Ο κίνδυνος γνωστικής εξασθένησης στην τρίτη ηλικία και κατά συνέπεια η αυξημένη πιθανότητα άνοιας, πέραν άλλων παραγόντων, σχετίζεται και με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός ανθρώπου, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική μελέτη.

Οι άνθρωποι που είναι ευσυνείδητοι, οργανωμένοι και αυτοπειθαρχημένοι, οι μη νευρωτικοί και οι πολύ εξωστρεφείς έχουν μικρότερη πιθανότητα να αναπτύξουν ήπια γνωστική εξασθένηση σε κάποια φάση της ζωής τους. Αντίθετα, οι κακοδιάθετοι, κυκλοθυμικοί και συναισθηματικά ασταθείς είναι πιθανότερο να εμφανίσουν έκπτωση των γνωστικών-νοητικών λειτουργιών τους.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής την Τομίκο Γιονέντα του Τμήματος Ψυχολογίας του καναδικού Πανεπιστημίου της Βικτόρια, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο αμερικανικό περιοδικό ψυχολογίας «Journal of Personality and Social Psychology», ανέλυσαν στοιχεία για σχεδόν 2.000 ανθρώπους (το 74% γυναίκες), προκειμένου να διερευνήσουν τη σχέση ανάμεσα στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και στην υγεία του νου μετά τη μέση ηλικία. Οι συμμετέχοντες -κανένας από τους οποίους δεν είχε τυπικά διαγνωστεί με άνοια- υποβλήθηκαν σε ψυχολογικά τεστ αξιολόγησης της προσωπικότητάς τους και σε ετήσια τεστ αξιολόγησης των γνωστικών ικανοτήτων τους.

Όπως δήλωσε η Γιονέντα, «τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας αντανακλούν σχετικά διαρκή πρότυπα σκέψης και συμπεριφοράς, τα οποία μπορούν σωρευτικά να επηρεάσουν στη διάρκεια της ζωής πόσο υγιεινά ή ανθυγιεινά σκέπτεται και συμπεριφέρεται κάποιος. Η συσσώρευση εμπειριών στη διάρκεια της ζωής μπορεί στη συνέχεια να συμβάλει στο είναι κανείς ευάλωτος σε συγκεκριμένες παθήσεις ή διαταραχές, όπως η ήπια γνωστική εξασθένηση, ή να συμβάλει στις διαφορές μεταξύ των ατόμων όσον αφορά την ανθεκτικότητά τους απέναντι σε νευρολογικές αλλαγές σχετιζόμενες με την ηλικία».

Οι άνθρωποι με υψηλή ευσυνειδησία και αίσθηση καθήκοντος τείνουν να είναι υπεύθυνοι, οργανωμένοι, σκληρά εργαζόμενοι και στοχοπροσηλωμένοι. Όσοι είναι πολύ νευρωτικοί, έχουν χαμηλή συναισθηματική σταθερότητα, ευμετάβλητη διάθεση, τάση για άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση και άλλα αρνητικά συναισθήματα. Οι εξωστρεφείς αντλούν ενέργεια με το να βρίσκονται μαζί με άλλους, κατευθύνουν την προσοχή τους στους άλλους και γενικά στον έξω κόσμο, είναι ενθουσιώδεις, ομιλητικοί και γεμάτοι αυτοπεποίθηση.

Η μελέτη έδειξε ότι όσο υψηλότερη βαθμολογία είχε ένας άνθρωπος στην ευσυνειδησία και χαμηλότερη στη νεύρωση τόσο μικρότερη ήταν η πιθανότητα να εμφανίσει γνωστική εξασθένηση αργότερα στη ζωή του. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τους ερευνητές, σε μία κλίμακα 0-48, έξι περισσότεροι βαθμοί στην ευσυνειδησία διαπιστώθηκε ότι σχετίζονται με μια μείωση κατά 22% του κινδύνου γνωστικής εξασθένησης. Από την άλλη, επτά περισσότεροι βαθμοί στην κλίμακα νευρωτισμού από το 0 έως το 48 σχετίζονται με μια αύξηση κατά 12% της πιθανότητας γνωστικής εξασθένησης.

Ενδεικτικά, ένας 80χρονος πολύ ευσυνείδητος εκτιμήθηκε ότι ζει σχεδόν δύο περισσότερα χρόνια χωρίς γνωστική εξασθένηση, σε σχέση με κάποιον συνομήλικο με μικρή ευσυνειδησία και οργανωτικότητα. Ένας άκρως εξωστρεφής ίδιας ηλικίας ζει περίπου ένα παραπάνω έτος χωρίς πρόβλημα γνωστικής εξασθένησης, σε σύγκριση με έναν πολύ εσωστρεφή. Ένας πολύ νευρωτικός έχει ένα περίπου λιγότερο χρόνο γνωστικής-νοητικής υγείας.

Επιπλέον, ένας εξωστρεφής και μη νευρωτικός έχει περισσότερες πιθανότητες να ανακάμψει γνωστικά-νοητικά μετά από μια διάγνωση ήπιας γνωστικής εξασθένησης. Κάτι που δείχνει, σύμφωνα με τους ερευνητές, ότι τα εν λόγω χαρακτηριστικά της προσωπικότητας λειτουργούν προστατευτικά ακόμη και όταν κάποιος έχει αρχίσει το δρόμο προς την άνοια. Από την άλλη, δεν βρέθηκε καμία συσχέτιση ανάμεσα στην προσωπικότητα και στο προσδόκιμο ζωής.

Άνοια: Τα σημάδια που δείχνουν ότι κινδυνεύετε

Μελέτη αναφέρει πως έως και 10 χρόνια πριν τη διάγνωση υπάρχουν σημάδια που δείχνουν ότι κινδυνεύτε να πάθετε άνοια.  

Οι επιστήμονες του Κέιμπριτζ ανακάλυψαν ότι οι άνθρωποι που είχαν κακή απόδοση σε τεστ επίλυσης προβλημάτων και μνήμης εννέα χρόνια νωρίτερα, είχαν περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν από κάποιες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του Αλτσχάιμερ.

Το εύρημα θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξετάσεις ρουτίνας εκείνους που κινδυνεύουν περισσότερο, οι οποίοι μπορούν να ωφεληθούν από την έγκαιρη θεραπεία και τις κλινικές δοκιμές.

Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα για μισό εκατομμύριο ενήλικες 40-69 ετών από τη Biobank του Ηνωμένου Βασιλείου.

Εκτός από τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με την υγεία τους, οι ειδικοί υπέβαλαν τους συμμετέχοντες σε μια σειρά τεστ, όπως είναι η επίλυση προβλημάτων, τα τεστ μνήμης, οι χρόνοι αντίδρασης και η δύναμη της λαβής.

Συλλέχθηκαν επίσης πληροφορίες για τις αυξομειώσεις του βάρους τους και τον αριθμό των πτώσεων.

Στη συνέχεια τις συνέκριναν με πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν μεταξύ πέντε και εννέα ετών νωρίτερα.

Τα άτομα που ανέπτυξαν Αλτσχάιμερ, σημείωσαν χαμηλότερη βαθμολογία από τα υγιή άτομα στα τεστ επίλυσης προβλημάτων, τους χρόνους αντίδρασης, την απομνημόνευση αριθμών, την προοπτική μνήμη (ικανότητα να θυμόμαστε τι πρέπει να κάνουμε μετά από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα) και την αντιστοίχιση ζευγών.

Αυτό ίσχυε και για τα άτομα που ανέπτυξαν μια πιο σπάνια μορφή άνοιας, γνωστή ως μετωποκροταφική άνοια, διαπίστωσαν οι ερευνητές.

Όσοι εμφάνισαν Αλτσχάιμερ, είχαν περισσότερες πιθανότητες από τους υγιείς ενήλικες να είχαν μία πτώση τους προηγούμενους 12 μήνες.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι για κάθε πάθηση που μελετήθηκε -συμπεριλαμβανομένης της νόσου του Πάρκινσον και της άνοιας- οι ασθενείς ανέφεραν χειρότερη γενική υγεία στην αρχή.

Ο Δρ. Nol Swaddiwudhipong, από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, είπε: «Όταν εξετάσαμε το ιστορικό των ασθενών, κατέστη σαφές ότι εμφάνιζαν κάποια γνωστική εξασθένηση αρκετά χρόνια πριν τα συμπτώματά τους γίνουν εμφανή για να προκαλέσουν τη διάγνωση. Οι βλάβες ήταν συχνά ανεπαίσθητες, αλλά αφορούσαν αρκετές πτυχές της νόησης. Αυτό είναι ένα βήμα για να μπορέσουμε να εξετάσουμε άτομα που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο – για παράδειγμα, άτομα άνω των 50 ετών ή άτομα που έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση ή που δεν κάνουν αρκετή άσκηση – και να παρέμβουμε σε πρώιμο στάδιο για να τους βοηθήσουμε να μειώσουν τον κίνδυνο».

Προς το παρόν, πολύ λίγες είναι οι διαθέσιμες αποτελεσματικές θεραπείες για την άνοια ή άλλες νευροεκφυλιστικές ασθένειες, όπως η νόσος του Πάρκινσον.

Οι ειδικοί τονίζουν ότι αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι αυτές οι παθήσεις συχνά διαγιγνώσκονται μόνο όταν εμφανιστούν συμπτώματα, ενώ το υποκείμενο πρόβλημα μπορεί να έχει ξεκινήσει χρόνια -ακόμα και δεκαετίες- νωρίτερα.

Αυτό σημαίνει ότι από τη στιγμή που οι ασθενείς συμμετέχουν σε κλινικές δοκιμές, μπορεί να είναι ήδη πολύ αργά για να αλλάξει η πορεία της νόσου.

Μέχρι τώρα, δεν ήταν σαφές εάν θα μπορούσαν να ανιχνευθούν αλλαγές στη λειτουργία του εγκεφάλου πριν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων.

Οι ειδικοί τονίζουν ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να ανησυχούν αδικαιολόγητα εάν έχουν πρόβλημα στην ανάκληση ορισμένων πληροφοριών, όπως είναι οι αριθμοί, καθώς κάτι τέτοιο διαπιστώθηκε ότι συνέβαινε και σε υγιείς ενήλικες.

Ενθαρρύνουν ωστόσο, όποιον ανησυχεί να το συζητήσει με τον γιατρό του.

Ο Ντέιβιντ Τόμας, επικεφαλής πολιτικής στο Alzheimer’s Research UK, δήλωσε: «Γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι η καλύτερη ευκαιρία για να αλλάξει η πορεία των ασθενειών που προκαλούν άνοια, έγκειται στην παρέμβαση στα πρώτα τους στάδια. Οι υπηρεσίες υγείας δεν προσφέρουν συνήθως τα τεστ που απαιτούνται για την ανίχνευση αλλαγών στη λειτουργία του εγκεφάλου που συμβαίνουν πριν γίνουν αισθητά τα συμπτώματα, όπως αυτά που αναφέρονται σε αυτή τη μελέτη. Στην πραγματικότητα, πάνω από το ένα τρίτο των ατόμων άνω των 65 ετών που ζουν με άνοια, παραμένουν αδιάγνωστα».

Άνοια: Τα ύποπτα σημάδια για έναν 35άρι

Μπορεί η έναρξη της άνοιας σε νεαρά άτομα να μην είναι τόσο συχνή, ωστόσο, καθώς τα κρούσματα αυξάνονται καλό θα είναι να τσεκάρετε κάποια πρώιμα σημάδια, που μπορεί να χτυπούν καμπανάκι.

Επισκόπηση 95 διεθνών ερευνών καταλήγει στην διαπίστωση ότι σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως παρουσιάζουν πρώιμη έναρξη άνοιας που εκδηλώνεται μεταξύ των ηλικίων 30-64. Ουσιαστικά αυτό σημαίνει ότι η έναρξη της άνοιας σε νεαρή ηλικία είναι σπάνια μεν, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να αγνοούμε το γεγονός ότι μπορεί να εκδηλωθεί πρώιμα υποστηρίζει ο νευρόλόγος της κλινικής Mayo δρ. David Knopman, που ειδικεύεται στην άνοια.

Επειδή η άνοια σε νεαρή ηλικία είναι τόσο ασυνήθιστη, σημείωσε ο δρ. Knopman, οι περισσότεροι γιατροί – συμπεριλαμβανομένων των νευρολόγων – έχουν ελάχιστη ή καθόλου εμπειρία στη διάγνωσή της.

Και δεδομένου ότι η άνοια συνδέεται συνήθως με τη γήρανση, είναι φυσικό τυχόν προβλήματα μνήμης σε νεότερες ηλικίες να αποδίδονται σε άλλες καταστάσεις που είναι πιο συχνές στην ηλικία τους.

Σύμφωνα με άρθρο του δρ Knopman που δημοσιεύθηκε στο JAMA Neurology τυχόν συμπτώματα απώλειας μνήμης σε νεαρές ηλικίες τείνουν να αποδίδονται στην κατάθλιψη ή το άγχος, κάτι που δεν είναι παράλογο.

Γι’ αυτό και ο ειδικός επισήμανε ότι δεν πρέπει να αγνοούνται ορισμένα ανησυχητικά συμπτώματα που επιμένουν, ενώ το εύρος των συμπτωμάτων δεν πρέπει να περνά απαρατήρητο. Υπάρχουν λόγου χάρη παράπονα που αφορούν την αντίληψη και τα οποία  ξεπερνούν τα κενά μνήμης, αλλά σχετίζονται με τον τρόπο σκέψης , την κρίση και την μάθηση;

Στη νεότερη επισκόπηση οι ερευνητές του Κέντρου Μελέτης Άνοιας του Πανεπιστημίου Μάαστριχτ με επικεφαλής τον δρ Hendriks προσπάθησαν να εκτιμήσουν τον αριθμό των πασχόντων από άνοια πρώιμης έναρξης πριν τα 60 έτη.

Η ανάλυση των στοιχείων έδειξε ότι υπάρχουν περίπου 119 περιπτώσεις άνοιας πρώιμης έναρξης ανά 100.000 άτομα παγκοσμίως, γεγονός που σημαίνει ότι 3,9 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με τη νόσο.

Με βάση τον επιπολασμό της άνοιας διεθνώς, το ποσοστό πρώιμης έναρξης ανέρχεται σε 5% σύμφωνα με τον δρ Knopman.

Η ομάδα του δρ Hendriks διαπιστωσε ότι η άνοια ήταν σπάνια στις ηλικίες 30-34 ετών – σχεδόν μια περίπτωση ανά 100.000. Στους άνω των 60 ετών ο επιπολασμός της νόσου ήταν 77 ανά 100.000.

Δυστυχώς η σπανιότητα της νόσου σε νεαρές ηλικίες έχει σαν αποτέλεσμα να μένει αδιάγνωστη, με μέσο διάστημα τα 4,5 χρόνια μέχρι την διάγνωση συγκριτικά με τα κάτω από τρία χρόνια μεταξύ των γηραιότερων ενηλίκων με άνοια.

Πέραν της έλλειψης εμπειρίας των γιατρών ο δρ Hendriks επισημαίνει ακόμη ένα παράγοντα που καθιστά τη διάγνωση της άνοιας δύσκολη. Σύμφωνα με τον ειδικό αντί την έκπτωσης της μνήμης οι νέοι άνθρωποι συχνά  μπορεί να έχουν αλλαγές στη συμπεριφορά, το συναίσθημα ή ορισμένες φορές και στο λόγο.

Πρόκειται για συμπτώματα που μπορεί να στρέψουν τη διάγνωση στη λάθος κατεύθυνση, όχι μόνο στην κατάθλιψη, αλλά και στο σύνδρομο burnout ή σε προβλήματα σχέσης.

Άνοια: Οι πέντε top κινήσεις που καθυστερούν την γήρανση του νου

Είναι φυσιολογικό να παρατηρούνται αλλαγές στο σώμα και το μυαλό καθώς περνούν τα χρόνια. Υπάρχουν ωστόσο ορισμένα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να καθυστερήσουμε τη φθορά του γήρατος, να μειώσουμε την έκπτωση της μνήμης και να ελαχιστοποιήσουμε τον κίνδυνο εκδήλωσης άνοιας. Οι νευρολόγοι της κλινικής Mayo μας τα παρουσιάζουν με σειρά σπουδαιότητας.

Συστηματική άσκηση

Μην σταματήσετε ποτέ την άσκησή σας. Οι έρευνες αποκαλύπτουν ότι όσοι είναι φυσικά δραστήριοι έχουν λιγότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν έκπτωση των νοητικών ικανοτήτων τους και διατρέχουν μειωμένο κίνδυνο εκδήλωσης άνοιας και νόσου Αλτσχάιμερ.

Εκτιμάται ότι τα οφέλη της άσκησης είναι αποτέλεσμα της αυξημένης ροής αίματος στον εγκέφαλό κατά τη διάρκεια της εκγύμνασης. Επίσης η άσκηση καταπολεμά τη φυσική μείωση των νευρωνικών συνδέσεων του εγκεφάλου που εμφανίζονται κατά τη γήρανση, αντιστρέφοντας κατά μία έννοια την διαδικασία της γήρανσης.

Στόχος σας είναι να ασκείστε αρκετές φορές την εβδομάδα για 30-60 λεπτά. Μπορείτε να περπατήσετε, να κολυμπήσετε, να παίξετε τένις ή οποιαδήποτε άλλη μέτριας έντασης αερόβια δραστηριότητα αυξάνει τον καρδιακό σας ρυθμό.

Επαρκής ύπνος

Είναι σημαντικό να να κοιμάστε επτά έως οκτώ συνεχόμενες ώρες τη νύχτα και όχι να κάνετε κατακερματισμένο ύπνο δύο ή τριών ωρών. Ο συνεχόμενος ύπνος δίνει στον εγκέφαλό σας το χρόνο να επεξεργαστεί και να αποθηκεύσει τις αναμνήσεις αποτελεσματικά. Σε περίπτωση που ταλαιπωρείστε από ροχαλητό ή έχετε υπνική άπνοια μιλήστε με τον γιατρό σας, δεδομένου ότι η άπνοια μπορεί να είναι το αίτιο του διακοπτόμενου ύπνου.

Τρώτε μεσογειακά

Η διατροφή παίζει μεγάλο ρόλο στην υγεία του εγκεφάλου. Ακολουθείτε τη μεσογειακή διατροφή, η οποία δίνει έμφαση σε φυτικές τροφές, δημητριακά ολικής αλέσεως, ψάρια και καλά λιπαρά, όπως το ελαιόλαδο. Ενσωματώνει πολύ λιγότερο κόκκινο κρέας και αλάτι από μια τυπική αμερικανική διατροφή.

Μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που ακολουθούν πιστά τη μεσογειακή διατροφή είναι λιγότερο πιθανό να έχουν νόσο Αλτσχάιμερ από ό, τι οι άνθρωποι που δεν ακολουθούν αυτή τη διατροφή. Ανάμεσα στα ευεργετικά συστατικά αυτής της διατροφής είναι γνωστό ότι τα ω λιπαρά οξέα και άλλα καλά πολυακόρεστα και μονοακόρεστα λιπαρά φαίνεται ότι μειώνουν τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου, αυξάνουν την πνευματική απόδοση και επιβραδύνουν τη γνωστική έκπτωση σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

Εξασκείτε το νου 

Το μυαλό χρειάζεται εκγύμναση όπως και κάθε άλλος μυς του σώματος. Επομένως τα παζλ, τα sudoku, τα σταυρόλεξα, το διάβασμα, τα χαρτιά και οτιδήποτε άλλο κρατά το μυαλό σας απασχολημένο βοηθά στην ανανέωση των νευρώνων του εγκεφάλου.

Επίσης αποφύγετε την πολύωρη παρακολούθηση τηλεόρασης, μια παθητική δραστηριότητα που δεν βοηθά το νου.

Αναπτύξτε τις κοινωνικές σχέσεις

Οι κοινωνικές επαφές κρατούν μακριά το στρες και την κατάθλιψη, δυο παράγοντες που μπορούν να απειλήσουν την  υγεία του νου και την κατάσταση της μνήμης καθώς περνούν τα χρόνια. Οι έρευνες συσχετίζουν την μοναξιά με την ατροφία του εγκεφάλου και την άνοια, τουναντίον η κοινωνικοποίηση και οι κοινωνικές επαφές οδηγούν στο αντίθετο αποτέλεσμα.