Πολλοί από εμάς κατά περιόδους της ζωής μας έχουμε πιάσει τον εαυτό μας να αισθάνεται άβολα όταν είναι έξω, σε ένα εμπορικό, σε μία καφετέρια ή σε μία κοινωνική εκδήλωση. Μας διακατέχει ένα αίσθημα πανικού ή αμηχανίας. Τι είναι όμως αυτό το αίσθημα;
Η αγοραφοβία είναι ένας τύπος αγχώδους διαταραχής στην οποία οι ασθενείς τρέμουν στην ιδέα να βγουν έξω από το σπίτι αφού κάτι τέτοιο τους προκαλεί πανικό ή αμηχανία.
Αγοραφοβία: Ποια είναι τα αίτια;
Περίπου το 1% του πληθυσμού πάσχει από αγοραφοβία, με τις γυναίκες να σημειώνουν μεγαλύτερα ποσοστά από τους άντρες. Η διαταραχή εμφανίζεται συνήθως σε άτομα κάτω της ηλικίας των 35 ετών, με μέση ηλικία έναρξης τα 20 έτη.
Η αγοραφοβία μπορεί να νοηθεί και ως ένα επακόλουθο των κρίσεων πανικού, καθώς τα άτομα με κρίσεις πανικού είναι πιθανό να αναπτύξουν φοβία ότι θα βιώσουν κάποια κρίση σε ένα δημόσιο μέρος χωρίς να μπορούν να διαφύγουν. Ο φόβος αυτός σε συνδυασμό με το αίσθημα ντροπής και την ανικανότητα διαφυγής μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη αγοραφοβίας.
Ωστόσο, η αγοραφοβία ως διαταραχή δεν εμφανίζεται πάντα σε συνδυασμό με τις κρίσεις πανικού. Οι παράγοντες που οδηγούν στην εκδήλωσή της διαφέρουν από άτομο σε άτομο, γεγονός που δυσκολεύει τους ερευνητές στην εύρεση των καθολικών αιτιών της. Για παράδειγμα, μερικά άτομα μπορεί να εμφανίσουν την διαταραχή μετά από έκθεση σε κάποιο τραυματικό γεγονός ή η αγοραφοβία να εμφανιστεί στα πλαίσια της διαταραχής μετατραυματικού στρες.
Αγοραφοβία: Συμπτώματα
Ο πάσχων παρουσιάζει έκδηλο φόβο ή άγχος για δύο (ή περισσότερες) από τις ακόλουθες καταστάσεις:
- χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς (πχ. λεωφορεία, αυτοκίνητα, τρένα, πλοία, αεροπλάνα).
- ανοιχτοί χώροι (πχ. χώροι στάθμευσης, αγορές, γέφυρες).
- κλειστοί χώροι (πχ. καταστήματα, θέατρα, κινηματογράφοι).
- αναμονή σε ουρά ή μέσα σε πλήθος.
- έξοδος από το σπίτι χωρίς συνοδεία.
Ο πάσχων φοβάται ή αποφεύγει αυτές τις καταστάσεις λόγω των σκέψεων ότι η διαφυγή μπορεί να είναι δύσκολη ή μπορεί να μην υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια σε περίπτωση ανάπτυξης συμπτωμάτων πανικού ή άλλων συμπτωμάτων ανικανότητας ή συμπτωμάτων που θα προκαλέσουν ντροπή (πχ. φόβος ότι θα πέσει πάνω σε ηλικιωμένους, φόβος ακράτειας).
Οι καταστάσεις που προκαλούν φόβο στην αγοραφοβία αποφεύγονται ενεργά, απαιτούν την παρουσία συνοδού ή υπομένονται με έντονο φόβο ή άγχος. Ο φόβος, το άγχος και η αποφυγή είναι δυσανάλογα με τον κίνδυνο των καταστάσεων που τα προκαλούν.
Η διάγνωση της αγοραφοβίας αποτελεί πρόσθετη διάγνωση και τίθεται ανεξάρτητα από την παρουσία Διαταραχής Πανικού. Συχνά οι πάσχοντες από αγοραφοβία εκδηλώνουν και Διαταραχή Πανικού
Αγοραφοβία: Θεραπεία
Εντός του θεραπευτικού πλαισίου, οι πάσχοντες έχουν μια ευκαιρία να μιλήσουν για τους φόβους, τις σκέψεις και τα συναισθήματα που προκαλούν τον πανικό, να ανακαλύψουν τρόπους διαχείρισης και να αποκτήσουν την λειτουργικότητά τους. Μέσω της θεραπείας, οι πάσχοντες μαθαίνουν διαφορετικές διαδικασίες σκέψης και συμπεριφοράς που οδηγούν στην αντιμετώπιση και βελτίωση της κατάστασης.
Η ενδεδειγμένη θεραπεία είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), καθώς βοηθά άμεσα στην αντικατάσταση των δυσλειτουργικών σκέψεων, την διαχείριση των συμπτωμάτων και των αγχωγών καταστάσεων. Οι πάσχοντες, τελικά, είναι σε θέση να αναγνωρίσουν ότι οι σκέψεις που κάνουν είναι απίθανο να συμβούν στην πραγματικότητα, αλλά έχουν έναν προστατευτικό χαρακτήρα.
Η διαδρομή μέχρι το γραφείο του θεραπευτή αποτελεί μια πρόκληση, αλλά αν αυτό δεν είναι εφικτό να συμβεί, τουλάχιστον τον πρώτο καιρό, ο θεραπευτής καλείται να συναντήσει το άτομο στο μέρος που το κάνει να αισθάνεται ασφάλεια, το οποίο συνήθως είναι το σπίτι του. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και τα μέλη του στενού περιβάλλοντος του πάσχοντα, τα οποία μπορούν να βοήθησουν αποφεύγοντας την επικριτική ή πιεστική συμπεριφορά.
Τέλος, η ανάπτυξη μεθόδων αυτοεξυπηρέτησης, όπως η χαλάρωση, η αποφυγή καταστάσεων που επιφέρουν άγχος, η σωστή διατροφή, ο καλός ύπνος και η σωματική άσκηση μπορούν να αποδειχθούν ιδιαίτερα βοηθητικές στην διαχείριση της αγοραφοβίας.
Ποια είναι τα συμπτώματα της Διαταραχής Πανικού
Οι κρίσεις πανικού είναι απροσδόκητες περίοδοι έντονης ανησυχίας και φόβου, οι οποίες αναπτύσσονται ξαφνικά και κορυφώνονται μέσα σε μερικά λεπτά. Για να τεθεί η διάγνωση της Διαταραχής Πανικού απαιτείται η επανειλημμένη συνύπαρξη τουλάχιστον τεσσάρων ή και περισσότερων από τα παρακάτω συμπτώματα, που συνδέονται με την αντίδραση φυγής ή πάλης:
- αίσθημα παλμών, καρδιά που «σφυροκοπά», ή επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού
- εφίδρωση
- τρεμούλα ή έντονος τρόμος
- αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας
- πόνος ή δυσφορία στο θώρακα
- ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση
- αίσθημα ζάλης, αστάθεια ή τάση για λιποθυμία
- ρίγη ή αίσθημα ζέστης
- παραισθησίες (μούδιασμα ή μυρμηγκιάσματα)
- αποπραγματοποίηση (αισθήματα μη πραγματικού) ή αποπροσωποποίηση (αίσθημα απόσπασης από τον ίδιο τον εαυτό)
- φόβος απώλειας του ελέγχου ή επερχόμενης τρέλας
- φόβος θανάτου
Θα παρατηρήσετε ότι δύο από τα συμπτώματα που αναφέρονται διαφέρουν από τα υπόλοιπα, καθώς πρόκειται για φόβους και όχι για σωματικές αισθήσεις. Ένα από τα κύρια συμπτώματα της Διαταραχής Πανικού είναι ο φόβος που δημιουργείται από την αδυναμία του ατόμου να καταλάβει τι είναι αυτό που του συμβαίνει και γιατί συμβαίνει. Επειδή δεν υπάρχει κάποια προφανής αιτία για αυτά τα απότομα και έντονα σωματικά συμπτώματα, οι περισσότεροι άνθρωποι τα μεταφράζουν ως πιθανότητα απώλειας του ελέγχου, πιθανής καρδιακής προσβολής, επερχόμενου θανάτου ή τρέλας. Με άλλα λόγια εκλαμβάνουν τα συμπτώματα ως απόδειξη ότι πρόκειται να τους συμβεί κάτι επικίνδυνο, που θα επιφέρει καταστροφικές συνέπειες. Η πεποίθηση αυτή είναι προβληματική και μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα του πανικού.
Η θεραπεία της Διαταραχής Πανικού
Μια θεραπευτική μέθοδος διαχείρισης των συμπτωμάτων πανικού είναι η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία.
Το πλάνο δράσης συνήθως περιλαμβάνει:
-
αξιολόγηση
-
ψυχοεκπαίδευση
-
εκπαίδευση σε τεχνικές πχ. χαλάρωση
-
γνωσιακές παρεμβάσεις
-
συμπεριφοριστικές παρεμβάσεις