχ. γιατί να συμβεί αυτό σε εμένα;). Στενοχώρια, αισθήματα απώλειας και μοναξιάς.
• Απουσία ενδιαφέροντος για πρότερες ευχάριστες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της μειωμένης όρεξης για φαγητό και σεξ.
• Τάση απομάκρυνσης ή αποξένωσης από τους άλλους.
• Αδυναμία του ατόμου να βιώσει θετικά συναισθήματα.
• Εμφανείς αλλαγές στην αντιδραστικότητα, δηλαδή:
• Ευερεθιστότητα ή εκρήξεις θυμού που εκφράζονται συνήθως ως λεκτική ή σωματική επιθετικότητα προς ανθρώπους ή αντικείμενα.
• Ριψοκίνδυνη ή αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
• Υπερεπαγρύπνηση.
• Έντονος φόβος και ξάφνιασμα από θορύβους ή απότομες κινήσεις.
• Δυσκολία συγκέντρωσης.
• Διαταραχή του ύπνου (δυσκολία επέλευσης ή διατήρησης του ύπνου ή ανήσυχος ύπνος).

Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία

Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία είναι μια μέθοδος θεραπείας για την Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες μεμονωμένα ή και σε συνδυασμό με φαρμακοθεραπεία.

Μετατραυματικό στρες: Θεραπεία

Ψυχοεκπαίδευση σε σχέση με τη Διαταραχή Μετατραυματικού

Στρες, τον ρόλο της αποφυγής και την επιρροή των σκέψεων και συναισθημάτων.

Εκπαίδευση στις δεξιότητες διαχείρισης του άγχους και του στρες.

Σταδιακή έκθεση στις αναμνήσεις που σχετίζονται με το τραύμα.

Αλλαγή συμπεριφορών, πεποιθήσεων και συναισθημάτων σχετικά με το τραυματικό γεγονός.

Φαρμακοθεραπεία

Η αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή συχνά αποδεικνύεται χρήσιμη στα έντονα συμπτώματα μετατραυματικού στρες.

Οι βενζοδιαζεπίνες μπορούν να προσφέρουν πρόσκαιρη ανακούφιση των συμπτωμάτων, αλλά ενδέχεται να προκαλέσουν εξάρτηση μετά από παρατεταμένη χρήση και είναι πιθανό να χρειάζεται κανείς όλο και μεγαλύτερες δόσεις για να επιτύχει το ίδιο αποτέλεσμα. Συνεπώς, δεν συνιστάται η μακροχρόνια χρήση τους.

Μετατραυματικό στρες: Διαχείριση απώλειας και πένθους

Η εμπειρία του πένθους μετά την απώλεια κάποιου προσώπου είναι κοινή σε όλους τους ανθρώπους. Η εντονότερη αίσθηση θλίψης ακολουθεί συνήθως την απώλεια κάποιου δικού μας σημαντικού προσώπου και είναι τόσο βαθιά λόγω του μη αναστρέψιμου της κατάστασης.

Συχνά το πένθος έρχεται και σε άλλες απώλειες που βιώνουμε στη ζωή μας, ίσως σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, όπως στο χωρισμό από κάποια σχέση, στην απόλυση, στην απώλεια ενός κατοικίδιου ζώου κ.α.

Τα έντονα συναισθήματα που βιώνει κανείς μετά την απώλεια είναι απολύτως φυσιολογικά και αποτελούν ένα υγιές κομμάτι της διεργασίας επούλωσης του τραύματος, έως ότου το άτομο μάθει να ζει και να αποδέχεται τη συγκεκριμένη απώλεια.

Για ορισμένους η διεργασία αυτή του πένθους δεν ακολουθεί τη συνήθη πορεία και συχνά εμφανίζουν συμπτώματα Κατάθλιψης ή Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες, που δεν σχετίζονται με τη φυσιολογική θλίψη που ακολουθεί αμέσως μετά από ένα δυσάρεστο γεγονός, ειδικά στις περιπτώσεις που η απώλεια ήταν απρόσμενη (πχ. ατύχημα). Στη περίπτωση αυτή είναι σημαντική η λήψη βοήθειας από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας για τη διαχείριση των συμπτωμάτων.