Μαζί με τον πόνο στα δόντια, ο πόνος στο αυτί είναι απλά ανυπόφορος. Όταν νιώθετε το αυτί σας να σας τρυπάει συνήθως υποψιάζεστε ότι μπορεί να οφείλεται σε ωτίτιδα, όμως υπάρχουν κι άλλες αιτίες, τις οποίες πρέπει να διερευνήσετε.
Τα αίτια της ωταλγίας μπορούν να εντοπίζονται είτε στο αυτί είτε σε άλλες ανατομικές περιοχές.
Το αυτί αποτελεί μια πολύπλοκη ανατομική δομή στην οποία διακρίνουμε 3 κύρια μέρη: το έξω, το μέσο και το έσω αυτί. Υπεύθυνες για ωταλγία είναι συνήθως παθολογικές καταστάσεις του έξω και μέσου αυτιού. Οι φλεγμονές κι οι παθολογίες του έσω αυτιού είναι γενικά σπανιότερες, με προεξάρχοντα συμπτώματα από την ισορροπία και την ακοή.
Πόνος στο αυτί: Το έξω αυτί
Το έξω αυτί (από το πτερύγιο έως την εξωτερική επιφάνεια του τυμπάνου) μπορεί να ευθύνεται για πόνο λόγω εξωτερικής ωτίτιδας που μπορεί να προκληθεί από τραύμα (πχ από μπατονέτες, δάχτυλα, παρατεταμένη χρήση ακουστικών, αλλά και ξένα σώματα ή ακόμη και δήγματα εντόμων!!), από βύσμα κυψέλης (κερί) που αποφράσσει τον πόρο (συνήθως μετά από μπάνιο) αλλά κι από αλλεργική αντίδραση σε σαμπουάν, βαφές μαλλιών, σκουλαρίκια, κλπ. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, παραβιάζεται ο προστατευτικός φραγμός του δέρματος με αποτέλεσμα την είσοδο μικροοργανισμών (μικροβίων ή/και μυκήτων) που προκαλούν κνησμό, καυσαλγία, οίδημα, απόφραξη του πόρου, πόνο ή/και έξοδο υγρού (συχνά δύσοσμου).
Συνήθως η εξωτερική ωτίτιδα είναι συχνότερη τους καλοκαιρινούς μήνες, χαρακτηρίζεται από έντονη ευαισθησία στους χειρισμούς στο αυτί (πχ κατά την έλξη του πτερυγίου, την πίεση του πόρου), απαντάται συχνότερα σε κολυμβητές (λόγω της συχνής και παρατεταμένης επαφής με το νερό) και σε ασθενείς με ψωρίαση, έκζεμα και διαβήτη.
Πόνος στο αυτί: Μέσο αυτί
Η ωταλγία που οφείλεται στο μέσο αυτί (από το τύμπανο έως την ανατομική περιοχή του ακρωτηρίου) συνήθως ακολουθεί ρινική απόφραξη (μετά από λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος ή αλλεργία) κι είναι συχνότερη τους ψυχρούς μήνες. Αδρά, προκαλείται από την αδυναμία της ευσταχιανής σάλπιγγας (του εσωτερικού σωλήνα που συνδέει το πίσω μέρος της μύτης με το μέσο αυτί) να εισαγάγει αέρα στην κοιλότητα του του μέσου αυτιού και στην «μεταφορά» μικροβίων και ιών μέσω αυτής στο εσωτερικό του αυτιού.
Τα συμπτώματα της μέσης ωτίτιδας μπορεί να κυμαίνονται από αίσθημα απόφραξης του αυτιού (που ανακουφίζεται με τις καταποτικές κινήσεις ή το χασμουρητό) και ήπιο πόνο (στο χασμουρητό ή στο ρέψιμο) έως εμβοές, βαρηκοΐα, έντονο πόνο (που δύσκολα υποχωρεί με τα συνήθη αναλγητικά) και ωτόρροια (υγρό από το αυτί, πυώδες ή και αιματηρό). Με παρόμοιο μηχανισμό μπορεί να προκληθεί ωταλγία ή/και μέση ωτίτιδα στη διάρκεια μιας πτήσης, ιδίως εάν ο ασθενής ταξιδεύει έχοντας ρινική απόφραξη.
Στα αίτια της ωταλγίας θα πρέπει να προσθέσουμε και τις τραυματικές ρήξεις του τυμπάνου, όπως μετά από χτύπημα στην περιοχή του αυτιού (χαστούκι, πτώση, βίαια πρόσκρουση στην επιφάνεια της θάλασσας μετά από βουτιά, κλπ). Σε αυτές συνήθως υπάρχει σαφής συσχέτιση με το αίτιο.
Η ωταλγία όμως δεν οφείλεται μόνο σε παθήσεις του αυτιού. Συχνά τα αίτιά της εντοπίζονται σε άλλες ανατομικές περιοχές των οποίων η νεύρωση «διασταυρώνεται» με αυτή του αυτιού και ονομάζεται αντανακλαστική ωταλγία. Η αντανακλαστική ωταλγία συχνά μπορεί να οφείλεται σε οδοντιατρικές παθήσεις (φλεγμονές, δυσλειτουργία της κροταφογναθικής άρθρωσης, έγκλειστους), αμυγδαλίτιδα, περιαμυγδαλικό απόστημα αλλά και σπανιότερα σε όγκους της γλώσσας, του φάρυγγα και του λάρυγγα.
Πόνος στο αυτί: Αντανακλαστικός πόνος
Οι παθήσεις που κάνουν αντανακλαστικό πόνο στο αυτί είναι οι εξής:
Πρόβλημα στα δόντια
Ένας φρονιμίτης που βγαίνει ή δεν μπορεί να βγει ή κάποια ρίζα δοντιού που έχει μείνει μετά από εξαγωγή δοντιού, μπορεί να προκαλεί οδοντικό πόνο στο αυτί.
Αρθρίτιδα κροταφογναθικής άρθρωσης
Όταν τα δόντια δεν πατάνε καλά, τότε η άρθρωση κουράζεται, κάνει φλεγμονή και πονάει το αυτί. Απευθυνθείτε σε οδοντίατρο ή γναθολόγο.
Παθήσεις στόματος και φάρυγγα
Η οξεία αμυγδαλίτιδα, η αμυγδαλεκτομή, τα έλκη του στόματος και του φάρυγγα μπορεί να προκαλούν πόνο στο αυτί.
Νευραλγίες
Υπάρχει ένα νεύρο που λέγεται γλωσσοφαρυγγικό και μερικές φορές κάνει έντονο πόνο στο πίσω μέρος της γλώσσας, στον φάρυγγα και το αυτί.
Μερικές παθήσεις της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης κάνουν νευραλγία, που μπορεί να φτάσει μέχρι το αυτί.
Ωτίτιδα: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε
Οι ωτίτιδες είναι μολύνσεις και φλεγμονές που μπορούν να προσβάλουν τα διάφορα μέρη του αυτιού δηλαδή το έξω, το μέσο και το έσω αυτί.
Η εξωτερική ωτίτιδα είναι η μόλυνση που παρατηρείται στον εξωτερικό ακουστικό πόρο. Ο πόρος αυτός αρχίζει από το εξωτερικό μέρος του αυτιού (πτερύγιο και λοβίο) και καταλήγει στο τύμπανο.
Η μέση ωτίτιδα είναι η μόλυνση του μέσου αυτιού. Το μέσο αυτί είναι η αεροφόρος κοιλότητα που βρίσκεται μεταξύ του τυμπανικού υμένα και του έσω αυτιού. Περιλαμβάνει τα τρία ακουστικά οστάρια (σφύρα, άκμονας και αναβολέας), την ευσταχιανή σάλπιγγα και τη μαστοειδή απόφυση.
Η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι ένα μικρό αεραγωγό κανάλι το οποίο ενώνει το μέσο αυτί με το ρινοφάρυγγα.
Ο ρόλος της ευσταχιανής σάλπιγγας είναι πολύ σημαντικός. Επιτρέπει την ανανέωση του αέρα μέσα στο μέσο αυτί, την απομάκρυνση υγρών από το μέσο αυτί προς τη στοματική κοιλότητα. Επίσης εξισορροπεί την πίεση που ασκείται στις δύο επιφάνειες του τυμπάνου και συμβάλλει στην τοπική άμυνα του αυτιού εναντίον διαφόρων λοιμώξεων.Στα παιδιά η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι μικρή και όταν προσβληθεί από ένα ιό ή ένα βακτηρίδιο, η φλεγμονή που δημιουργείται, την κλείνει πλήρως με αποτέλεσμα να μη λειτουργεί κανονικά. Μαζεύεται τότε υγρό μέσα στο μέσο αυτί. Στο περιβάλλον αυτό, αναπτύσσονται εύκολα βακτηρίδια που οδηγούν σε λοίμωξη και στη μέση ωτίτιδα.
Για τους λόγους αυτούς οι ωτίτιδες είναι πολύ συχνότερες στα παιδιά. Οι διάφορες λοιμώξεις του άνω αναπνευστικού συστήματος, ρινίτιδες, ιγμορίτιδες, κρυολογήματα, γρίπη προδιαθέτουν στην πρόκληση ωτίτιδας.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ωτίτιδας;
Τα βασικά και συχνότερα συμπτώματα της ωτίτιδας είναι ο πόνος και ο πυρετός.
Σε μικρά παιδιά που δεν μπορούν να εκφραστούν με λόγια, τότε είναι δυνατόν να κλαινε συνέχεια, να αγγίζουν το αυτί τους και να έχουν προβλήματα ύπνου και ανορεξία. Επίσης πιθανόν να είναι ευερέθιστα και να μην ακούνε καλά.
Στη μέση ωτίτιδα ο πόνος είναι πιο έντονος. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που παρατηρείται υγρό που τρέχει έξω από το αυτί.
Στην εξωτερική ωτίτιδα εκτός από τον πόνο και τον πυρετό, μπορεί να υπάρχει κνησμός, φαγούρα, κοκκίνισμα, οίδημα ή φυσαλίδες του ακουστικού πόρου. Επίσης πιθανόν να παρατηρηθεί υγρό που εξέρχεται από τον ακουστικό πόρο, μείωση της ακοής.
Όταν οι λοιμώξεις του αυτιού είναι επαναλαμβανόμενες, ο κίνδυνος βλάβης του τυμπάνου με πρόκληση βαρηκοΐας είναι μεγαλύτερος.
Για τους λόγους αυτούς σε παιδιά που παρουσιάζουν επαναλαμβανόμενες ωτίτιδες χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, κατάλληλη αντιμετώπιση και παρακολούθηση της λειτουργίας της ακοής από ειδικό ιατρό.
Ωτίτιδα: Θεραπεία
Η αντιμετώπιση της ωτίτιδας έχει στόχο:
- Να καταπολεμήσει τον πόνο και τον πυρετό
- Να εξουδετερώσει μικροοργανισμούς όπως τα βακτηρίδια ή μύκητες που πιθανόν να την έχουν προκαλέσει
- Να αποτρέψει την εξέλιξη της σε σοβαρότερες ή και χρόνιες μορφές ή ακόμη να απομακρύνει τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών
- Να προλάβει προβλήματα μείωσης της ακοής.
Σε περίπτωση που ο γιατρός κρίνει ότι υπάρχει μόλυνση με ένα βακτηρίδιο τότε θα δώσει αντιβιοτικά. Όμως δεν χρειάζονται πάντοτε αντιβιοτικά διότι υπάρχουν και ιοί που προκαλούν ωτίτιδες.
Οι ιοί δεν είναι ευαίσθητοι στα αντιβιοτικά. Επιπρόσθετα η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβίων που να είναι περισσότερο επιβλαβή.
Τα αντιβιοτικά είναι αναγκαία στις περιπτώσεις εκείνες, που μια ωτίτιδα αρχικά προκλήθηκε από ένα ιό, αλλά στη συνέχεια επιμολύνθηκε με βακτηρίδιο.
Τα αναλγητικά, αντιπυρετικά, αντιφλεγμονώδη και αποσυμφορητικά φάρμακα είναι απαραίτητα στην αντιμέτωπη της ωτίτιδας. Κάποτε οι σταγόνες στα αυτιά μπορούν να βοηθήσουν εναντίον του πόνου.
Ο ασθενής με οξεία ωτίτιδα θα πρέπει να παρακολουθείται προσεκτικά από το γιατρό του.
Εκτός από τον κίνδυνο άμεσων επιπλοκών υπάρχει και η πιθανότητα εξέλιξης ή μετάπτωσης της νόσου. Η χρόνια μέση ωτίτιδα, η εκκριτική ωτίτιδα, η χρόνια συμφυτική ωτίτιδα, η τυμπανοσκλήρυνση και η απώλεια ακοής, πρέπει να ανιχνεύονται έγκαιρα για να δοθεί από τον ειδικό γιατρό η κατάλληλη αντιμετώπιση.
Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί εξειδικευμένη προσέγγιση από ειδικό γιατρό ή ακόμη τοποθέτηση ειδικών σωληναρίων στα τύμπανα.
Ωτίτιδα: Πρόληψη
Στα παιδιά υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης σε αυτά, ωτίτιδας.
Είναι σημαντικό για τους γονείς να έχουν υπ’ όψη τους τα πιο κάτω σημεία, που πιθανόν να τους βοηθήσουν στην καλύτερη πρόληψη και αντιμετώπιση των ωτίτιδων, οι οποίες είναι από τις συχνότερες λοιμώξεις στα παιδιά:
- Όταν τα παιδιά βρίσκονται σε περιβάλλον καπνιστών, αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητες τους να εκδηλώσουν ωτίτιδα. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό οι μεγάλοι να μην καπνίζουν καθόλου στο περιβάλλον ή στο σπίτι των παιδιών
- Τα παιδιά που ήδη έχουν εκδηλώσει ωτίτιδα έχουν περισσότερες πιθανότητες να προσβληθούν ξανά. Στις περιπτώσεις αυτές χρειάζεται εγρήγορση για άμεση διάγνωση και κατάλληλη αντιμετώπιση για αποφυγή επιπλοκών
- Όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για ένα παιδί να έχει ωτίτιδα
- Παιδιά που πάνε σε βρεφοκομεία, νηπιαγωγεία και άλλους σταθμούς ημερήσιας φροντίδας, παρουσιάζουν συχνότερα λοιμώξεις διότι εκτίθενται σε περισσότερους παθολογικούς μικροοργανισμούς
- Τα παιδιά που γεννήθηκαν πρόωρα ή με χαμηλό βάρος γέννησης, προσβάλλονται συχνότερα από ωτίτιδες
- Τα αγόρια έχουν συχνότερα ωτίτιδες από τα κορίτσια
- Παιδιά με συχνά κρυολογήματα, αλλεργίες, ρινίτιδες, αυτά που έχουν μεγάλες αμυγδαλές και κρεατάκια έχουν περισσότερο κίνδυνο να προσβληθούν από ωτίτιδα.