Ναρκοληψία: Η ναρκοληψία είναι μία χρόνια νευρολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υπερβολική ανεξέλεγκτη υπνηλία, ακόμη και μετά από επαρκή ύπνο.

Σύμφωνα με έρευνες η συχνότητα εμφάνισης της ναρκοληψίας είναι 1 ανά 2.000 άτομα. Ωστόσο, εκτιμάται ότι η πραγματική συχνότητα της νόσου ναρκοληψίας στον πληθυσμό είναι μεγαλύτερη, καθώς συχνά το πρόβλημα δεν αναγνωρίζεται στην πραγματική του διάσταση με συνέπεια την ελλιπή διάγνωσή του.

Ναρκοληψία: Τι είναι;

Το άτομο που πάσχει από ναρκοληψία έχει επαναλαμβανόμενες ακαταμάχητες προσβολές ύπνου σε διάφορες στιγμές της ημέρας, που όταν έρχονται του είναι αδύνατο να αντισταθεί. Ως αποτέλεσμα της ναρκοληψίας μπορεί να αποκοιμηθεί οποτεδήποτε και οπουδήποτε, ακόμη και σε ακατάλληλες ή επικίνδυνες συνθήκες, όπως κατά τη διάρκεια της εργασίας ή κατά την οδήγηση. Οι προσβολές αυτές ύπνου μπορεί να διαρκέσουν από μερικά δευτερόλεπτα έως μερικά λεπτά. Σπανιότερα οι ασθενείς παραμένουν κοιμώμενοι για μία ώρα ή περισσότερο.

Η διάγνωση της ναρκοληψίας, γίνεται οριστικά σε χρονικό διάστημα που κυμαίνεται από 10 έως 15 χρόνια μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων. Στους περισσότερους ασθενείς, τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται στις ηλικίες μεταξύ 10 και 25 ετών. Σε πολλούς άλλους τα πρώτα συμπτώματα της ναρκοληψίας εμφανίζονται στις ηλικίες μεταξύ 35 και 45 ετών. Ωστόσο η ναρκοληψία είναι δυνατόν να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία.

Η αιτία της ναρκοληψίας παραμένει άγνωστη, αν και τα τελευταία χρόνια η κατανόηση της πάθησης έχει βελτιωθεί. Ειδικότερα, έχουν αναγνωρισθεί γονίδια που σχετίζονται έντονα με την πάθηση. Είναι πιθανόν, όμως, να εμπλέκονται πολλοί παράγοντες που αλληλλεπιδρούν.

Η ναρκοληψία συνδέεται με κληρονομική οικογενειακή προδιάθεση, καθώς επίσης και με βλάβες του εγκεφάλου λόγω τραυματισμού της κεφαλής ή μίας νευρολογικής πάθησης. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις, η νόσος της ναρκοληψίας είναι σποραδική, δηλαδή δεν υπάρχει οικογενειακός, κληρονομικός ή άλλος παράγοντας.

Ναρκοληψία: Τα συμπτώματα

Τα κυριότερα συμπτώματα της ναρκοληψίας είναι τα εξής:

• Υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας: Πρόκειται για το συχνότερο σύμπτωμα της ναρκοληψίας που υπάρχει σχεδόν σε όλους τους ασθενείς. Είναι το πρώτο που εμφανίζεται κλινικά και επηρεάζει σημαντικά τις δραστηριότητες των ασθενών.
• Καταπληξία: Αφορά στην απότομη απώλεια του μυϊκού τόνου ενώ είμαστε ξύπνιοι με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να κινηθούμε. Τα επεισόδια καταπληξίας διαρκούν λιγότερο από 30 δευτερόλεπτα.
• Παραισθήσεις: Έντονες παραισθήσεις που εκδηλώνονται κατά την έναρξη του ύπνου ή κατά την αφύπνιση.
• Ολική παράλυση: Σύντομα επεισόδια ολικής παράλυσης που συμβαίνουν στην αρχή ή στο τέλος του ύπνου.

Αναλυτικά:

• Υπερβολική ημερήσια υπνηλία (EDS) – Σχεδόν όλοι οι ασθενείς με ναρκοληψία βιώνουν αυτό το σύμπτωμα. Σε γενικές γραμμές, η ημερήσια υπνηλία παίζει σημαντικό και επιβαρυντικό ρόλο στις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες (εργασία, σχολείο, κλπ), είτε έχουν είτε δεν έχουν οι ασθενείς επαρκή ύπνο τη νύχτα. Οι άνθρωποι με ημερήσια υπνηλία αναφέρουν ψυχική θολότητα, έλλειψη ενέργειας και συγκέντρωσης, διαταραχές στη μνήμη, μια καταθλιπτική διάθεση, ή ακραία/υπερβολική εξάντληση.

• Καταπληξία – Αυτό το σύμπτωμα χαρακτηρίζεται από μια ξαφνική απώλεια του μυϊκού τόνου που οδηγεί σε αισθήματα αδυναμίας και απώλεια του εκούσιου ελέγχου των μυών. Ο μυϊκός τόνος χάνεται ως αντίδραση σε έντονα συναισθήματα, όπως γέλιο/αστεία, έκπληξη, ή θυμό. Συμβάντα καταπληξίας μπορεί να συμβαίνουν ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης. Η σοβαρότητα των συμβάντων αυτών κυμαίνεται από μια σύντομη κάμψη των γονάτων ή χαλαρότητα στο σαγόνι μέχρι ολική παράλυση με πτώση στο έδαφος. Η καταπληξία συνήθως διαρκεί από λίγα δευτερόλεπτα έως αρκετά λεπτά. Η συχνότητα των συμβάντων καταπληξίας ποικίλει από μερικά στη διάρκεια της ζωής σε πολλά ανά ημέρα. Η καταπληξία εμφανίζεται σε τουλάχιστον 60% των ατόμων με ναρκοληψία.

• Υπνική παράλυση – Αυτό το σύμπτωμα παρουσιάζεται συνήθως στην πρωινή αφύπνιση και χαρακτηρίζεται από προσωρινή αδυναμία κίνησης ή ομιλίας (ή ακόμη και ανοίγματος των οφθαλμών). Υπάρχει συχνά η αίσθηση ότι ο ασθενής δεν είναι σε θέση να αναπνεύσει, κάτι που μπορεί να είναι τρομακτικό. Τα επεισόδια της παράλυσης ύπνου συνήθως υποχωρούν μέσα σε λίγα λεπτά και βιώνονται από περίπου 60% των ναρκοληπτικών ασθενών.

• Ψευδαισθήσεις – Συνήθως, αυτές οι παραληρητικές εμπειρίες είναι ζωντανές και συχνά είναι τρομακτικές. Οι ψευδαισθήσεις εμφανίζονται κατά την έναρξη του ύπνου (υπναγωγικές) ή κατά την αφύπνιση (υπνοπομπικές). Παραδείγματα αποτελούν η αίσθηση κάποιου ατόμου ή παρουσίας στο δωμάτιο, η αίσθηση θορύβων, ομιλιών, τα αισθήματα του μετεωρισμού και η αίσθηση ότι μας αγγίζει ένα πρόσωπο ή ένα πράγμα που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Ψευδαισθήσεις αυτού του είδους συμβαίνουν σε περίπου 60% των ασθενών με ναρκοληψία.

Θεραπεία ναρκοληψίας

Η ναρκοληψία δεν θεραπεύεται. Η θεραπευτική αγωγή είναι προσαρμοσμένη στο άτομο, με βάση τα συμπτώματα και περιλαμβάνει τη χορήγηση μοδαφινίλης και αντικαταθλιπτικών φαρμάκων που βοηθούν στον έλεγχο της καταπληξίας.

Στα τελευταία περιλαμβάνονται τα τρικυκλικά (ιμιπραμίνη, δεσιπραμίνη, κλομιπραμίνη και προτρυπτιλίνη) και οι επιλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI, φλουοξετίνη, σερταλίνη).

Ο χρόνος που απαιτείται για να ελεγχθούν όσο το δυνατόν περισσότερο τα συμπτώματα της ναρκοληψίας είναι εξαιρετικά μεταβλητός, και μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες ή περισσότερο.

Πολλοί ηλικιωμένοι ασθενείς βρίσκουν ότι μερικά από τα συμπτώματα ναρκοληψίας που βιώνουν κατά τη διάρκεια της ημέρας, γίνονται λιγότερο σοβαρά μετά την ηλικία των 60 ετών.

Διαταραχές ύπνου: Το τεστ των 5 ερωτήσεων

Απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις για να διαπιστώσετε εάν εκδηλώνετε συμπτώματα κάποιας κοινής διαταραχής του ύπνου.

1. Σας ταλαιπωρεί η υπνηλία μέσα στην ημέρα;

Η επιθυμία για έναν σύντομο υπνάκο μετά από μια δύσκολη μέρα στη δουλειά δεν είναι ανησυχητική. Εάν όμως απολαμβάνετε τις συνιστώμενες επτά έως εννέα ώρες ύπνου τη νύχτα και δεν μπορείτε να κρατήσετε τα μάτια σας ανοιχτά όταν τρώτε, οδηγείτε κ.λπ. τότε κάτι δεν πάει καλά… Σύμφωνα με το Αμερικανικό Ινστιτούτο Νευρολογικών Διαταραχών και Εγκεφαλικού (NINDS), οι αιφνίδιες, έντονες και ανεξέλεγκτες κρίσεις υπνηλίας αποτελούν ένδειξη-κλειδί για τη ναρκοληψία, μια διαταραχή που συνεπάγεται απορρύθμιση του κύκλου του ύπνου. Δοκιμάστε να παρατείνετε τη διάρκεια του ύπνου σας κατά μισή ώρα για μία εβδομάδα και εάν η υπνηλία παραμένει μη διστάσετε να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.

2. Δυσκολεύεστε να κοιμηθείτε τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας;

Όλοι ταλαιπωρούμαστε πότε πότε από υπερένταση που μας εμποδίζει να κοιμηθούμε ακόμη κι αν νιώθουμε κουρασμένοι. Όταν όμως η δυσκολία ύπνου ή ο διακοπτόμενος ύπνος εξελίσσονται σε καθημερινό πρόβλημα, τότε διαπιστώνεται η αϋπνία. Κριτήρια για τη διάγνωση της αϋπνίας είναι η αδυναμία να αποκοιμηθεί κανείς μέσα σε 30 ή και περισσότερα λεπτά από την ώρα της κατάκλισης (ή μετά από μια διακοπή στον ύπνο) με συχνότητα τρεις ή και περισσότερες ημέρες της εβδομάδας για τουλάχιστον τρεις μήνες. Η αϋπνία μπορεί να αντιμετωπιστεί με πολλούς τρόπους, όπως η φαρμακευτική αγωγή, ο διαλογισμός και η ψυχοθεραπεία.

3. Κινείστε υπερβολικά στον ύπνο σας;

Δεν εννοούμε να αλλάζετε πλευρό δυο τρεις φορές μέσα στη νύχτα… Ανησυχητική ένδειξη θεωρούνται οι συνεχείς και ανεξέλεγκτες κινήσεις των ποδιών ή οι γενικευμένοι σπασμοί. Οι κινήσεις των ποδιών συγκεκριμένα μπορεί να υποδεικνύουν το λεγόμενο σύνδρομο ανήσυχων ποδιών. Στην περίπτωση αυτή, εκδηλώνεται στα κάτω άκρα μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα που υποχωρεί προσωρινά με τις έντονες και επαναλαμβανόμενες κινήσεις των ποδιών. Το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών κατατάσσεται στις διαταραχές τις κίνησης, όταν όμως εκδηλώνεται τη νύχτα αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για τον καλό ύπνο. Πιο επιρρεπείς στο σύνδρομο ανήσυχων ποδιών είναι οι γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες και ιδίως οι εγκυμονούσες.