Τι δείχνουν οι έρευνες για τον ύπνο των παιδιών, πόσο πρέπει να κοιμούνται; Είναι σωστό να τα ξυπνάμε όποτε θέλουμε;

Αν το παιδί σας έχει φτάσει στα 5 του χρόνια και ακόμα κοιμάται κάθε μεσημέρι σαν ρολόι, μην ανησυχείτε. Ο «ύπνος θρέφει το παιδί», όπως λέει και η ελληνική παροιμία, και θα τον μειώσει από μόνο του όταν ο εγκέφαλός του θα είναι έτοιμος, σύμφωνα με μία νέα μελέτη.

Το εύρημα αυτό αντικρούει την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι τα μικρά παιδιά πρέπει σε μια συγκεκριμένη ηλικία να σταματούν να κοιμούνται την ημέρα. Οι ερευνητές λένε ότι το κλειδί δεν είναι η ηλικία, αλλά ο εγκέφαλός τους.

Όπως εξηγούν σε άρθρο τους που δημοσιεύεται στην επιστημονική επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences, ο ύπνος το μεσημέρι είναι σημαντικός για την ανάπτυξη του εγκεφάλου στην προσχολική ηλικία. Είναι επίσης απαραίτητος για τις μνημονικές διεργασίες.

Ωστόσο παρέμενε άγνωστο έως τώρα γιατί μερικά παιδιά σταματούν να κοιμούνται το μεσημέρι στα 3 τους χρόνια και άλλα συνεχίζουν μέχρι τα 4 ή τα 5 τους.

«Η μετάβαση από τις πολλαπλές ημερήσιες περιόδους ύπνου σε μία μεμονωμένη τη νύχτα, είναι βασική διεργασία της ανάπτυξης του ανθρώπου», σημειώνουν στο άρθρο τους. «Ο μεσημβρινός ύπνος είναι σημαντικός στη νηπιακή και πρώιμη παιδική ηλικία, καθώς ενισχύει τη μάθηση μέσω εμπέδωσης της μνήμης. Κάποια στιγμή, όμως, πρέπει να σταματά».

Κλειδί ο ιππόκαμπος

Το όλο θέμα διερευνά η καθηγήτρια Rebecca Spencer, από το Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης. Όπως εξηγεί, υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην μετάβαση από το μεσημβρινό ύπνο και στην υποκείμενη ανάπτυξη του εγκεφάλου.

Ειδικότερα, η έρευνά της επικεντρώνεται στον ιππόκαμπο. Είναι μία δομή του εγκεφάλου που παίζει σημαντικό ρόλο στην αναπτυξιακή μάθηση και τη μνήμη. Προγενέστερες μελέτες της ίδιας ερευνητικής ομάδας έχουν καταδείξει διαφορές στην ανάπτυξη του ιπποκάμπου, αναλόγως με τον μεσημβρινό ύπνο.

Όταν τα μικρά παιδιά έχουν ανώριμο ιππόκαμπο, αυτός διαθέτει ένα όριο αναμνήσεων που μπορεί να αποθηκεύσει. Όταν φθάνει σε αυτό το όριο, ενεργοποιείται η ανάγκη για ύπνο.

Ο μεσημβρινός ύπνος επιτρέπει στο στέλεχος του εγκεφάλου να επεξεργαστεί τις αποθηκευμένες αναμνήσεις. Έτσι απελευθερώνεται χώρος στον ιππόκαμπο για να αποθηκευτούν και άλλες.

«Είναι σαν να έχει το παιδάκι μικρό κουβαδάκι. Αυτό θα γεμίσει γρήγορα και θα ξεχειλίσει. Έτσι, μερικές αναμνήσεις θα ξεχαστούν, εάν το παιδί δεν κοιμηθεί», εξήγησε η Dr. Spencer.

«Αυτός είναι ο λόγος που ο μεσημβρινός ύπνος είναι απαραίτητος σε μερικά παιδιά μέχρι τα 5 τους χρόνια», συνέχισε. «Ο ιππόκαμπός τους είναι λιγότερο ώριμος και πρέπει να «αδειάζουν το κουβαδάκι» των αναμνήσεών τους πιο συχνά».

Όταν ο ιππόκαμπος ωριμάσει, τότε το παιδί θα διακόψει τον μεσημβρινό ύπνο, πρόσθεσε.

Τι να κάνετε

Τα ευρήματα αυτά πρακτικά σημαίνουν πως σε όλα τα μικρά παιδιά πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα να κοιμηθούν το μεσημέρι. Αν ο ύπνος επέρχεται γρήγορα, σημαίνει ότι τον χρειάζονται. Αν όχι, σημαίνει πως δεν τους είναι απαραίτητος.

Το να πιέζετε όμως ένα παιδάκι να μείνει ξύπνιο, είναι λάθος. «Μπορεί να το οδηγείτε σε υποδεέστερη μάθηση και μνήμη», προειδοποιεί η Dr. Spencer.

Αυτές είναι οι πιο αλλόκοτες διαταραχές ύπνου

Αν ξυπνάτε από εφιάλτη και η καρδιά σας κάνει ώρα για να επανέλθει στη θέση της, τότε που να διαβάσετε τις παρακάτω διαταραχές ύπνου.

Όταν κοιμόμαστε, το σώμα μας παραλύει όμως ο εγκέφαλός μας παραμένει σε εγρήγορση. Εάν υπάρχει κάποια υποκείμενη νευρολογική διαταραχή, όπως οι παρακάτω, το αποτέλεσμα είναι πέρα για πέρα παράξενο.

1. Σύνδρομο της Ωραίας Κοιμωμένης (ή Σύνδρομο Kleine-Levin)

Τα άτομα που πάσχουν από το σύνδρομο περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους στο κρεβάτι, αδυνατώντας να ελέγξουν την ακατανίκητη νύστα τους. Παρατηρούνται επαναλαμβανόμενες κρίσεις υπνηλίας που μπορεί να διαρκέσουν ολόκληρες εβδομάδες και μετά από αυτές επικρατεί συνήθως η σύγχυση.

2. Σεξοβασία

Όπως λέμε υπνοβασία, μόνο που αντί να περπατάμε κάνουμε σεξ! Το άτομο δεν έχει ιδέα τι κάνει και παραμένει σε κατάσταση ύπνου κατά τη σεξουαλική πράξη ή οποιαδήποτε άλλη εκδήλωση της σεξουαλικότητας. Η σεξοβασία εκδηλώνεται όταν ένα μέρος του εγκεφάλου κοιμάται και ένα άλλο παραμένει ξύπνιο.

3. Διαταραχή ελεύθερης λειτουργίας (διαταραχή νυχθημερήσιου ρυθμού)

Στα άτομα που πάσχουν από τη διαταραχή παρατηρείται δυσλειτουργία στο εσωτερικό ρολόι του οργανισμού. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το σώμα να αρνείται να ακολουθήσει τις φυσιολογικές εναλλαγές ημέρας και νύχτας και βρίσκεται σε μια μόνιμη κατάσταση τζετ λαγκ.

4. Ναρκοληψία

Ένα άτομο που πάσχει από ναρκοληψία μπορεί να κοιμηθεί ανά πάσα ώρα και στιγμή, πέφτοντας μάλιστα απευθείας στο πέμπτο στάδιο του ύπνου (στάδιο REM). Αυτό μπορεί να συμβεί την ώρα που περπατά, εργάζεται ή οδηγεί.

5. Αιφνίδιος θάνατος άγνωστης αιτιολογίας (Sudden Unexpected Death Syndrome)

Πλήττει νεογνά αλλά και υγιέστατους εφήβους και νεαρούς ενήλικες. Αρκετά περιστατικά καταγράφονται στον ανδρικό πληθυσμό της Ανατολικής Ασίας.

Διαταραχές ύπνου: Οι 5 ερωτήσεις που θα σας διαφωτίσουν

Ένας καλός ύπνος κατά τη διάρκεια της νύχτας θα σας διασφαλίσει ενέργεια και συγκέντρωση μέσα στην ημέρα και παράλληλα θα σας προστατεύει από ποικίλες παθήσεις, όπως η καρδιοπάθεια, ο διαβήτης και η κατάθλιψη.

Επειδή οι «παρενέργειες» των διαταραχών του ύπνου καλύπτουν ένα πολύ ευρύ φάσμα, από το αυξημένο στρες έως την αύξηση του σωματικού βάρους, είναι συνήθως δύσκολο να τις αναγνωρίσουμε. Για παράδειγμα, είναι πιο πιθανό να αποδώσουμε την κακή μας διάθεση και τη νευρικότητα στον υπερβολικό φόρτο εργασίας, ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να φταίει ο κακός ύπνος.

1. Σας ταλαιπωρεί η υπνηλία μέσα στην ημέρα;

Η επιθυμία για έναν σύντομο υπνάκο μετά από μια δύσκολη μέρα στη δουλειά δεν είναι ανησυχητική. Εάν όμως απολαμβάνετε τις συνιστώμενες επτά έως εννέα ώρες ύπνου τη νύχτα και δεν μπορείτε να κρατήσετε τα μάτια σας ανοιχτά όταν τρώτε, οδηγείτε κ.λπ. τότε κάτι δεν πάει καλά… Σύμφωνα με το Αμερικανικό Ινστιτούτο Νευρολογικών Διαταραχών και Εγκεφαλικού (NINDS), οι αιφνίδιες, έντονες και ανεξέλεγκτες κρίσεις υπνηλίας αποτελούν ένδειξη-κλειδί για τη ναρκοληψία, μια διαταραχή που συνεπάγεται απορρύθμιση του κύκλου του ύπνου. Δοκιμάστε να παρατείνετε τη διάρκεια του ύπνου σας κατά μισή ώρα για μία εβδομάδα και εάν η υπνηλία παραμένει μη διστάσετε να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.

2. Δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας;

Όλοι ταλαιπωρούμαστε πότε πότε από υπερένταση που μας εμποδίζει να κοιμηθούμε ακόμη κι αν νιώθουμε κουρασμένοι. Όταν όμως η δυσκολία ύπνου ή ο διακοπτόμενος ύπνος εξελίσσονται σε καθημερινό πρόβλημα, τότε διαπιστώνεται η αϋπνία. Κριτήρια για τη διάγνωση της αϋπνίας είναι η αδυναμία να αποκοιμηθεί κανείς μέσα σε 30 ή και περισσότερα λεπτά από την ώρα της κατάκλισης (ή μετά από μια διακοπή στον ύπνο) με συχνότητα τρεις ή και περισσότερες ημέρες της εβδομάδας για τουλάχιστον τρεις μήνες. Η αϋπνία μπορεί να αντιμετωπιστεί με πολλούς τρόπους, όπως η φαρμακευτική αγωγή, ο διαλογισμός και η ψυχοθεραπεία.

3. Κινείστε υπερβολικά στον ύπνο σας;

Δεν εννοούμε να αλλάζετε πλευρό δυο τρεις φορές μέσα στη νύχτα… Ανησυχητική ένδειξη θεωρούνται οι συνεχείς και ανεξέλεγκτες κινήσεις των ποδιών ή οι γενικευμένοι σπασμοί. Οι κινήσεις των ποδιών συγκεκριμένα μπορεί να υποδεικνύουν το λεγόμενο σύνδρομο ανήσυχων ποδιών. Στην περίπτωση αυτή, εκδηλώνεται στα κάτω άκρα μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα που υποχωρεί προσωρινά με τις έντονες και επαναλαμβανόμενες κινήσεις των ποδιών. Το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών κατατάσσεται στις διαταραχές τις κίνησης, όταν όμως εκδηλώνεται τη νύχτα αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για τον καλό ύπνο. Πιο επιρρεπείς στο σύνδρομο ανήσυχων ποδιών είναι οι γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες και ιδίως οι εγκυμονούσες.

4. Δυσκολεύεστε να διατηρήσετε σταθερό πρόγραμμα ύπνου;

Κάθε άνθρωπος διαθέτει ένα εσωτερικό βιολογικό ρολόι (επίσημα ονομάζεται κιρκάδιος ρυθμός) που τον βοηθά να συγχρονίζεται με τον κόσμο γύρω του και συγκεκριμένα με την εναλλαγή ημέρας και νύχτας. Σε ορισμένες περιπτώσεις το ρολόι δυσλειτουργεί και αυτή η δυσλειτουργία ονομάζεται διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού του ύπνου (CRSD). Υπάρχουν διάφοροι τύποι της διαταραχής ανάλογα με την αιτία που την προκαλεί (π.χ. εργασία σε βάρδιες, τζετ λαγκ λόγω συχνών ταξιδιών). Όταν εντοπιστεί ο βασικός παράγοντας απορρύθμισης του βιολογικού ρολογιού, τότε ο γιατρός θα συστήσει στοχευμένα μέτρα που ταιριάζουν στις ανάγκες κάθε ασθενούς.

5. Ροχαλίζετε δυνατά;

Το καθημερινό και έντονο ροχαλητό αποτελεί το «σήμα κατατεθέν» της. Η υπνική άπνοια συνδέεται με σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως η υπέρταση, ο διαβήτης τύπου 2 και το εγκεφαλικό, επομένως είναι ένα πρόβλημα που δεν πρέπει να αγνοήσετε.