Το οίδημα ή υγρό στο γόνατο αποτελεί το πιο συχνό σύμπτωμα μετά από ένα τραυματισμό. Πρακτικά πρόκειται για διόγκωση του γόνατος λόγω συλλογής υγρού μέσα σε αυτό. Το υγρό αυτό μπορεί να είναι αρθρικό υγρό, αίμα ή πύο. Ανάλογα με το ιστορικό του ασθενή, ο ορθοπαιδικός μπορεί να συμπεράνει τη φύση του υγρού, πολλές φορές όμως χρειάζεται να γίνει παρακέντηση, δηλαδή λήψη με μια βελόνα μικρής ποσότητας του υγρού και αποστολή του για εξετάσεις.
Το γόνατο αποτελεί μία από τις σημαντικότερες αρθρώσεις που στηρίζουν το ανθρώπινο σώμα. Εκεί ενώνεται το μηριαίο οστό με την κνήμη, και μας επιτρέπει να κάνουμε καθημερινές κινήσεις όπως να σηκωνόμαστε και να περπατάμε. Χαρακτηρίζεται επίσης ως η πιο ταλαιπωρημένη άρθρωση του σώματος, καθώς δέχεται συχνά κραδασμούς. Ακόμη και ένα βήμα προκαλεί κραδασμούς ισχύος 2-3 φορές του σωματικού μας βάρους. Φυσικό συμπέρασμα αυτού είναι πως ο τραυματισμός του γονάτου δεν αφορά μόνο τους αθλητές.
Οι αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν οίδημα στο γόνατο είναι διάφορες, με πιο συνηθισμένες τις παρακάτω:
Εξάρθρωση επιγονατίδας
Η κατάσταση κατά την οποία η επιγονατίδα μετατοπίζεται στιγμιαία προς τα πλάγια από τη φυσιολογική της θέση. Αυτό παρατηρείται συνηθέστερα σε γυναίκες, κυρίως έφηβες, και συχνά είναι θέμα ανατομικής κατασκευής. Το αποτέλεσμα είναι ο τραυματισμός του θυλάκου και η δημιουργία οιδήματος, δηλαδή συλλογή αίματος (αίμαρθρο) μέσα στην άρθρωση.
Κάκωση γονάτου
Ή αλλιώς διάστρεμμα γονάτου. Προκαλείται από απότομες κινήσεις της άρθρωσης, όπως κατά τη διάρκεια στροφής του σώματος προς μία κατεύθυνση, ενώ τα πόδι παραμένει «κολλημένο» στο έδαφος, πχ. όπως όταν κλωτσάμε μια μπάλα. Τέτοιου είδους τραυματισμό εμφανίζουν κυρίως άτομα που ασχολούνται με τον αθλητισμό (ποδοσφαιριστές), αλλά μπορεί να συμβεί και σε ένα μεγαλύτερο άτομο, μετά από βίαιη και υπερβολική στροφική κίνηση του γονάτου. Ο τραυματισμός έχει σαν αποτέλεσμα τη συσσώρευση υγρού μέσα στην άρθρωση.
Συχνότερα αίτια που προκαλούν συλλογή αίματος στο γόνατο είναι η ρήξη του μηνίσκου στην περιφέρειά του, η ρήξη του χιαστού συνδέσμου, το κάταγμα του γόνατος και το οστεοχόνδρινο κάταγμα (εκείνο όπου αποκολλάται μια φλοίδα αρθρικού χόνδρου με λεπτό στρώμα οστού). Από τα παραπάνω αίτια, η ρήξη του χιαστού προκαλεί γρήγορα μεγάλη συλλογή από υγρό που είναι αίμα και το οίδημα του γόνατος είναι μεγάλο. Στη ρήξη του μηνίσκου και το οστεοχόνδρινο κάταγμα, η συλλογή είναι μικρότερη και το υγρό είναι συνήθως αίμα, αν και μπορεί να είναι απλώς κίτρινο αρθρικό υγρό αν η ρήξη του μηνίσκου είναι μικρή και αφορά περιοχή του χόνδρου που δεν έχει αιμάτωση (δεν είναι δηλαδή στην περιφέρειά του).
Θα αναφερθούν εδώ δυο λόγια για το μηνίσκο. Ο μηνίσκος είναι μια απαραίτητη δομή του γόνατος με χόνδρινη υφή, που συμβάλλει στην απορρόφηση των κραδασμών και την καλύτερη κατανομή του βάρους. Αιμάτωση έχει μόνο στην περιφέρειά του. Όταν πραγματοποιηθεί κίνηση με χαρακτηριστικά στροφήςενώ τα γόνατα βρίσκονται σε λυγισμένη θέση, τότε ο μηνίσκος μπορεί να υποστεί ρήξη. Στο ενδεχόμενο ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, ρήξη μηνίσκου μπορεί να προκληθεί και λόγω της φθοράς που έχει υποστεί αυτός με το πέρασμα του χρόνου, ακόμα και με μικρή βία (π.χ. μετά από βαθύ κάθισμα ή με απότομη φόρτιση του γόνατος μετά από ένα μικρό απλό άλμα).
Τενοντίτιδα
Αφορά τον τραυματισμό των τενόντων γύρω από το γόνατο που είναι υπεύθυνοι για την κίνηση των οστών της άρθρωσης αυτής. Γνωστή και ως «γόνατο του άλτη», αφού οι αθλητές κατά κύριο λόγο καταπονούν τους τένοντες αυτούς, οφείλεται σε τενοντίτιδα είτε του επιγονατιδικού τένοντα (κάτω από την επιγονατίδα), είτε του τετρακεφάλου (πάνω από την επιγονατίδα). Τα συμπτώματα είναι πόνος, ευαισθησία στην πίεση, οίδημα του γόνατος και αδυναμία άθλησης. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι το οίδημα αφορά τους ιστούς έξω από την άρθρωση και επομένως δε συσσωρεύεται υγρό μέσα σε αυτή, με αποτέλεσμα ο ασθενής να μπορεί να περπατήσει σχετικά καλά και να έχει πρόβλημα μόνο όταν καταπονεί το γόνατο, π.χ. μετά από άσκηση.
Θυλακίτιδα γονάτου
Κατ’ αντιστοιχία με τα παραπάνω, μπορεί να συμβεί ορογονοθυλακίτιδα στο γόνατο και να παρατηρηθεί τοπικό οίδημα. Πρόκειται για τη φλεγμονή ενός θυλάκου (σάκος) που βρίσκεται κάτω από το δέρμα και πάνω από τους τένοντες και ο οποίος όταν ερεθιστεί γεμίζει με υγρό. Σκοπός του είναι να μειώνει την τριβή μεταξύ οστών και ιστών. Όταν ο σάκος αυτός υποστεί ερεθισμό μετά από επαναλαμβανόμενες κινήσεις τριβής, όπως στο γονάτισμα, τότε δημιουργείται το λεγόμενο «γόνατο της υπηρέτριας», με οίδημα, πόνο και αδυναμία γονατίσματος. Να σημειωθεί εδώ ότι τόσο η θυλακίτιδα όσο και η τενοντίτιδα γύρω από το γόνατο που περιγράφεται παραπάνω, είναι φλεγμονές και όχι λοιμώξεις, δηλαδή πρόκειται για τοπικό ερεθισμό και όχι προσβολή από κάποιο μικρόβιο.
Αρθρίτιδα γονάτου
Η πιο κοινή μορφή αρθρίτιδας γόνατος είναι η οστεοαρθρίτιδα γόνατος. Σύμφωνα με έρευνες, το 75% των ατόμων από 65 ετών και άνω θα εμφανίσει αυτό το είδος πάθησης. Το αυξημένο σωματικό βάρος επιδεινώνει την κατάσταση και οδηγεί σε ταχύτερη φθορά της άρθρωσης, με αποτέλεσμα την παραμόρφωσή της. Εδώ ο πόνος είναι σημαντικός ιδίως στις εξάρσεις της νόσου, όπου έχουμε υμενίτιδα και οίδημα του γόνατος.
Ο αρθρικός υμένας αντιδρά στην οστεοαρθρίτιδα, παράγοντας υπερβολικό υγρό και προκαλεί οίδημα γόνατος. Μάλιστα όταν η παραγωγή του υγρού είναι σημαντική, ο οργανισμός το διοχετεύει μέσω μιας βαλβίδας σε μια κύστη που βρίσκεται πίσω από γόνατο, όπου το υγρό συσσωρεύεται αλλά δεν μπορεί να επιστρέψει στην άρθρωση. Αυτό προκαλεί οίδημα και στο πίσω μέρος του γονάτου, δυσφορία και πόνο στην κίνηση της κάμψης. Η κύστη αυτή λέγεται κύστη ιγνύος, ή αλλιώς κύστη Baker όταν παρατηρείται σε άτομα με ρευματοπάθειες, και η αντιμετώπισή της γίνεται με αντιμετώπιση της αιτίας που προκαλεί την υπερπαραγωγή του υγρού.
Υγρό στο γόνατο: Από ποια συμπτώματα συνοδεύεται;
Αναλόγως με το αίτιο, η συμπτωματολογία μπορεί να διαφέρει σε βαρύτητα. Εκτός από οίδημα μπορεί να παρατηρήσετε στο γόνατό σας:
- δυσκαμψία
- ευαισθησία
- πόνο
- τοπική άνοδο της θερμοκρασίας
Υγρό στο γόνατο: Ποιες είναι οι επιλογές θεραπείας;
Μη Επεμβατική
Αρχικά εξετάζεται η πιθανότητα το οίδημα στο γόνατο να μπορεί να αντιμετωπιστεί με απλά μέσα και πρόγραμμα φυσικοθεραπείας. Ξεκούραση, λήψη αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, κρύες κομπρέσες και ενδεχόμενη επίδεση του γόνατος αποτελούν μια καλή αρχική θεραπεία στις περιπτώσεις που δεν έχουμε κάταγμα, το οποίο να χρειάζεται χειρουργική αντιμετώπιση. Αναφέρεται ειδικά η περίπτωση ενός τέτοιου κατάγματος, για να τονιστεί ότι υπάρχουν και κατάγματα στο γόνατο που δε χρειάζονται χειρουργείο, καθώς επίσης και άλλοι τραυματισμοί ή παθήσεις που αντιμετωπίζονται επιτυχώς με συντηρητικά μέσα.
Να σημειωθεί εδώ βέβαια, ότι με τον όρο συντηρητική θεραπεία δε σημαίνει ότι ο ασθενής δεν κάνει τίποτε και περιμένει απλά το χρόνο να περάσει. Αντιθέτως, ακολουθεί ένα προσαρμοσμένο πρόγραμμα φυσικοθεραπευτικών ασκήσεων σύμφωνα με τις ανάγκες του. Αυτό περιλαμβάνει αρχικά ασκήσεις για τη διατήρηση της κίνησης στην άρθρωση και στη συνέχεια την ενδυνάμωση των πέριξ μυών, ώστε το μυϊκό σύστημα να απορροφά τους κραδασμούς και τα φορτία που δέχεται η άρθρωση εν γένει, επιτρέποντας έτσι την αποκατάσταση της δομής και της λειτουργίας της.
Επεμβατική
Σε περιπτώσεις όπως σοβαρή οστεοαρθρίτιδα, συμπτωματικής ρήξης του μηνίσκου, ή παρεκτοπισμένου κατάγματος, τότε η θεραπεία είναι επεμβατική. Η επέμβαση μπορεί να γίνει «κλειστά», δηλ. χωρίς τομή εφαρμόζοντας την αρθροσκοπική μέθοδο, ή «ανοιχτά», με τομή στο δέρμα. Το τελευταίο αφορά κυρίως τις περιπτώσεις αρθροπλαστικής γόνατος, όπου πλέον χρησιμοποιούνται τεχνικές ελάχιστης παρεμβατικότητας και πρωτόκολλα ταχείας ανάρρωσης (Fast-Track Γόνατος), με σκοπό την ανώδυνη κινητοποίηση και γρήγορη αποκατάσταση του γονάτου.